Madagascar

Madagascar
Motto: Patria, Libartà, Progreso
Informasion
Nome par intiero:	Republica del Madagascar
Nome ufisiałe:	Repoblikan'i Madagasikara Republique de Madagascar
Łéngoa uficiałe:	malgascio, francese
Cavedal:	Antananarivo  (1.050.000 ab.)
Polìtega
Governo:	Republica presidensial
Capo de stato:	Andry Rajoelina
Capo de governo:	Albert Camille Vital
Indipendensa:	Da ła Francia 26 giugno 1960
Ingreso a l'ONU:	20 setenbre 1960
Area
Totale:	587.041 km²
Pos. nel mondo:	29°
% delle acque:	0,6 %
Popolasion
Totałe:	16 473 477 ab.  (2002)
Pos. nel mondo:	15°
Densità:	75 ab./km²
Giografia
Continente:	Africa
Fuxo oràrio:	UTC +3
Economia
Vałuta:	Ariary
Varie
TLD:	.mg
Prefiso tełef.:	261
Sigla autom.:	RM
Ino nasionałe:	Ry Tanindraza nay malala ô

El Madagascar el xe on Stato african. L’isoła del Madagascar ła se cata a est del Mozanbico e ła xe ła quarta pì granda isoła del mondo. Ła zente ła parla el malgasio e el francexe. Ła cavedal xe Antananarivo.

Storia

Par saverghene de pì, varda ła pajina Storia del Madagascar.

I primi abitanti łi vegnea da l’Indonexia e łi xe rivá nel V secoło de ła nostra era. Sti grupi łi gha dato vita a l’etnia merina. Zsinque secołi dopo, da l’Africa continentale ła xe rivà deła xente bantu e ła gha formá łe etnie sakalava e bara. Marcanti yemeniti e omaniti łi vegnea fin su łe coste del Madagascar dal XI secoło. Ła so prexensa ła gha influenzsá vari aspeti de ła cultura malgasia. Etnie malgasie come i antemoro e i antanosy, łe vien fora da i coloni arabi, e łi continua a prategar fin ancò ła fede islamega. Ła trata dei sciavi, e łi schei che ghe ne vegnea drio, ła gha parmeso a de i grupi etnici de fondar i primi regni. I sakalava łi gha meso in pie i regni de Menabe e de Boina, i zana-malata quel de Betsimisaraka, i merina el regno de Andrianampoinimerina co cavedal a Antananarivo. El re Radama I el xe stà el primo ch’el xe reiusì a ounefegar l’isola soto on soło regno. I so sucesori łi xe stá o verti a l’influenzsa eoroupea o łi gha será i confini. Nel 1890 ła Francia ga proclamà el protetorato e, eintel 1895, ła xe reiusida a ciapar ła cavedal. Ła regina Ranavalona III ła gha rexistio, ma a ła fine ła gha dovù cedar.

Int'el 1947, ła xe sciopá na revolta indipendantista. I francexi gha stroncá ła revolta copando pì de 100.000 persone. L’indipandenza ła xe rivada eintel 1960 co Philibert Tsiranana fa primo presidente. Tsiramana jera filo-francexe e ła zsente no ła xera contenta. El poder xe pasà al ditator Didier Ratsiraka ch'el gha: introdoto el socialismo filo-sovietego, vietá la libartá de espresion e instituio el partito unego. Soto ła presion de ła primavera democratega del 1991, Ratsiraka el gha dovù dar el multi-partitismo e łe elesion libare. Fin al 2001, Ratsiraka el gha controlá el governo. Ne łe elesion del 2001, dopo scontri armai par el controlo del governo, Marc Ravalomanana el xe diventá presidente e Ratsiraka el xè ndá in exilio. Dal 2005, Ravalomanana el gha scouminsiá a ghaver posizsioni senpre pi totałitarie. Nel 2007 el gha mandà via de i misionari francexi che łi ghea ghavù el corajo de dir ła veritá sul so regime ditatorial.

Giografia

Par saverghene de pì, varda ła pajina Giografia del Madagascar.

L’Isoła del Madagascar ła xe traversá dal tropico del Capricorno, el clima el xe tropicale. L’isola ła xe speso batua da forti piove e da uragani che łi vien da l’Oceano Indian. Al nord se cata coułine che łe sal fin a łe tere alte del centro del paexe, par dopo desendar n’antra olta al sud. El teritorio xe cuerto da foreste naturałi e da risaie scavá a man.

Economia

Łe risorse pì inportanti par l’economia malgasia łe xe: el tuorismo, l’esportasion de teissui, ła produsion agricola e i minerai. El tuorismo sfruta łe foreste naturałi e ła biodiversitá de l’isoła. Interasante ła produsion de vanilia (primo al mondo), fruta tropicałe e ołi esensiałi. Łe miniere de ilmenite e nickel produxe par l’esportasion.

Popolasion

Ghe xe 18 grupi etnici prinsipałi, de oriszene axiatica e africana. Studi sul DNA e ła łengoa (el 90% del malgasio el xe de orizsene małexe), łi dimostra l’influenzsa Axiatica. I trati orientałi łi xe presenti soratuto intei altipiani centrałi, e łi corisponde ałe popolasion merina (3 milioni) e betsileo (2 milioni); la zente de la costa ła xe di oriszene africana. I pì grandi grupi etnici costieri łi xe: i betsimisaraka (1,6 milioni), i tsimihety e i sakalava.

Religione

Ła metá da ła popolasion ła ghe va drio a ła rełijon tradisional, che ła ghe dá importanzsa al culto de i morti. El 45% dei malgasi łi xe cristiani, catołeghi e protestanti in parti uguałi. Tanti cristiani łi gha conservá aspeti tradisionałi, come ła venerasion de i antenati. Ła Cexa Catołega, che ła baxa ła propia atività misionaria sul conceto de l'inculturazsion, no ła respinge ste prateghe; i pastori protestanti, invense, łi condana la rełijon tradisionałe come superstizsion. Ła ghe xe na minoransa islamega su łe coste del nord.