Àustria

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.


Àustria
Republik Österreich (de)
Österreich (de) Cànbia el vałor in Wikidata
Bandiera Stema
Bandiera Stema
InoLand der Berge, Land am Strome Cànbia el vałor in Wikidata


Bomò«Arrive and revive» Cànbia el vałor in Wikidata
Epònemoest Cànbia el vałor in Wikidata
Pozision

Map

48°N 14°E / 48°N 14°E48; 14Coordinae: 48°N 14°E / 48°N 14°E48; 14

ContinenteEoropa

Capitałe  Viena Cànbia el vałor in Wikidata
Popołasion
Totałe8 979 894 (2022) Cànbia el vałor in Wikidata
170 682 (2017)
Densità107,06 hab./km²
Demònemoaustrìago, austrìaga, austrìaghe, austrìaghi   Edit this at Wikidata
Idiomatodesco
Austrian Sign Language (en) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Speransa de vita80,89024 (2016) Cànbia el vałor in Wikidata
−0,3 (2015)
Taso de suicìdio24,9 (2019) Cànbia el vałor in Wikidata
9,3 (2016)
Zeografia
Parte deEoropa Sentrałe, Union Eoropèa e Spàsio Econòmego Eoropeo Cànbia el vałor in Wikidata
Àrea83 878,99 km²[4] Cànbia el vałor in Wikidata
Àcua1,7 %[5] Cànbia el vałor in Wikidata
Bagnà dalago de Costansa, lago di Neusiedl (it) Traduzi, Reno, Danuvio, Fiume Eno, Fiume Salzach, Fiume Dyje e Fiume Morava Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì altoGroßglockner (3 798 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì basolago di Neusiedl (it) Traduzi (115 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Rente a
Dati istòreghi
Prima mesion documentadaInpero àustro-ungàrego Cànbia el vałor in Wikidata
Dì festivo
Organizasion pułìtega
Forma de goernorepùblega parlamentària federałe e semipresidensiałiismo Cànbia el vałor in Wikidata
Òrgano ezecutivoGoerno federałe de l'Austria Cànbia el vałor in Wikidata
Òrgano lejislativoParlamento de Austria Cànbia el vałor in Wikidata
Presidente federale dell'Austria (it) Traduzi Cànbia el vałor in WikidataAlexander Van der Bellen (26 de zenaro del 2017) Cànbia el vałor in Wikidata
Canceliero federałe de l'Austria Cànbia el vałor in WikidataKarl Nehammer (it) Traduzi (6 de disenbre del 2021) Cànbia el vałor in Wikidata
Màsema autorità zudisiałeCorte Costitusionałe Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de Democrasia

8.16/10

   

Menbro de
Economia
PIL nomenałe480 368 403 893 $ (2021) Cànbia el vałor in Wikidata
PIL pro càpite34 911 $ (2012) Cànbia el vałor in Wikidata
Persentuałe IVA20 % Cànbia el vałor in Wikidata
Budget123 488 300 000[24] Cànbia el vałor in Wikidata (2024[24] Cànbia el vałor in Wikidata)
Ìndaze de desviłupamento oman0,916[25] Cànbia el vałor in Wikidata (2021[25] Cànbia el vałor in Wikidata)
Monedaeuro Cànbia el vałor in Wikidata
Banca sentrałeBanca Nasionałe de l'Àustria Cànbia el vałor in Wikidata
Taso de dezocupasion5 %[26] Cànbia el vałor in Wikidata
Coefisente de Gini

30.2/100

   

Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1AT Cànbia el vałor in Wikidata AUT Cànbia el vałor in Wikidata 040 Cànbia el vałor in Wikidata
Còdaze de matricołasionA Cànbia el vałor in Wikidata
Fuzo oràrio
Domìnio de primo liveło.at
Prefiso tełefònego+43 Cànbia el vałor in Wikidata
Tełèfono d'emerzensa
Còdaze NUTSAT Cànbia el vałor in Wikidata
Preza ełètrega
Istòrego

















































MusicBrainz: caac77d1-a5c8-3e6e-8e27-90b44dcc1446


L'Àustria (in tedesco: Österreich), ofisilmente Repùblega de l'Àustria, ła ze na nasion de l'Europa Sentrałe.
Ła confina co: Svìsara e Liechtenstein a ovest, Itałia e Slovenia a sud, Ongarìa e Slovachia a est e Zermania e Repùblega Ceca a nord.

