Madagascar

Madagascar
(IT) Madagascar (FR) Madagascar (FR) la République de Madagascar
Dati aministradivi
Nome conpleto	Republica del Madagascar
Nome ufisiałe	(MG) Republikan'i Madagaskar e (FR) République de Madagascar
Łéngue ufisiałi	malgascio e Łéngua fransexe
Cavedałe	Antananarivo
Pułìtega
Forma de goerno	Republica presidensial
Cao de Goerno	Jean Ravelonarivo
Entrada inte el ONU	20 setenbre 1960
Superfise Totale	587 295km²
% de łe àcue	0,6
Popołasion
Viventi	25 570 895 (2017)
Taso de fertiłità	4,409 (2014)
Xiografia
Continente	Africa
Confini	Comore Fransa Mozanbico Seychelles
Fuxo orario	UTC +3
Economia
Valuta	ariary
PIL (nomenałe)	11 499 803 806,57 (2017)
PIL pro capite (nomenałe)	449 (2017)
PIL (PPA)	39 848 271 447 (2017)
ISU	0,52 (2017)
Vàrie
Còdaxi ISO 3166	MG, MDG, 450
TLD	.mg
Prefiso tełefònego	261
Sigla targa automobiłìstega	RM
Carte interative

El Madagascar el xe on Stato de l'Africa oriental.
El xe 'na isoła che ła se cata inte'l Osèano Indian oriental.
I stati pi' visini a el Madagascar łi xe el Mozanbico e łe Comore a nordovest, łe Seychelles a nord; łi teritori dipendenti pi' visini łi xe łi dipartimeti da mar de Mayotte a nordovest e de ła Réunion a est, e łe Ìxołe sparpagnae de el Osèano Indian tuti de sovranità fransexe.

Giografia

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Giografia del Madagascar.

L’isoła del Madagascar ła se cata a est del Mozanbico e ła xe traversá dal tropico del Capricorno.
Ła xe ła quarta pì granda isoła del mondo.

Al nord se cata coułine che łe sal fin a łe tere alte del centro del paexe, par dopo desendar n’antra olta al sud.

El clima el xe tropicale. L’isola ła xe speso batua da forti piove e da uragani che łi vien da l’Oceano Indian.

El teritorio xe cuerto da foreste naturałi e da risaie scavá a man.

Storia

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Storia del Madagascar.

Antighità

I primi abitanti łi vegnea da l’Indonexia e łi xe rivá nel V secoło de ła nostra era. Sti grupi łi gha dato vita a l’etnia merina.

Zsinque secołi dopo, da l’Africa continentale ła xe rivà deła xente bantu e ła gha formá łe etnie sakalava e bara.

Marcanti yemeniti e omaniti łi vegnea fin su łe coste del Madagascar dal XI secoło. Ła so prexensa ła gha influenzsá vari aspeti de ła cultura malgasia. Etnie malgasie come i antemoro e i antanosy, łe vien fora da i coloni arabi, e łi continua a prategar fin ancò ła fede islamega.

Ła trata dei sciavi, e łi schei che ghe ne vegnea drio, ła gha parmeso a de i grupi etnici de fondar i primi regni.
I sakalava łi gha meso in pie i regni de Menabe e de Boina, i zana-malata quel de Betsimisaraka, i merina el regno de Andrianampoinimerina co cavedal a Antananarivo. El re Radama I el xe stà el primo ch’el xe reiusì a ounefegar l’isola soto on soło regno. I so sucesori łi xe stá o verti a l’influenzsa eoroupea o łi gha será i confini.

Nel 1890 ła Francia ga proclamà el protetorato e, int'el 1895, ła xe reiusida a ciapar ła cavedal. Ła regina Ranavalona III ła gha rexistio, ma a ła fine ła gha dovù cedar.

Indipendensa

Int'el 1947, ła xe sciopá na revolta indipendantista. I francexi gha stroncá ła revolta copando pì de 100.000 persone.

L’indipandenza ła xe rivada eintel 1960 co Philibert Tsiranana fa primo presidente. Tsiramana jera filo-francexe e ła zsente no ła xera contenta.

El poder xe pasà al ditator Didier Ratsiraka ch'el gha: introdoto el socialismo filo-sovietego, vietá la libartá de espresion e instituio el partito unego.
Soto ła presion de ła primavera democratega del 1991, Ratsiraka el gha dovù dar el multi-partitismo e łe elesion libare. Fin al 2001, Ratsiraka el gha controlá el governo.

Ne łe elesion del 2001, dopo scontri armai par el controlo del governo, Marc Ravalomanana el xe diventá presidente e Ratsiraka el xè ndá in exilio.
Dal 2005, Ravalomanana el gha scouminsiá a ghaver posizsioni senpre pi totałitarie. Nel 2007 el gha mandà via de i misionari francexi che łi ghea ghavù el corajo de dir ła veritá sul so regime ditatorial.

Giografia połitega

Ła cavedal xe Antananarivo.

Popolasion

Etnie

Ghe xe 18 grupi etnici prinsipałi, de oriszene axiatica e africana.

Studi sul DNA e ła łengoa , łi dimostra l’influenzsa axiatica.
I trati orientałi łi xe presenti soratuto intei altipiani centrałi, e łi corisponde ałe popolasion merina (3 milioni) e betsileo (2 milioni).

La zente de la costa ła xe di oriszene africana. I pì grandi grupi etnici costieri łi xe: i betsimisaraka (1,6 milioni), i tsimihety e i sakalava.

Religione

Ła metá da ła popolasion ła ghe va drio a ła rełijon tradisional, che ła ghe dá importanzsa al culto de i morti.

El 45% dei malgasi łi xe cristiani, catołeghi e protestanti in parti uguałi.
Tanti cristiani łi gha conservá aspeti tradisionałi, come ła venerasion de i antenati. Ła Cexa Catołega, che ła baxa ła propia atività misionaria sul conceto de l'inculturazsion, no ła respinge ste prateghe; i pastori protestanti, invense, łi condana la rełijon tradisionałe come superstizsion.

Ła ghe xe na minoransa islamega su łe coste del nord.

Łéngue

Ła zente ła parla el malgasio e el francexe.

Economia

Interasante ła produsion agricola de vanilia , fruta tropicałe e ołi esensiałi.
Łe miniere de ilmenite e nickel produxe par l’esportasion.

Se produxe teissui par l’esportasion.

El tuorismo sfruta łe foreste naturałi e ła biodiversitá de l’isoła.

Note

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Madagascar