Sèrbia
Ła Sèrbia, ufisialmente Republica de Sèrbia (en serbo Република Србија, Republika Srbija) ła xe no Stato del sud-est del'Eoropa, ne ła regiòn dei Balcani.
Ła confina a nord co ła Ongarìa, a nordest co ła Romania, a sudest co ła Bulgaria, a sud co ła Macedonia del Nord e ła Albania[24], a sudovest co el Montenegro, a ovest co ła Bosnia-Erzegovina e a nordovest co ła Croasia.
El teritorio del Kosovo[25] el xe disputà co ła Republica del Kosovo.
Zeografia
[canbia | canbia el còdaxe]Morfologìa
[canbia | canbia el còdaxe]El paexagio de ła Sèrbia setentrionałe [26] el xe costituio da na vasta pianura ałuvionałe che ła se stende fin a ragiunger el Basopian Panònego, del qual ła Sèrbia conprende ła porsion meridionałe, ła Vojvodina. Ła xona ła xe atraversaà da qûalche fluente del Danubio e ghe xe poche modeste are de riłievi cofà a exenpio ła catena cołinare de Fruška Gora (539 m s.l.m.).
Ła xona oçidentałe (Šumadija) ła xe invexe dominà da cołine e da qûalche riłievo de altitudine conprexa intrà i 1000 e i 1500 m s.l.m.
Verso sud el teritorio divegne montagnozo, el masicio pù inportante el xe queło de Kopaonik, situà inte el çentro-sud de ła Sèrbia, inte ła xona intrà Kraljevo, Kruševac e Novi Pazar. Ła xe n'area incluxa in un parco nasionałe, famoxo anca par na inportanta stasion sistega.
Idrografìa
[canbia | canbia el còdaxe]Ła Sèrbia ła xe traversà da mùci fiumi, grande parte del teritorio del paexe fa parte del baxin del Mar Negro, soło ła parte sudoçidentałe fa parte del baxin del Mar Adriatico [27] e ła parte sudorientałe fa parte del baxin del Mar Egeo [28].
El Danubio traversa el paexe da ovest a est par na longhesa conpłesìa de çirca 588 km, inte el só percorso el xe ałimentà da numeroxi fluenti:
- Tibisco, co el so fluente Begej
- Sava, co i so fluenti Drina (a só volta ałimentà da Lim e Uvac) e Kolubara
- Tamiš
- Morava, co i so fluenti Toplica, Nišava e Zapadna Morava (inte el qual i fluisce Ðetinja, Moraviaca e Sitnica - a só volta ałimentà dal'Ibar)
- Mlava
- Nera
- Pek
- Timok
I łaghi naturałi de ła Sèrbia i xe pochi e rełativamente picenini, tra łori gh xe el Palić (5 km²) e el łago Ludaš inte ła Sèrbia setentrionałe vixin Subotica.
I łaghi i xe prinsipalmente de orijin artifiçiałe. El prinçipałe el xe el łago Ðerdap (253 km²) al confin co ła Romania. Altri baxini artifiçiałi i xe el łago Vlasina inte ła parte sudorientałe del paexe, el łago Gazivode sul fiume Ibar inte ła parte sudosidentałe, el łago Zlatar sul fiume Drina inte ła region del Sangiaccato, e el łago Zvornik.
Clima
[canbia | canbia el còdaxe]Ła parte setentrionałe del paexe ła ga un clima de tipo continentałe influensà da łe mase d'aria provenienti dal nord ed est eoropeo, co inverni frédi e estati calde e umide, łe precipitasion łe xe distribuìe lóngo tuto l'ano.
Inte ła parte meridionałe e sud-oçidentałe del paexe ghe xe un clima el prevałentemente caldo e seco in estate e autuno e rełativamente frédo e rico de preçipitasion nevoxe in inverno, cauxae de łe influense da parte del Mar Mediteraneo, anca si łe Alpi Dinàreghe łe forma no sbaramento par łe mase d'aria calda.
Storia
[canbia | canbia el còdaxe]Antighità
[canbia | canbia el còdaxe]Ło Stato servo el se ga formà inte el XI secoło, el xe divegnù un Regno stàbiłe inte el 1220 col re Stefano II Nemanja.
En sèguito a un periodo de espansion teritoriałe, inte el 1346 ła Sèrbia ła ga costituio un Inpero [29] che el 'ndava dal Danubio al nord de ła Grecia.