Zeografìa[canbia | canbia el còdaxe]

mapa topografica de ła Austria

L'Àustria ła ze montagnoza suparzó par el 60%.
L'ozidente e el meridion del paese i ze percorsi da łe Alpi austrìache. El monte pì alto el ze el Großglockner (3798 m), seguìo da ła Wildspitze (3774 m). Ła parte nord e est ła ze invese conposta da cołine.

El clima el ze tenperato: i inverni i ze pitosto rìjidi, mentre inte i mezi da łujo a setenbre łe tenperature łe va da i 25 a i 35 gradi Celsius.

El Paese el ze uno de i pì boschivi d'Eoropa, in cuanto el 47% de'l teritorio el ze fato de foreste.

Istoria[canbia | canbia el còdaxe]

Dopo che ła ze stada ocupada da Romani, Uni, Łongobardi, Ostrogoti, Bàvari e Franchi, l'Àustria ła ze finida soto a'l dominio de i Babenberg da'l X a'l XIII sècoło. I Babenberg, in sèguito, i ze stai mandài via da i Asburgo, che i ze restài a governar l'Àustria fin a'l XX sècoło.

Dopo che'l Sacro Roman Inpero el ze cascà inte'l 1806, el ze stà fondà l'Inpero Austrìaco, che'l ze deventà inte'l 1867 inte ła dopia monarchìa de l'Àustria-Ongarìa.

Dopo che i Inperi Sentrałi i ga perso ła Prima Guera Mondiałe, l'inpero el ze stà spartìo in difarenti Stati independenti, strenzendo l'Àustria a i confini de ancò. Inte'l 1918 l'Àustria ła ze deventada na repùblega, che ła ze ndada vanti fin a'l 1934, co che el cansełier Engelbert Dollfuß el ga fa na ditatura. L'Àustria ła ze deventada na parte de ła Zermania Nazista inte'l 1938 (el cusìdito Anschluß).

A ła fin de ła Segonda Guera Mondiałe, dopo de ła sconfita nazista, l'Àustria ła ze stada ocupada da i Ałeài fin a'l 1955, co che ła nasion ła ze deventada ancora na volta na repùblega independente, a condision de restar neutrałe. Parò, dopo de ła cascada de'l comunismo, in Eoropa orientałe, l'Àustria la ze stada senpre pì ciamada drento a łe cuestion eoropèe, e inte'l 1995, ła ze entrada a far parte de ła Union Eoropèa, e inte ła zona de l'Euro inte el 1999.

Połìtica[canbia | canbia el còdaxe]

L'Àustria ła ze na democrasìa parlamentar, conposta da na federasion de nove Stati.

El cao de Stato el ze un presidente federałe (todesco: Bundespräsident), el vien votà par 6 ani diretamente da'l pòpoło. El presidente a so olta el vota el cansełier federałe [29], par tradision el cao de'l partìo pì grando come da elesion pa'l parlamento.

Divizion aminitrative[canbia | canbia el còdaxe]

L'Àustria ła ze fata de 9 Stati federałi (todesco: Bundesländer[30])

Laender Austriaci
Laender Austriaci

Partecipasion a organizasioni sovrastatałi[canbia | canbia el còdaxe]

Ła ze entrada inte l'ONU inte el 1955 e 40 ani dopo, inte el 1995, ła ga aderìo a l'Union Eoropèa (UE).

