Madagascar

Madagascar
(IT) Madagascar (FR) Madagascar (FR) la République de Madagascar
Ry Tanindraza nay malala ô
Dati amministrativi
Nome completo	Republica del Madagascar
Nome ufficiale	Repoblikan'i Madagasikara Republique de Madagascar
Lingue ufficiali	malgascio, francese
Capitale	Antananarivo
Politica
Capo di Governo	Jean Ravelonarivo
Indipendenza	da ła Francia 26 giugno 1960
Ingresso nell'ONU	20 setenbre 1960
Superficie Totale	587 295km²
% delle acque	0,6
Popolazione
Abitanti	25 570 895 (2017)
Taso de fertiłità	4,409 (2014)
Geografia
Continente	Africa
Confini	Comore
Fuso orario	UTC +3
Economia
Valuta	ariary
PIL (nominale)	11499803806.573 (2017)
PIL pro capite (nominale)	449 (2017)
PIL (PPA)	39848271447 (2017)
ISU	0.519 (2017)
Varie
Codici ISO 3166	MG, MDG, 450
TLD	.mg
Prefisso tel.	261
Sigla autom.	RM
Carte interative

El Madagascar el xe on Stato de l'Africa oriental.
El xe 'na isoła che ła se cata inte'l Osèano Indian oriental.
I stati pi' visini a el Madagascar łi xe el Mozanbico e łe Comore a nordovest, łe Seychelles a nord; łi teritori dipendenti pi' visini łi xe łi dipartimeti da mar de Mayotte a nordovest e de ła Réunion a est, e łe Ìxołe sparpagnae de el Osèano Indian tuti de sovranità fransexe.

Giografia

Par saverghene de pì, varda ła pajina Giografia del Madagascar.

L’isoła del Madagascar ła se cata a est del Mozanbico e ła xe traversá dal tropico del Capricorno.
Ła xe ła quarta pì granda isoła del mondo.

Al nord se cata coułine che łe sal fin a łe tere alte del centro del paexe, par dopo desendar n’antra olta al sud.

El clima el xe tropicale. L’isola ła xe speso batua da forti piove e da uragani che łi vien da l’Oceano Indian.

El teritorio xe cuerto da foreste naturałi e da risaie scavá a man.

Storia

Par saverghene de pì, varda ła pajina Storia del Madagascar.

Antighità

I primi abitanti łi vegnea da l’Indonexia e łi xe rivá nel V secoło de ła nostra era. Sti grupi łi gha dato vita a l’etnia merina.

Zsinque secołi dopo, da l’Africa continentale ła xe rivà deła xente bantu e ła gha formá łe etnie sakalava e bara.

Marcanti yemeniti e omaniti łi vegnea fin su łe coste del Madagascar dal XI secoło. Ła so prexensa ła gha influenzsá vari aspeti de ła cultura malgasia. Etnie malgasie come i antemoro e i antanosy, łe vien fora da i coloni arabi, e łi continua a prategar fin ancò ła fede islamega.

Ła trata dei sciavi, e łi schei che ghe ne vegnea drio, ła gha parmeso a de i grupi etnici de fondar i primi regni.
I sakalava łi gha meso in pie i regni de Menabe e de Boina, i zana-malata quel de Betsimisaraka, i merina el regno de Andrianampoinimerina co cavedal a Antananarivo. El re Radama I el xe stà el primo ch’el xe reiusì a ounefegar l’isola soto on soło regno. I so sucesori łi xe stá o verti a l’influenzsa eoroupea o łi gha será i confini.

Nel 1890 ła Francia ga proclamà el protetorato e, int'el 1895, ła xe reiusida a ciapar ła cavedal. Ła regina Ranavalona III ła gha rexistio, ma a ła fine ła gha dovù cedar.

Indipendensa

Int'el 1947, ła xe sciopá na revolta indipendantista. I francexi gha stroncá ła revolta copando pì de 100.000 persone.

L’indipandenza ła xe rivada eintel 1960 co Philibert Tsiranana fa primo presidente. Tsiramana jera filo-francexe e ła zsente no ła xera contenta.

El poder xe pasà al ditator Didier Ratsiraka ch'el gha: introdoto el socialismo filo-sovietego, vietá la libartá de espresion e instituio el partito unego.
Soto ła presion de ła primavera democratega del 1991, Ratsiraka el gha dovù dar el multi-partitismo e łe elesion libare. Fin al 2001, Ratsiraka el gha controlá el governo.

Ne łe elesion del 2001, dopo scontri armai par el controlo del governo, Marc Ravalomanana el xe diventá presidente e Ratsiraka el xè ndá in exilio.
Dal 2005, Ravalomanana el gha scouminsiá a ghaver posizsioni senpre pi totałitarie. Nel 2007 el gha mandà via de i misionari francexi che łi ghea ghavù el corajo de dir ła veritá sul so regime ditatorial.

Giografia połitega

Ła cavedal xe Antananarivo.

Popolasion

Etnie

Ghe xe 18 grupi etnici prinsipałi, de oriszene axiatica e africana.

Studi sul DNA e ła łengoa , łi dimostra l’influenzsa axiatica.
I trati orientałi łi xe presenti soratuto intei altipiani centrałi, e łi corisponde ałe popolasion merina (3 milioni) e betsileo (2 milioni).

La zente de la costa ła xe di oriszene africana. I pì grandi grupi etnici costieri łi xe: i betsimisaraka (1,6 milioni), i tsimihety e i sakalava.

Religione

Ła metá da ła popolasion ła ghe va drio a ła rełijon tradisional, che ła ghe dá importanzsa al culto de i morti.

El 45% dei malgasi łi xe cristiani, catołeghi e protestanti in parti uguałi.
Tanti cristiani łi gha conservá aspeti tradisionałi, come ła venerasion de i antenati. Ła Cexa Catołega, che ła baxa ła propia atività misionaria sul conceto de l'inculturazsion, no ła respinge ste prateghe; i pastori protestanti, invense, łi condana la rełijon tradisionałe come superstizsion.

Ła ghe xe na minoransa islamega su łe coste del nord.

Łéngue

Ła zente ła parla el malgasio e el francexe.

Economia

Interasante ła produsion agricola de vanilia , fruta tropicałe e ołi esensiałi.
Łe miniere de ilmenite e nickel produxe par l’esportasion.

Se produxe teissui par l’esportasion.

El tuorismo sfruta łe foreste naturałi e ła biodiversitá de l’isoła.