Co ła sconfita inte el zugno del 1389, inte ła storega bataja de Kosovo Polje, e i sucesivi scontri inte el nord del Paexe, el ga tacà par ła Sèrbia el łongo período de ła dominasion otomana (1459-1804).
Ła Sèrbia, co l'inisio del'XIX secoło, sostegnua ancà dal'Inpero Ruso, ła ga tentà de aumentar ła sóa autonomía rispeto a l'Inpero Otoman e ła se ga struturà inte el semi-indipendente Principato de Sèrbia (1815). El Principato el zera caraterixà da na lota interna enfrà łe dó dinastíe pì potenti del Paexe, i Obrenović ei Karađorđević.
Modernità
[canbia | canbia el còdaxe]Inte el 1878 el Congreso de Berlin el ga riconosesto l'indipendensa de ła Sèrbia e del vixin Montenégro.
I do Stati i ga partesipà a łe Guere dei Balcani (1912-1913) contro ła i otomani prima e ła Bulgaria dopo, e i xe vegnesti fora da ła guera pì forti e co un teritorio pì grando. El progeto de unificasion dei do regni el xe stà fermà parò da l'Àustria-Ongarìa.
Ła stesa Austria-Ongaría ła ga diciarà un toco de tenpo dopo guera (28 de zugno 1914) al'anbisioxo Regno de Sèrbia, dopo che l'arciduca Francesco Ferdinando el xe stà copà da parte de Gavrilo Princip, un nasionałista servo.
Dopo ła concluxion de ła prima guera mondiałe, ła Sèrbia ła xe divegnua parte del Regno dei Servi, Croati e Sloveni soto ła dinastía dei Karađorđević; inte el 1929 el Regno canbia nome in Regno de Jugoslàvia</ref>,
Dorante ła seconda guera mondiałe, dopo el smenbramento del Regno de Jugoslàvia, ła Sèrbia ła xe divegnua no Stato fantocio[30] de ła Germania nasista afidà da Hitler al xeneral Milan Nedić[31] e al nasista serbo Dimitrije Ljotić. El governo fiłonasista de Nedić el ga cołaborà pienamente co ła Germania fin a ła łiberasion da parte conxunta de ła cavedal da parte del'Armata Rossa e dei partixani jugoslavi inte l'otobre 1944.
Tito in queła ocaxion el ga abandonà l'íxoła de Łisa, dove el jera soto protesion anglexe, e el se ga trasferio a Belgrado dove, par farse acetàbiłe da ła sità ostiłe al comunismo, el ga proçeduo co anpie amnistie ai cołaborasionisti integrandołi de ła Armata Popołare de Łibarasion de ła Jugoslavia.
Dopo ła seconda guera mondiałe, la Sèrbia ga costituio una de łe sié repùbleghe de ła Republica Sociałista Federałe de Jugoslavia (1945-1991), guidà par un łongo periodo da Tito.
Inte el 1992, dopo el siojimento de ła RSFJ, Sèrbia e Montenégro łe se ga asocià inte ła Republica Federałe de Jugoslavia (1992-2003), divegnua Union de Sèrbia e Montenégro inte el 2003.
Col referendum che l'è stà svolto in Montenégro el 21 de majo 2006, el Montenégro el ga decixo de 'ndar fora dal'Union e de otegner el riconosimento internasionałe e ła piena indipendensa. Ła Confederasion xe stà siolta e ła Sèrbia ła ga otegnù cusì indiretamente ła ricostitusion de un'entità statałe nasionałe autónoma dopo çirca 90 ani in i cuałi ła gavéa sperimentà projèti de Federasion e Confederasion co łe altre rejoni abitae dai slavi del sud.
Cofà stabilío da ła Carta Costitusionałe de ła Confederasion, ła Sèrbia ła xe stà riconosesta cofà dirèto sucesor del'Union Statałe, drìo ereditar el sejio de ła Confederasion al'ONU, łe asociasion a łe organizasion internazionałi e tuti i tratai biłaterałi stipułai coi altri Paexi.
Zeografia połitega
[canbia | canbia el còdaxe]Divixion aministrative
[canbia | canbia el còdaxe]Ła Sèrbia ła xe divixa in 29 distreti[32] (окрузи / okruzi):
e inte ła Sità de Belgrado (Град Београд / Grad Beograd)
Cavedal e altre sità
[canbia | canbia el còdaxe]Ła cavedal de ła Sèrbia ła xe Belgrado.