Sità prinsipałi[canbia | canbia el còdaxe]

Łe sità prinsipałi son ła capitałe Viena e i caołoghi de i Bundersländer: St. Pölten, Linz, Sałisburgo, Innsbruck, Bregenz, Klagenfurt, Graz e Eisenstadt.

Popołasion[canbia | canbia el còdaxe]

Sirca el 90% de ła popolasion austrìaca ze de proveniensa bavareze, el restante 10% provien prinsipalmente da łe nasion sircostanti: óngari [31] e slavi.
I Stati federałi de Carinsia e Stiria i ospita na significativa minoransa indìzena slovena de sirca 18 000.

I cusìdeti "łavoratori ospiti" (Gastarbeiter) e i so disiendenti, i forma anca łori na inportante minoransa de l'Àustria.

Ła łengua ofisial, el todesco, el ze parlà da cuazi tuti i rezidenti.
Eziste anca un diałeto stàndar gramaticałe par el todesco austrìaco, co alcune significative diferense rispeto a'l todesco parlà in Zermania.
Ła natura montagnoza de'l teren ga portà a'l sviłupo de numerozi diałeti, che i apartien tuti a'l grupo àustro-bavareze, trane el diałeto parlà inte'l Vorarlberg, che'l apartien a'l grupo de i diałeti ałemani.

Economìa[canbia | canbia el còdaxe]

El łago inte i presi de Kaprun, inte'l Land de Sałisburgo.

L'Austria, co so economia de mercato ben sviłupà e so alta cuałità de ła vita, ze stretamente łegà a łe altre economìe de l'Union Eoropèa, spesialmente a cueła todesca.
L'UE ga portà un influso de investitori foresti atrài da l'aceso autrìaco, a'l mercà ùnico e a ła so vizinansa a i novi membri de ła Union Eoropèa. Ła łenta crésita de ła Zermania e de'l resto de'l mondo ga influenzà l'Àustria, rałentandone ła crésita a'l 1,2% de'l 2001. Par incontrar ła cresente competision de i paezi de l'UE e de l'Eoropa Sentrałe, l'Àustria necesiterà de encrementar i setori economisi pì legài a'l know-how, continuar ła dereglutation de'l setòr de i servisi e abasar el carico fiscałe.

I se ałeva bovini e se coltiva barbabietołe da sùcaro, sereałi ecc. Particołarmente sviłupada ła ze ła coltivasion de viti co cui se fa vini.

Łe Alpi austrìaghe łe ze na meta siìstega de fama mondiałe.

Cultura[canbia | canbia el còdaxe]

Graz ła ze patrimonio mondiałe de l'umanità.

Feste[canbia | canbia el còdaxe]

Data Nome vèneto Nome łocałe
1° de genaro Caodano Neujahr
6 de genaro Ła Befana Heilige Drei Könige
Data mobile Pascua Ostersonntag[32]
Data mobile Łuni de Pascua Ostermontag
1° de majo   Staatsfeiertag[33]
Data mobile Asension Christi Himmelfahrt[34]
Data mobile Pentecoste Pfingstsonntag
Data mobile Łuni de Pentecoste Pfingstmontag
Data mobile Corpus Christi Fronleichnam[35]
15 de agosto L'Asunta Mariä Himmelfahrt
26 de otobre Festa Nasionałe'Nationalfeiertag[36]
1° de novenbre Ognisanti Allerheiligen
8 de disenbre Imacołada Concesion Mariä Empfängnis
25 de disenbre Nadal Christtag, Weihnachten
26 de disenbre Santo Stefano Stefanitag

Gałerìa de someje[canbia | canbia el còdaxe]

Note[canbia | canbia el còdaxe]

