Ciad

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
Ciad
Tchad (fr)
la République du Tchad (fr)
Republic of Chad (en) Cànbia el vałor in Wikidata
Bandiera Stema
Bandiera Stema
Someja


InoLa Tchadienne Cànbia el vałor in Wikidata


Bomò«Unité, Travail, Progrès»
«Unity, Work, Progress»
«الاتحاد، العمل، التقدم»
«Единство, труд, прогрес»
«Oasis of the Sahel» Cànbia el vałor in Wikidata
EpònemoCiad (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Pozision

Map

15°28′N 19°24′E / 15.466667°N 19.4°E15.466667; 19.4Coordinae: 15°28′N 19°24′E / 15.466667°N 19.4°E15.466667; 19.4

ContinenteAfrica

Capitałe  N'Djamena Cànbia el vałor in Wikidata
Popołasion
Totałe15 477 751 (2018) Cànbia el vałor in Wikidata
2 652 437 (2013)
Densità12,05 hab./km²
Demònemociadiana, ciadiane, ciadiani, ciadian   Edit this at Wikidata
Idiomafranseze
àrabo Cànbia el vałor in Wikidata
Speransa de vita52,903 (2016) Cànbia el vałor in Wikidata
0,328 (2015)
Taso de suicìdio8,8 (2016) Cànbia el vałor in Wikidata
−0,1 (2015)
Putełi no scołarizai1 757 281 (2003) Cànbia el vałor in Wikidata
30 002 (2002)
Zeografia
Parte deÀfrica Sentrałe Cànbia el vałor in Wikidata
Àrea1 284 000 km² Cànbia el vałor in Wikidata
Bagnà daCiad (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì altoEmi Koussi (it) Traduzi (3 415 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì basoBodele (it) Traduzi (160 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Rente a
Organizasion pułìtega
Òrgano ezecutivoGoerno del Ciad (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Òrgano lejislativoAsenblea Nasionałe Cànbia el vałor in Wikidata
Presidente del Ciad Cànbia el vałor in WikidataMahamat Déby Itno (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Presidente del Ciad Cànbia el vałor in WikidataIdriss Déby (it) Traduzi (4 de majo del 2018) Cànbia el vałor in Wikidata
Màsema autorità zudisiałeCorte Suprema del Ciad Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de Democrasia

1.55/10

   

Menbro de
Economia
PIL nomenałe11 779 981 332 $ (2021) Cànbia el vałor in Wikidata
Persentuałe IVA18 % Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de desviłupamento oman0,394[13] Cànbia el vałor in Wikidata (2021[13] Cànbia el vałor in Wikidata)
Monedafranco CFA de l'Àfrica Sentrałe Cànbia el vałor in Wikidata
Banca sentrałeBanca dei Stati de l'Àfrica Sentrałe Cànbia el vałor in Wikidata
Taso de dezocupasion7 %[14] Cànbia el vałor in Wikidata
Coefisente de Gini

37.5/100

   

Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1TD Cànbia el vałor in Wikidata TCD Cànbia el vałor in Wikidata 148 Cànbia el vałor in Wikidata
Còdaze de matricołasionTCH e TD Cànbia el vałor in Wikidata
Fuzo oràrio
Domìnio de primo liveło.td
Prefiso tełefònego+235 Cànbia el vałor in Wikidata
Tełèfono d'emerzensa
Preza ełètrega

















































MusicBrainz: 6ce82d72-8123-3365-ab34-7b20581a34cf


El Ciad (en arabo تشاد Tšad), ofisialmente ła Republica del Ciad (en fransexe République du Tchad) el xe on Stato de l'Africa Sentrałe.
El confina a nord co ła Łibia, a est col Sudan, a sud co ła Republica Sentrafricana, a sudovest col Camerun e ła Nizeria e a ovest col Nizer.

Zeografia[canbia | canbia el còdaxe]

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Zeografia del Ciad.

El xe vasto 1 284 000 km².

Ła montagna pì alta se cata inte ła catena del Tibesti (3 414 metri).

El Lago Chad xe el secondo lago africano par estension, anca se questa ła cambia de vari km² soto l'influenza de łe piove.

El paexe se pol dividar in tri rejoni ziogràfeghe: inte el nord se cata el deserto del Sahara, al sentro gh'e na strisia semidesertega de savana saheliana, al sud ghe xe pianure fertili e verdi, ciamade savana sudanica.

Storia[canbia | canbia el còdaxe]

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Storia del Ciad.

