Łiberia

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
Cheło che te ghè schcià el rimanda a sta voxe, parché el xe on so sinònemo o el vien esplegà cuà drento. rimandamento da Liberia


Łiberia
Republic of Liberia (en) Cànbia el vałor in Wikidata
Bandiera Stema
Bandiera Stema
Someja


InoAll Hail, Liberia, Hail! Cànbia el vałor in Wikidata


Bomò«The Love Of Liberty Brought Us Here»
«Любовта към свободата ни доведе тук» Cànbia el vałor in Wikidata
Pozision

Map

6°32′N 9°45′W / 6.533333°N 9.75°W6.533333; -9.75Coordinae: 6°32′N 9°45′W / 6.533333°N 9.75°W6.533333; -9.75

ContinenteAfrica

Capitałe  Monrovia Cànbia el vałor in Wikidata
Popołasion
Totałe5 214 030 (2021) Cànbia el vałor in Wikidata
482 124 (2017)
Densità46,82 hab./km²
Demònemoliberiana, liberiane, liberiani, liberian   Edit this at Wikidata
Idiomainglezo Cànbia el vałor in Wikidata
Speransa de vita62,505 (2016) Cànbia el vałor in Wikidata
0,498 (2015)
Zeografia
Parte deAfrica Osidentałe Cànbia el vałor in Wikidata
Àrea111 369 km² Cànbia el vałor in Wikidata
Bagnà daOsèano Atlàntego Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì altoMonte Wuteve (1 440 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì basoOsèano Atlàntego (0 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Rente a
Prima mesion documentadaColony of Liberia (en) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Organizasion pułìtega
Òrgano lejislativoLejislatura de Liberia (en) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Presidente de ła Libèria Cànbia el vałor in WikidataGeorge Weah (it) Traduzi (22 de zenaro del 2018) Cànbia el vałor in Wikidata
Presidente de ła Libèria Cànbia el vałor in WikidataGeorge Weah (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de Democrasia

5.32/10

   

Menbro de
Economia
PIL nomenałe3 509 000 000 $ (2021) Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de desviłupamento oman0,481[10] Cànbia el vałor in Wikidata (2021[10] Cànbia el vałor in Wikidata)
Monedadòłaro liberian Cànbia el vałor in Wikidata
Banca sentrałeBanca Sentrałe de Libèria Cànbia el vałor in Wikidata
Taso de dezocupasion4 %[11] Cànbia el vałor in Wikidata
Coefisente de Gini

35.3/100

   

Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1LR Cànbia el vałor in Wikidata LBR Cànbia el vałor in Wikidata 430 Cànbia el vałor in Wikidata
Còdaze de matricołasionLB Cànbia el vałor in Wikidata
Fuzo oràrio
Domìnio de primo liveło.lr
Prefiso tełefònego+231 Cànbia el vałor in Wikidata
Tełèfono d'emerzensa
Preza ełètrega
Istòrego

Sito webvisitliberia.net Cànbia el vałor in Wikidata

















































MusicBrainz: d66e68e6-6410-3d34-a8aa-9242045ed593


La Łiberia o Liberia xe un Stato de l'Africa Ocidental.
La confina co la Siera Leon a nordovest, la Guinea a nord, la Costa d'Avorio a est; la xe bagnada da l'Ozeano Atlantego a sudovest.

Etimołozia[canbia | canbia el còdaxe]

Liberia la vol dir "tera de l'omo libaro".

Zeografia[canbia | canbia el còdaxe]

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Zeografia de la Liberia .

L'interno l'è piato o con coline base.

La costa l'è interamente ocupà da mangrovie.

El clima l'è caldo umido tropicale, co piova frequente.

Storia[canbia | canbia el còdaxe]

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Storia de la Liberia .

Antighità[canbia | canbia el còdaxe]

La Liberia l'è stà popolà da grupi bantu e sudanici a partir dal XII secolo.

Inte el XVI secolo la zona l'è stà conquistà da i mane, seguiì da i vai. I kru xe stá boni de fermar i vai e de tegnar el control de la costa.

En tel 1821, la Società Americana de le Colonizasion sa tolto la Liberia par portarghe i s-ciavi liberai.