  1. Declarà da: Federal Constitutional Law. Citasion: Bundeshauptstadt und Sitz der obersten Organe des Bundes ist Wien..
  2. Declarà da: Constitution of Austria. Citasion: Die deutsche Sprache ist, unbeschadet der den sprachlichen Minderheiten bundesgesetzlich eingeräumten Rechte, die Staatssprache der Republik.. Sesion del documento: 8.1. Łéngua de l'òpara o del nòme: todesco.
  3. Declarà da: Constitution of Austria. Sesion del documento: 8.3. Łéngua de l'òpara o del nòme: todesco.
  4. URL de refarensa: http://www.statistik.at/web_de/static/k37_054436.pdf.
  5. URL de refarensa: http://en.worldstat.info/World/List_of_countries_by_Water_surface_(percentage_of_total_area). Data de consultasion: 2 de agosto del 2016.
  6. URL de refarensa: http://mtcr.info/partners/. Data de consultasion: 4 de disenbre del 2017.
  7. URL de refarensa: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editor: Interpol. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  8. URL de refarensa: http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1. Editor: Grupo de Fornidori Nucleari. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  9. URL de refarensa: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editor: Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  10. URL de refarensa: http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf. Editor: Sentro de Coordenamento de Movimenti Eoropei. Data de consultasion: 8 de disenbre del 2017.
  11. URL de refarensa: https://www.iea.org/countries/membercountries/. Editor: Ajensia Internasionałe de l'Enerzia. Data de consultasion: 8 de disenbre del 2017.
  12. URL de refarensa: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  13. URL de refarensa: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  14. URL de refarensa: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  15. URL de refarensa: https://www.touteleurope.eu/les-pays-membres-de-l-espace-schengen.html.
  16. URL de refarensa: https://www.dhs.gov/visa-waiver-program-requirements. Data de consultasion: 7 de marso del 2020.
  17. URL de refarensa: https://public.wmo.int/en/members/austria. Data de consultasion: 26 de majo del 2020.
  18. URL de refarensa: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consultasion: 21 de lujo del 2020.
  19. URL de refarensa: https://www.milsport.one/cism/members-nations/europe/austria-aut. Data de consultasion: 26 de agosto del 2022.
  20. URL de refarensa: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consultasion: 16 de marso del 2024. Pajina: 4. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
  21. URL de refarensa: https://holocaustremembrance.com/countries/austria. Data de consultasion: 17 de marso del 2024. Tipo di riferimento: official member page. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
  22. URL de refarensa: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Editor: Banca Mondiałe. Data de consultasion: 26 de agosto del 2023.
  23. URL de refarensa: https://news.gallup.com/poll/166211/worldwide-median-household-income-000.aspx. Editor: Gallup.
  24. 24,0 24,1 voze de refarensaparlament.gv.at.
  25. 25,0 25,1 voze de refarensahdr.undp.org.
  26. URL de refarensa: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
  27. 27,0 27,1 27,2 voze de refarensaitu.int.
  28. 28,0 28,1 voze de refarensaiec.ch.
  29. Inte ła sielta el ze łìbaro de siełiere, ma el ga da tor in considerasion cosa che ghe dize ła majoransa de'l consejo nasionałe.
  30. singolare: Bundesland
  31. I ghe ze rivài durante l'Inpero Àustro-Ongarico
  32. Venardi Santo festivo par i protestanti
  33. anche, Festa dei laoradori
  34. el zòbia 40 giòrni dopo Pasqua
  35. el zòbia 11 dì dopo Pentecoste
  36. aprovasione de ła lege suła neutralità del 1955
  37. in todesco Großglockner
  38. in todesco Enns
  39. in todesco Schönbrunn
  40. in todesco Semmering


Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]


Cołegamenti forèsti[canbia | canbia el còdaxe]








Controło de autoritàVIAF (EN148842731 · ISNI (EN0000 0001 2265 1953 · LCCN (ENn79040121 · GND (DE4043271-3 · BNF (FRcb152383744 (data) · BNE (ESXX450936 (data) · NLA (EN35011052 · NDL (ENJA00568970 · WorldCat Identities (ENn79-040121


Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Àustria&oldid=1158951"