Ciad
El Ciad (en arabo تشاد Tšad), ofisialmente ła Republica del Ciad (en fransexe République du Tchad) el xe on Stato de l'Africa Sentrałe.
El confina a nord co ła Łibia, a est col Sudan, a sud co ła Republica Sentrafricana, a sudovest col Camerun e ła Nizeria e a ovest col Nizer.
Zeografia[canbia | canbia el còdaxe]
|
Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Zeografia del Ciad. |
El xe vasto 1 284 000 km².
Ła montagna pì alta se cata inte ła catena del Tibesti (3 414 metri).
El Lago Chad xe el secondo lago africano par estension, anca se questa ła cambia de vari km² soto l'influenza de łe piove.
El paexe se pol dividar in tri rejoni ziogràfeghe: inte el nord se cata el deserto del Sahara, al sentro gh'e na strisia semidesertega de savana saheliana, al sud ghe xe pianure fertili e verdi, ciamade savana sudanica.
Storia[canbia | canbia el còdaxe]
|
|
Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Storia del Ciad. |
Antighità[canbia | canbia el còdaxe]
Da i ricatamente archeologici se sa che ghe jera varie popołasion in stà zona zà dal setimo secoło vanti Cristo.
Inte el 1000 d.C., i kanem ga fondà el so inpero che funsionea controłando łe rote carovaniere. Co ła desertificasion del nord del paexe, vari grupi se ga spostà e ła region ga perso ła so importansa, anca se l'è restada na zona inportante par el controło de łe carovane de marcanti arabi o berberi.
Modernità[canbia | canbia el còdaxe]
I francexi ga anetù el Ciad a ła so cołonia de l'Africa Equatoriałe inte el 1920, fin a l'indipendensa del 1960.
El primo presidente l'è stà François Tombalbaye, un cristian del sud. Ła so pułìtega el ga creà del risentimento tra i musulmani del nord e l'è sciopà ła prima guera civile inte el 1965. Inte el 1979, i ribełi łi xe entrà inte ła cavedal e ga scomizià na guera tra de łori. Hissène Habré ga vinto sta guera interna e l'è diventà el novo presidente del paexe.
Inte el 1990, Idriss Déby s'a tolto el poder co on colpo de stato. Ancò el paexe vive inte l'incertesa. Soldai ribełi vol ciapar el controło del paexe, ma łe trupe de Déby xe stà bone de mantegner el controło de ła cavedal.
Zeografia połitega[canbia | canbia el còdaxe]
Ła cavedal ła xe N'Djamena.
Popołasion[canbia | canbia el còdaxe]
El ga na popołasion de 9.826.419 abitanti, par na densità de 7,2 ab/km².
On quarto de ła popolasion vive inte i sentri urbani (N'Djamena, Sarh, Moundou, Abéché and Doba).
Etnie[canbia | canbia el còdaxe]
Ghe xe pì de duzento grupi etnici.
I pì importanti grupi łi xe i sara al sud e i toubous al nord.
Religione[canbia | canbia el còdaxe]
I 54% dei ciadiani xe islamici, 20% catołighi, 14% protestanti, e el resto segue łe reijon tradisionałi.
Łéngue[canbia | canbia el còdaxe]
Łe łéngue ofisiałi łe xe el fransexe e el arabo, ma se parla pì de sento łéngue difarenti.
El arabo ciadiano xe ła łéngua franca.
Economia[canbia | canbia el còdaxe]
El Ciad xe considerà ła quinta nasion pì poareta del mondo. El 80% de ła popolasion vive soto el livel de poertà.
El coton, che l'jera coltivà par l'esportasion, ga perso tereno par colpa de le guere civili.
No ghe xe investimenti stranieri, trane i campi petrolifiri inte ła region de Dobà, inte el sud.
Łe infrastuture no łi xe stà svilupà.
In Ciad ghe soło 14 000 tełefoni fisi.
.svg){kind=small}
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Ciad
el detien schemi gràfeghi so
| Controło de autorità | VIAF (EN) 151207935 · ISNI (EN) 0000 0001 2185 1881 · LCCN (EN) n80049721 · GND (DE) 4061074-3 · BNF (FR) cb11865632d (data) · NDL (EN, JA) 00573565 · WorldCat Identities (EN) n80-049721 |
|---|