Indipendensa[canbia | canbia el còdaxe]

El 26 lulio 1847, i americani residenti in Liberia i ga dichiarà l'indipendenza, co el sostegno del governo degli Stati Uniti.
La nova etnia, i americo-liberiani, no se sa mai integrà co la popolasion locale: i se ciamava americani tra de lor, e i xera tratai da americani da i inglexi che xera in Siera Leone; el sistema de governo e i simboli che i ga selto xera ciaramente americani; i tratava i africani come inferiori.

En tel 1926, el governo de la Liberia ga dato a la industria americana Firestone el dirito de utilizar un teritorio vasto par le piantagioni de l'albero de la goma. Stà concesion ga parmeso no svilupo legero del resto del paexe, ma ga anca formà el nucleo de un problema che scioparà pì vanti.

En tel 1980, el sergente magiore Samuel Kanyon Doe la guidà on colpo de Stato contro el presidente William R. Tolbert. Par la prima volta ne la so storia, el novo governo l'era formà da liberiani etnici. Doe xe presto diventà un ditatore.
En tel 1989, la prima guera civile l'è scominsià soto la guida de on americo-liberiano, Charles Taylor, che gavea el sostegno de la Costa d'Avorio e del Burkina Faso. En tel 1990, i ribeli ga copà Doe ma la guera civile l'è continuà. Tayor l'è stà eleto presidente in tel 1997 ma l'è durà poco.
En tel 1999 n'altra guera civil l'è scopià ne la cavedal Monrovia. Taylor ga dovesto scapar in Nizeria e Gyude Bryant l'è stà nominà presidente par preparar le elesioni democratiche.

En tel 2005, vintitre candidai sà presentà par diventar presidente, tra questi George Weah[16] e Ellen Johnson-Sirleaf[17]. La Sirleaf ga vinto le elesioni. En tel marso 2006, Taylor l'è stà arestà e porta a L'Aia par esar procesà par crimini contro l'umanità.

Popolasion[canbia | canbia el còdaxe]

La Liberia la ga sirca tre milioni abitanti.

Etnie[canbia | canbia el còdaxe]

I liberiani xe divisi in sedeze grupi etnici.
I kpelle xe el grupo pì grande.
I liberiani de origine americana xe el 5% de la popolasion.

Religion[canbia | canbia el còdaxe]

Le religioni tradisionali xe seguie da la majoria de la popolasion (76,5%).
I cristiani xe el 13,5% (catoleghi 4%). I musulmani el 10%.

Léngue[canbia | canbia el còdaxe]

En Liberia se parla inglexe.

Economia[canbia | canbia el còdaxe]

El 85% de la popolasion no la ga laoro fiso, e el debito del paexe xe de 3,5 miliardi de dolari.

L'economia la dipende da l'esportasion de goma e fero, diamanti e legname xe importanti.

La popolasion de origine americana la controla l'economia, mentre la popolasion de origine local la vive soto el livel de povertà.
Na campagna nternasional sostegnuda da la rivista italiana Nigrizia ga spinto la Firestone a cambiar le so pułìteghe lavorative in Liberia.

Gałeria de someje[canbia | canbia el còdaxe]

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

  1. URL de refarensa: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editor: Interpol. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  2. URL de refarensa: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editor: Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  3. URL de refarensa: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  4. URL de refarensa: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  5. URL de refarensa: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  6. URL de refarensa: https://public.wmo.int/en/members/liberia. Data de consultasion: 26 de majo del 2020.
  7. URL de refarensa: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consultasion: 21 de lujo del 2020.
  8. URL de refarensa: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consultasion: 16 de marso del 2024. Pajina: 8. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
  9. URL de refarensa: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Editor: Banca Mondiałe. Data de consultasion: 26 de agosto del 2023.
  10. 10,0 10,1 voze de refarensahdr.undp.org.
  11. URL de refarensa: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
  12. voze de refarensaitu.int.
  13. voze de refarensaitu.int.
  14. voze de refarensaiec.ch.
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 voze de refarensaiec.ch.
  16. famoso xugador the balon
  17. na dona che la sera oposta a Doe e Taylor


Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]


Łinganbi forèsti[canbia | canbia el còdaxe]






Controło de autoritàVIAF (EN135582643 · ISNI (EN0000 0001 2181 3754 · LCCN (ENn79060233 · GND (DE4035583-4 · BNF (FRcb11864751q (data) · BNE (ESXX4575458 (data) · NDL (ENJA00569439 · WorldCat Identities (ENn79-060233
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Łiberia&oldid=1158974"