Ciad

Ciad
(FR) Tchad (FR) la République du Tchad
Dati aministradivi
Nome conpleto	Republica del Ciad
Łéngue ufisiałi	Łéngua fransexe e Łéngoa araba
Cavedałe	N'Djamena
Pułìtega
Forma de goerno	Republica
Cao de Goerno	Djimrangar Dadnadji
Entrada inte el ONU	20 de setenbre 1960
Superfise Totale	1 284 000km²
% de łe àcue	1,9
Popołasion
Viventi	15 477 751 (2018)
Taso de fertiłità	6,156 (2014)
Xiografia
Continente	Africa
Confini	Camerun Łibia Niger Nigeria Sudan Republica Sentrafricana Lega araba
Fuxo orario	UTC +1
Economia
Valuta	franco CFA
PIL (nomenałe)	9 981 303 726,23 (2017)
PIL pro capite (nomenałe)	662 (2017)
PIL (PPA)	28 984 883 781 (2017)
ISU	0,4 (2017)
Vàrie
Còdaxi ISO 3166	TD, TCD, 148
TLD	.td
Prefiso tełefònego	+235
Sigla targa automobiłìstega	TCH e TD
Festa nasionałe
Carte interative

El Ciad (en arabo تشاد Tšad), ofisialmente ła Republica del Ciad (en fransexe République du Tchad) el xe on Stato de ł'Africa Sentrałe.
El confina a nord co ła Łibia, a est col Sudan, a sud co ła Republica Sentrafricana, a sudovest col Camerun e ła Nigeria e a ovest col Niger.

Giografia

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Giografia del Ciad.

El xe vasto 1 284 000 km².

Ła montagna pì alta se cata nte ła catena del Tibesti (3 414 metri).

El Lago Chad xe el secondo lago africano par estension, anca se questa ła cambia de vari km² soto l'influenza de łe piove.

El paexe se pol dividar en tri rejoni giografeghe: 'ntel nord se cata el deserto del Sahara, al sentro gh'e na strisia semidesertega de savana saheliana, al sud ghe xe pianure fertili e verdi, ciamade savana sudanica.

Storia

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Storia del Ciad.

Antighità

Da i ricatamente archeologici se sa che ghe jera varie popołasion in stà zona zà dal setimo secoło vanti Cristo.

'Ntel 1000 d.C., i kanem gha fondà el so inpero che funsionea controłando łe rote carovaniere. Co ła desertificasion de el nord del paexe, vari grupi s'à spostà e ła region gha perso ła so importansa, anca se l'è rimasta na zona inportante par el controło de łe carovane de marcanti arabi o berberi.

Modernità

I francexi gha anetù el Ciad a ła so cołonia de l'Africa Equatoriałe 'ntel 1920, fin a l'indipendensa del 1960.

El primo presidente l'è stà François Tombalbaye, un cristian del sud. Ła so politica l'à creà del risentimento tra i musulmani del nord e l'è sciopà ła prima guera civile 'ntel 1965. 'Ntel 1979, i ribełi łi xe entrà 'nte ła cavedal e gha scomizià na guera tra de łori. Hissène Habré gha vinto sta guera interna e l'è diventà el novo presidente del paexe.
'Ntel 1990, Idriss Déby s'a tolto el poder co on colpo de stato. Ancò el paexe vive 'nte l'incertesa. Soldai ribełi vol ciapar el controło del paexe, ma łe trupe de Déby xe stà bone de mantegner el controło de ła cavedal.

Giografia połitega

Ła cavedal ła xe N'Djamena.

Popołasion

El ga 'na popołasion de 9.826.419 abitanti, par 'na densità de 7,2 ab/km².

On quarto de ła popolasion vive 'nte i sentri urbani (N'Djamena, Sarh, Moundou, Abéché and Doba).

Etnie

Ghe xe pì de duzento grupi etnici.
I pì importanti grupi łi xe i sara al sud e i toubous al nord.

Religione

I 54% de i ciadiani xe islamici, 20% catołighi, 14% protestanti, e el resto segue łe reijon tradisionałi.

Łéngoe

Łe łéngoe ofisiałi łe xe el fransexe e el arabo, ma se parla pì de sento łengoe difarenti.
El arabo ciadiano xe ła łengoa franca.

Economia

El Ciad xe considerà ła quinta nasion pì poareta del mondo. El 80% de ła popolasion vive soto el livel de poertà.

El coton, che l'jera coltivà par l'esportasion, gha perso tereno par colpa de le guere civili.
No ghe xe investimenti stranieri, trane i campi petrolifiri nte ła region de Dobà, 'ntel sud.

Łe infrastuture no łi xe stà svilupà.
In Ciad ghe soło 14 000 tełefoni fisi.

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Ciad