Madagascar

Madagascar
Republikan'i Madagaskar (mg) République de Madagascar (fr)
Bandiera Stema
Ino	Ry Tanindraza nay malala ô (it)
Bomò	«Fitiavana, Tanindrazana, Fandrosoana» «Amour, Patrie, Progrès» «Love, Land of Our Ancestors, Progress» «Любов, Отечество, прогрес» «A genuine island, a world apart»
Epònemo	Mogadiscio
Pozision
20°S 47°E
Cavedaƚe	Antananarivo
Popołasion
Totałe	25 570 895 (2017)
Łéngua	malgascio (it) fransezo
Zeografia
Parte de	Africa Orientałe
Àrea	587 295 km²
Ponto pì alto	Maromokotro (it) (2 876 m)(2 876 m)
Ponto pì baso	Osèano Indian (0 m)
Rente a	nisun vałore Comore Fransa Mozanbico Seychelles
Dati istòreghi
Creasion	1960
Organizasion pułìtega
Forma de goerno	repùblega
Òrgano lejislativo	Parliament of Madagascar (en)
• Presidente (it)	Andry Rajoelina (it) (19 xenaro 2019)
• Primo ministro (it)	Christian Ntsay (it) (6 zugno 2018)
Economia
PIL nomenałe	16.228 (-->)
Moneda	ariary malgascio (it)
Còdazi de identifegasion
Fuzo oràrio	UTC+3
Domìnio de primo liveło	.mg
Prefiso tełefònego	+261
Tełèfono d'emerzensa	.mg
Istòrego
← French Madagascar (en)

El Madagascar el xe on Stato de l'Africa oriental.
El xe na isoła che ła se cata inte el Osèano Indian oriental.
I stati pì visini al Madagascar łi xe el Mozanbico e łe Comore a nordovest, łe Seychelles a nord; łi teritori dipendenti pì visini łi xe łi dipartimeti da mar de Mayotte a nordovest e de ła Réunion a est, e łe Ìxołe sparpagnae del Osèano Indian tuti de sovranità fransexe.

Zeografia

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Zeografia del Madagascar.

L’isoła del Madagascar ła se cata a est del Mozanbico e ła xe traversá dal tropico del Capricorno.
Ła xe ła quarta pì granda isoła del mondo.

Al nord se cata coułine che łe sal fin a łe tere alte del centro del paexe, par dopo desendar n’antra olta al sud.

El clima el xe tropicale. L’isola ła xe de frecuente batua da forti piove e da uragani che łi vien da l’Oceano Indian.

El teritorio xe cuerto da foreste naturałi e da risaie scavá a man.

Storia

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Storia del Madagascar.

Antighità

I primi abitanti łi vegnea da l’Indonexia e łi xe rivá inte el V secoło de ła nostra era. Sti grupi łi ga dato vita a l’etnia merina.

Zsinque secołi dopo, da l’Africa continentale ła xe rivà de ła xente bantu e ła ga formá łe etnie sakalava e bara.

Marcanti yemeniti e omaniti łi vegnea fin su łe coste del Madagascar dal XI secoło. Ła so prexensa ła ga influenzsá vari aspeti de ła cultura malgasia. Etnie malgasie come i antemoro e i antanosy, łe vien fora da i coloni arabi, e łi continua a prategar fin ancò ła fede islamega.

Ła trata dei sciavi, e łi schei che ghe ne vegnea drio, ła ga parmeso a dei grupi etnici de fondar i primi regni.
I sakalava łi ga meso in pie i regni de Menabe e de Boina, i zana-malata quel de Betsimisaraka, i merina el regno de Andrianampoinimerina co cavedal a Antananarivo. El re Radama I el xe stà el primo ch’el xe reiusì a ounefegar l’isola soto on soło regno. I so sucesori łi xe stá o verti a l’influenzsa eoroupea o łi ga será i confini.

Inte el 1890 ła Francia ga proclamà el protetorato e, int'el 1895, ła xe reiusida a ciapar ła cavedal. Ła regina Ranavalona III ła ga rexistio, ma a ła fin ła ga dovù cedar.

Indipendensa

Int'el 1947, ła xe sciopá na revolta indipendantista. I francexi ga stroncá ła revolta copando pì de 100.000 persone.

L’indipandenza ła xe rivada eintel 1960 co Philibert Tsiranana fa primo presidente. Tsiramana jera filo-francexe e ła zsente no ła xera contenta.

El poder xe pasà al ditator Didier Ratsiraka ch'el gha: introdoto el socialismo filo-sovietego, vietá la libartá de espresion e instituio el partio unego.
Soto ła presion de ła primavera democratega del 1991, Ratsiraka el ga dovù dar el multi-partiismo e łe elesion libare. Fin al 2001, Ratsiraka el ga controlá el governo.

Ne łe elesion del 2001, dopo scontri armai par el controlo del governo, Marc Ravalomanana el xe diventá presidente e Ratsiraka el xe ndá in bando.
Dal 2005, Ravalomanana el ga scouminsiá a ghaver posizsion senpre pi totałitarie. Inte el 2007 el ga mandà via dei misionari francexi che łi ghea ghavù el corajo de dir ła veritá sul so regime ditatorial.

Zeografia połitega

Ła cavedal xe Antananarivo.

Popolasion

Etnie

Ghe xe 18 grupi etnici prinsipałi, de oriszene axiàtega e africana.

Studi sul DNA e ła łéngua , łi dimostra l’influenzsa axiatica.
I trati orientałi łi xe presenti soratuto inte i altipiani centrałi, e łi corisponde a łe popolasion merina (3 milioni) e betsileo (2 milioni).

La zente de la costa ła xe di oriszene africana. I pì grandi grupi etnici costieri łi xe: i betsimisaraka (1,6 milioni), i tsimihety e i sakalava.

Religione

Ła metá da ła popolasion ła ghe va drio a ła rełijon tradisional, che ła ghe dá importanzsa al culto dei morti.

El 45% dei malgasi łi xe cristiani, catołeghi e protestanti in parti uguałi.
Tanti cristiani łi ga conservá aspeti tradisionałi, come ła venerasion dei antenati. Ła Cexa Catołega, che ła baxa ła propia atività misionaria sul conceto de l'inculturazsion, no ła respinge ste prateghe; i pastori protestanti, invense, łi condana la rełijon tradisionałe come superstizsion.

Ła ghe xe na minoransa islamega su łe coste del nord.

Łéngue

Ła zente ła parla el malgasio e el francexe.

Economia

Interasante ła produsion agricola de vanilia , fruta tropicałe e ołi esensiałi.
Łe miniere de ilmenite e nickel produxe par l’esportasion.

Se produxe teissui par l’esportasion.

El tuorismo sfruta łe foreste naturałi e ła biodiversitá de l’isoła.

Note

Portałi:
• Portałe de Africa
|

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Madagascar
• el detien schemi gràfeghi so