Juto:Convension de scritura

Premetindo che ła łéngua vèneta no ła ga oncora on stàndar bel-ché definio e che ła łéngua vèneta ła ga de consevensa pì de na variante, par capirse tuti mejo e réndar i artìcułi de Wikipèdia na cołesion de conceti ai cuałi tuti i połe farghe ingreso, se ga fato-sù de łe convension de scritura che, tegnendo fede a ła Grafia Vèneta Internasionałe Moderna, łe rendarà ła ensiclopedia pì omozènea.

Se recorda par de pì, che se dopo ver leto sta voze de juto bastansa picenina, no se sìpia oncora boni de scrìvar, ghe ze el Projeto:Coresion che el połe dar na man inte łe coresion e inte el juto a ła scritura.

Alfabeto

Nùm.	Létara	Nome	IPA	Diacrìtego	Ezénpi	Notasion
1	A, a	a	/a/	à	Astrałe, Pàdoa
2	B, b	bi	/b/		Baston, Albo
3	C, c	ci, si	/k/ o /tʃ/ o /s/		Can, Arco o Ciopa, Spece
4	D, d	di	/d/ (talvolta /ð/)		Dado, Ladro o Ordo, Trodo
5	E, e	e	/e/ o /ɛ/	é, è	Zenèrego, Este
6	F, f	efe	/f/		Foso, Afa
7	G, g	ghi	/ɡ/		Gheto, Lagremar
8	H, h	aca	/ /		Schei, Métarghene
9	I, i	i	/i/ o /j/	ì	Cioza, Austrìago
10	J, j	jei	/j/ o /dʒ/ o /i/		Sarajo, Rejon, Justo
11	L, l	ele	/l/		Alsar, Traslar
12	Ł, ł	ełe evanesente	/l/ o /e/ o / /		Bałar, Bałe, Łéngua
13	M, m	eme	/m/		Mama, Amar
14	N, n	ene	/n/ o /ŋ/ o /ɱ/		Ignorar, Noza, Lanpejar
15	O, o	o	/o/ o /ɔ/	ó, ò	Onor, Anònemo
16	P, p	pi	/p/		Poder, Inparonirse	Senpre obligatòria inte i dìgrafi NB, NP.
17	Q, q	cu	/k/		Quorum	Doparà solché inparołe de orìzane foresta. Inte el Vèneto ła ze asente
18	R, r	ere	/r/		Restar, Orto
19	S, s	ese	/s/ o /ts/ o /z/ o /θ/		Èsar, Sìncue, Escursion, Sbàtare
20	S-c, s-c	s-ci	/st͡ʃ/		Fis-ciar, Ris-cio, Mas-cio
21	T, t	ti	/t/		Tanto, Rosteło
22	U, u	u	/u/	ù	Ùgnoło, Punaro
23	V, v	vi	/v/ o //		Novo, Volta
24	X, x	iz, ics	/ks/		Extraterestre, Alex,	Storegamente doparada par raprezentar i fonemi /z/. /dz/, /dʒ/ e /ð/. (Xe, Xomo lezesto cofà Ze, Zomo) (Arcàega)
25	Z, z	zeta	/z/ o /dz/ o /dʒ/ o /ð/		Zontar, Trevizan, Razon, Ónzar

Asenti

I criteri de asentasion i ze bastansa fàsiłi da recordar.

• Obligatòrio, el va metesto inte:
  • Łe parołe tronche o osìtona, o sia andove che l'asento el casca so l'ùltema vocałe. (Ez. par|ché, cu|sì, bo|mò)
  • Łe parołe piane o parosìtona, o sia andove el asento el casca inte ła pen-ùltema sìłaba e seguia da un'altra vocałe inte ła istesa sìłaba. (Ez. Inì|sio, Smì|sio)
  • Łe parołe tìmide o proparosìtona, o sia andove el asento el casca inte ła tersa-ùltema sìłaba. (Ez. mé|ta|r(e), vè|ne|to, Fà|va|ro, pù|ble|go)
  • Łe parołe stra-tìmide o superproparosìtona, o sia andove el asento el casca inte ła cuartùltema sìłaba (Ez. dixémogheło, portémoghene)

• Facoltativo, el połe èsar doparà inte:
  • Łe parołe co secuensa vocàłega tònega co <d> inplìsita inte ła ùltema sìłaba (Ez. catàe, ligài --> catade, ligadi)
  • Łe parołe termenanti in <è> o <ò> co dópio signifegar. (Ez. sóno (sóno de clàcson), sòno (prima de dormir))

• Vietà, in altri cazi no el va metesto.
  • No va metesto asenti (Ez. caza, toła, savere, portar)

Apòstrofo

• Mascołin
  • Par el amigo > Par l'amigo. (Pal amigo)
  • Co el amigo > Co l'amigo / (Col amigo)
  • Par un amigo > Par n'amigo

• Femenin
  • Par ła amiga > Par l'amiga
  • Co ła amiga > Co l'amiga
  • Par na amiga > Par n'amiga

• Altro
  • Orełojo > Rełojo, Esendo > Sendo, Tozeto > Tozet, Ciapare > Ciapar, Arsenałe > Arsenal
  • Da evitar: Volta > 'Olta, Indove > Ndo', Cosa dìzito? > 'sa dìzito (Wikipèdia ła ze na ensiclopedia. Favorisi senpre łe forme estendeste.)