Antighità[canbia | canbia el còdaxe]

Da i ricatamente archeologici se sa che ghe jera varie popołasion in stà zona zà dal setimo secoło vanti Cristo.

Inte el 1000 d.C., i kanem ga fondà el so inpero che funsionea controłando łe rote carovaniere. Co ła desertificasion del nord del paexe, vari grupi se ga spostà e ła region ga perso ła so importansa, anca se l'è restada na zona inportante par el controło de łe carovane de marcanti arabi o berberi.

Modernità[canbia | canbia el còdaxe]

I francexi ga anetù el Ciad a ła so cołonia de l'Africa Equatoriałe inte el 1920, fin a l'indipendensa del 1960.

El primo presidente l'è stà François Tombalbaye, un cristian del sud. Ła so pułìtega el ga creà del risentimento tra i musulmani del nord e l'è sciopà ła prima guera civile inte el 1965. Inte el 1979, i ribełi łi xe entrà inte ła cavedal e ga scomizià na guera tra de łori. Hissène Habré ga vinto sta guera interna e l'è diventà el novo presidente del paexe.
Inte el 1990, Idriss Déby s'a tolto el poder co on colpo de stato. Ancò el paexe vive inte l'incertesa. Soldai ribełi vol ciapar el controło del paexe, ma łe trupe de Déby xe stà bone de mantegner el controło de ła cavedal.

Zeografia połitega[canbia | canbia el còdaxe]

Ła cavedal ła xe N'Djamena.

Popołasion[canbia | canbia el còdaxe]

El ga na popołasion de 9.826.419 abitanti, par na densità de 7,2 ab/km².

On quarto de ła popolasion vive inte i sentri urbani (N'Djamena, Sarh, Moundou, Abéché and Doba).

Etnie[canbia | canbia el còdaxe]

Ghe xe pì de duzento grupi etnici.
I pì importanti grupi łi xe i sara al sud e i toubous al nord.

Religione[canbia | canbia el còdaxe]

I 54% dei ciadiani xe islamici, 20% catołighi, 14% protestanti, e el resto segue łe reijon tradisionałi.

Łéngue[canbia | canbia el còdaxe]

Łe łéngue ofisiałi łe xe el fransexe e el arabo, ma se parla pì de sento łéngue difarenti.
El arabo ciadiano xe ła łéngua franca.

Economia[canbia | canbia el còdaxe]

El Ciad xe considerà ła quinta nasion pì poareta del mondo. El 80% de ła popolasion vive soto el livel de poertà.

El coton, che l'jera coltivà par l'esportasion, ga perso tereno par colpa de le guere civili.
No ghe xe investimenti stranieri, trane i campi petrolifiri inte ła region de Dobà, inte el sud.

Łe infrastuture no łi xe stà svilupà.
In Ciad ghe soło 14 000 tełefoni fisi.

Gałeria de someje[canbia | canbia el còdaxe]

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

  1. 1,0 1,1 Declarà da: Constitution of Chad. Sesion del documento: 9.
  2. URL de refarensa: https://www.oic-oci.org/states/?lan=en. Data de consultasion: 29 de otobre del 2022.
  3. URL de refarensa: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editor: Interpol. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  4. URL de refarensa: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editor: Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  5. URL de refarensa: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  6. URL de refarensa: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  7. URL de refarensa: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  8. URL de refarensa: http://icdo.org/who-we-are/members/member-states.html. Data de consultasion: 11 de majo del 2020.
  9. URL de refarensa: https://public.wmo.int/en/members/chad. Data de consultasion: 26 de majo del 2020.
  10. URL de refarensa: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consultasion: 21 de lujo del 2020.
  11. URL de refarensa: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consultasion: 16 de marso del 2024. Pajina: 8. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
  12. URL de refarensa: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Editor: Banca Mondiałe. Data de consultasion: 26 de agosto del 2023.
  13. 13,0 13,1 voze de refarensahdr.undp.org.
  14. URL de refarensa: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 voze de refarensaiec.ch.


Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]


Linganbi foresti[canbia | canbia el còdaxe]






Controło de autoritàVIAF (EN151207935 · ISNI (EN0000 0001 2185 1881 · LCCN (ENn80049721 · GND (DE4061074-3 · BNF (FRcb11865632d (data) · BNE (ESXX453071 (data) · NDL (ENJA00573565 · WorldCat Identities (ENn80-049721
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Ciad&oldid=1093940"