Economia
[canbia | canbia el còdaxe]Trasporti
[canbia | canbia el còdaxe]Inte el conpleso ła rete de navigasion interna ła dispon de çirca 1500 km de vie fluviałi.
Gałeria de someje
[canbia | canbia el còdaxe]-
monte Gółia -
fiume Véłica Mórava -
panorama de Niš -
sito ONUESC de Gamzigrad - Felix Romuliana
.jpg)
_2.JPG)
Note
[canbia | canbia el còdaxe]- ↑ Declarà da: Costituzione della Repubblica di Serbia. Citasion: Главни град Републике Србије је Београд.. Łéngua de l'òpara o del nòme: serbo.
- ↑ Declarà da: Costituzione della Repubblica di Serbia. Citasion: У Републици Србији у службеној употреби су српски језик и ћириличко писмо.. Sesion del documento: 10. Łéngua de l'òpara o del nòme: serbo.
- ↑ URL de refarensa: https://publikacije.stat.gov.rs/G2021/Pdf/G20212054.pdf.
- ↑ URL di archivio: https://web.archive.org/web/20070928091304/http://www.bsec-organization.org/main.aspx?ID=About_BSEC.
- ↑ URL de refarensa: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editor: Interpol. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
- ↑ URL de refarensa: http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1. Editor: Grupo de Fornidori Nucleari. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
- ↑ URL de refarensa: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editor: Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
- ↑ URL de refarensa: https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en. Editor: Organizasion Idrogràfega Internasionałe. Data de consultasion: 8 de disenbre del 2017.
- ↑ URL de refarensa: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
- ↑ URL de refarensa: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
- ↑ URL de refarensa: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
- ↑ URL de refarensa: http://icdo.org/who-we-are/members/member-states.html. Data de consultasion: 11 de majo del 2020.
- ↑ URL de refarensa: https://public.wmo.int/en/members/serbia. Data de consultasion: 26 de majo del 2020.
- ↑ URL de refarensa: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consultasion: 21 de lujo del 2020.
- ↑ URL de refarensa: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consultasion: 16 de marso del 2024. Pajina: 5. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
- ↑ URL de refarensa: https://holocaustremembrance.com/countries/serbia. Data de consultasion: 17 de marso del 2024. Tipo di riferimento: official member page. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
- ↑ URL de refarensa: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Editor: Banca Mondiałe. Data de consultasion: 26 de agosto del 2023.
- ↑ 18,0 18,1 voze de refarensahdr.undp.org.
- ↑ URL de refarensa: https://www.paragraf.rs/propisi/zakon-o-porezu-na-dodatu-vrednost.html.
- ↑ URL de refarensa: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
- ↑ da setenbre 2006, .yu ad interim
- ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 voze de refarensaitu.int.
- ↑ 23,0 23,1 voze de refarensaiec.ch.
- ↑ sevente el confin co el Kosovo
- ↑ che par ła Sèrbia el xe ła rejon autonoma de Kosovo e Metohija, al pari de ła cheła de ła Vojvodina
- ↑ area a nord de Belgrado e del Danubio
- ↑ fiume Beli Drim
- ↑ fiume Pčinja
- ↑ co al vertexe el zar Stefano Dušan
- ↑ en modo simiłe a la Fransa de Vichy del xeneral Petain
- ↑ ło steso che inte el 1918 el gavéa fato firmar ła rexa ai Inperi Centrałi
- ↑ de i cuałi 5 inte ła Region Autonoma de Kosovo e Metohia.
Altri projeti
[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Sèrbia
el detien schemi gràfeghi so
Cołegamenti forèsti
[canbia | canbia el còdaxe]- (MUL) Sito ufisałesrbija.gov.rs.
- SerbiaTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
- Elio Migliorini, Vojeslav Molè e Giuseppe Praga, SERBIA, in Ençiclopedia Italiana, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 1936.
- Serbia, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
- Sèrbiasapere.it, De Agostini.
- (IT, DE, FR) Sèrbiahls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
- (EN) John R. Lampe, Thomas M. Poulsen e John B. Allcock, SerbiaEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
| Controło de autorità | VIAF (EN) 151202876 · ISNI (EN) 0000 0000 9526 6709 · LCCN (EN) n85195919 · GND (DE) 4054598-2 · BNF (FR) cb16162685r (data) · BNE (ES) XX452755 (data) · NLA (EN) 36751482 · NDL (EN, JA) 00570825 · WorldCat Identities (EN) n85-195919 |
|---|