Formasion dei plùremi

El plùremo el ne dà a védar el cànbio de nùmaro, da uno (sìnguło) a pì (plùremo o plurałe). El plùremo ło se ga canbiando l'ełemento variàbiłe de ła paroła in cuestion, o sia ła ùltema parte, ła parte che ła ne dize el modo e tenpo inte i verbi e el zènaro e el nùmaro inte i nomi.

Variasion de zènaro e nùmaro de l'ajetivo Venètego

Fazendo rifarimento al vèneto estendesto, o sia escludendo łe variante vènete che tronca łe parołe (lezi in fine sesion), el plùremo dei nomi el połe èsar zeneralmente dividesto in trè sorte:

• Prima sorte: Termenanti in -a sia mascułini che femenini: i zènera el plùremo mascułin in -i e el femenin in -e
  • El artista: I artisti
  • Ła manara: Łe manare
• Seconda sorte: Termenanti in -e sia mascułini che femenini: i zènera el plùremo mascułin in -i e el femenin in -e, ma anca in -i, anca se el pì difondesto el ze cheło in -e (Łe voze).
  • El dent: I denti
  • Ła voze: Łe voze / Łe vozi(minoritàrio) (anca Ła vose, Łe vose)
• Tersa sorte: Termenanti in -o e -n mascułini: i zènera el plùremo in -i
  • El cargo: I carghi
  • El can: I cani

Fazendo rifarimento al vèneto estendesto, o sia escludendo łe variante vènete che łe tronca łe parołe, resta invariae inte el plùremo:

• Łe parołe che finise co vocałe asentada derivanti da ajetivo: Ła libartà, Łe libartà (der. da aj. Lìbaro), Ła varietà / Łe varietà (der. da aj. Vàrio)
• Łe parołe che finise in -sion, -zion, -zon e -jon: Ła edision, Łe edision / Ła Vizion, Łe Vizion / Ła razon, Łe razon / Ła rejon, Łe rejon
• Łe parołe che finise par -i: El robacori, I robacori / Ła crizi, Łe crizi
• Łe parołe derivanti da łéngue foreste che łe finise par consonante: El computer, I computer
• Łe parołe derivanti da altre parołe e acrònemi (scursaminti): Ła moto / Łe moto (der. da Motorin-Motosiclo) o Ła Ulss, Łe Ulss (der. da Unità locałi socio sanitàrie).

Fazendo rifarimento al vèneto estendesto, o sia escludendo łe variante vènete che łe tronca łe parołe, se połe catar dei nomi difetai:

• I ga solché el sìngoło:
  • Nomi revardanti lenguaji de setore: Ła gramàtega, Ła numismàtega, El fluoro
  • Sensasion fìzeghe: Ła fame, La sen
  • Nomi astraesti, : El corajo, Ła pasiensa
• I ga solché el plùremo:
• Tanti nomi de orìzane latina: Łe fèrie, i vìvari

Plùremi inte el Vèneto troncà

• El primo cazo no el tronca mai.
• Parołe cofà: Ła vos, Łe vos / El dent, I denti, i fa parte de ła seconda sorte, parché no i finise par -s (vos) e -t (dent), ben-sì tuti e do in -e e de consevensa partegnenti a ła seconda sorte.
• Parołe cofà: El castel, I castełi / El toc, I tochi, i fa parte de ła tersa sorte parché no i finise par -l (castel) e -c (toc), ben-sì tuti e do in -o e de consevensa partegnenti a ła tersa sorte.

Artìcułi

Determinativi

	Mascułin	Femenin
Sìnguło	El, l'	Ła
Plùremo	I	Łe

Indeterminativi

	Mascułin	Femenin
Sìnguło	Un, Un', N'	Na, N'
Plùremo	védarse a. partitivo	védarse a. partitivo

Partitivi

	Mascułin	Femenin
Sìnguło	del, de l'	de ła, de l'
Plùremo	dei	de łe

Erori comuni

Ezenpi de erori comuni.

Erada	Justa
N'tei, Intei, N'tei, In te i	Inte i
Crìtego (m.sing) / Crìtisi (m.pl)	Crìtego / Crìteghi
Deła, Ała....	Da ła, A ła...
Co'	Co

Varda anca

• Archivi