Ciad

Ciad
(dettagli) Unità - Łavoro - Progreso
Dati amministrativi
Nome completo	Republica del Ciad
Nome ufficiale	Jumhuriyat Tashad'
Lingue ufficiali	Fransexe, Arabo
Capitale	N'Djamena  (594 000 ab. / 1996)
Politica
Forma de goerno	Republica
Capo di Stato	Idriss Déby
Capo di Governo	Djimrangar Dadnadji
Indipendenza	dała Fransa, 11 de agosto 1960
Ingresso nell'ONU	20 de setenbre 1960
Superficie
Totale	1 284 000 km² (20º)
% delle acque	1,9%
Popolazione
Totale	9 826 419 ab. (2006) (82º)
Densità	7,2 ab./km²
Geografia
Continente	Africa
Fuso orario	UTC +1
Economia
Valuta	franco CFA
PIL (nominale)	13,723 milioni di $ (2005) (128º)
PIL pro capite (nominale)	1,519 $ (2005) (156º)
ISU (2004)	0,368 (basso) (171º)
Varie
Codici ISO 3166	TD, TCD, 148
TLD	.td
Prefisso tel.	+235
Sigla autom.
Inno nazionale	La Tchadienne
Festa nazionale

El Ciad (en arabo تشاد Tšad), ofisialmente ła Republica del Ciad (en fransexe République du Tchad) el xe on Stato de ł'Africa Sentrałe.
El confina a nord co ła Łibia, a est col Sudan, a sud co ła Republica Sentrafricana, a sudovest col Camerun e ła Nigeria e a ovest col Niger.

Giografia

Par saverghene de pì, varda ła pajina Giografia del Ciad.

El xe vasto 1 284 000 km².

Ła montagna pì alta se cata nte ła catena del Tibesti (3 414 metri).

El Lago Chad xe el secondo lago africano par estension, anca se questa ła cambia de vari km² soto l'influenza de łe piove.

El paexe se pol dividar en tri rejoni giografeghe: 'ntel nord se cata el deserto del Sahara, al sentro gh'e na strisia semidesertega de savana saheliana, al sud ghe xe pianure fertili e verdi, ciamade savana sudanica.

Storia

Par saverghene de pì, varda ła pajina Storia del Ciad.

Antighità

Da i ricatamente archeologici se sa che ghe jera varie popołasion in stà zona zà dal setimo secoło vanti Cristo.

'Ntel 1000 d.C., i kanem gha fondà el so inpero che funsionea controłando łe rote carovaniere. Co ła desertificasion de el nord del paexe, vari grupi s'à spostà e ła region gha perso ła so importansa, anca se l'è rimasta na zona inportante par el controło de łe carovane de marcanti arabi o berberi.

Modernità

I francexi gha anetù el Ciad a ła so cołonia de l'Africa Equatoriałe 'ntel 1920, fin a l'indipendensa del 1960.

El primo presidente l'è stà François Tombalbaye, un cristian del sud. Ła so politica l'à creà del risentimento tra i musulmani del nord e l'è sciopà ła prima guera civile 'ntel 1965. 'Ntel 1979, i ribełi łi xe entrà 'nte ła cavedal e gha scomizià na guera tra de łori. Hissène Habré gha vinto sta guera interna e l'è diventà el novo presidente del paexe.
'Ntel 1990, Idriss Déby s'a tolto el poder co on colpo de stato. Ancò el paexe vive 'nte l'incertesa. Soldai ribełi vol ciapar el controło del paexe, ma łe trupe de Déby xe stà bone de mantegner el controło de ła cavedal.

Giografia połitega

Ła cavedal ła xe N'Djamena.

Popołasion

El ga 'na popołasion de 9.826.419 abitanti, par 'na densità de 7,2 ab/km².

On quarto de ła popolasion vive 'nte i sentri urbani (N'Djamena, Sarh, Moundou, Abéché and Doba).

Etnie

Ghe xe pì de duzento grupi etnici.
I pì importanti grupi łi xe i sara al sud e i toubous al nord.

Religione

I 54% de i ciadiani xe islamici, 20% catołighi, 14% protestanti, e el resto segue łe reijon tradisionałi.

Łéngoe

Łe łéngoe ofisiałi łe xe el fransexe e el arabo, ma se parla pì de sento łengoe difarenti.
El arabo ciadiano xe ła łengoa franca.

Economia

El Ciad xe considerà ła quinta nasion pì poareta del mondo. El 80% de ła popolasion vive soto el livel de poertà.

El coton, che l'jera coltivà par l'esportasion, gha perso tereno par colpa de le guere civili.
No ghe xe investimenti stranieri, trane i campi petrolifiri nte ła region de Dobà, 'ntel sud.

Łe infrastuture no łi xe stà svilupà.
In Ciad ghe soło 14 000 tełefoni fisi.