Stati de l'Eoropa

Voxe prinsipałe: Eoropa.

Ła sevente lista ła detien tute łe entità che łe entra anca in parte in racuante de łe vàrie definision comuni de l'Eoropa, zeogràfega e pułìtega.

Descrision[canbia | canbia el còdaxe]

L'asociasion de un Stato a una o pì organizasion de sorte pułìtega o econòmega internasionałe gavente sede inte l'Eoropa (cofà l'Union eoropea, el Consejo d'Eoropa, l'AELS, l'OCSE e ła CSI) no ła marca nesesariamente che un Stato el sìpia zeografegamente eoropeo; parimenti, l'apartegnensa a organizasion sportive internasionałi (cofà l'UEFA o ła COE), no ła ze ełemento signifegadivo a ła so partegnensa. No-ostante, ghe ze confuzion sora l'argomento.

Premetesto tuto, drio de ła major parte dei criteri adotai inte ła leteratura zeogràfega, i Stati eoropei e/o in parte eoropei i ze inte el totałe 50:

43 partegnenti esclusivamente a ła rejon zeogràfega eoropea (usualmente considerada un continente);
ła Rùsia par motivi stòreghi e culturałi, ła ze anca sta cuà considerada un paeze eoropeo, anca se transcontinentałe e gavendo ła major parte del so teritòrio in Azia.
La Turchia el ze un stato transcontinentałe el cuało teritòrio el se slonga par ła major parte in Azia e in menor-parte in Eoropa. Par razon stòreghe e pułìteghe el Paeze el ze ligà al continente eoropeo, el ze menbro dal 1949 del Consejo d'Eoropa e candidà ufisalmente a l'aderimento a l'Union eoropea.
El Kazakistan el ze anca sto cuà un Stato transcontinentałe; el ze considarà un Paeze aziàtego par zeografia dal zeoschema de łe Nasion Unie. El Paeze el se slarga da l'Azia sentrałe a l'Eoropa orientałe ciapando drento inte el so teritòrio el fiume Ural, che zeneralmente el ze defìnio cofà confin convensionałe intrà Azia e Eoropa.
L'Armènia, ła Zeorzia e l'Azerbaijan, o sia i tre Paezi transcaucàzeghi, i ze considerai aziàteghi in òtega zeogràfega, catàndose in parte de fora del confin convensionałe intrà Eoropa e Azia. Anca ła Comision statìstega de łe Nasion Unie, inte el so zeoschema, ła vede l'Armènia, ła Zeorza e l'Azerbaijan cofà Paezi aziàteghi^[2]. Par razon stòreghe, pułìteghe, e culturałi sti trè Stati i ze ligai a l'Eoropa, i ze menbri del Consejo d'Eoropa, inte el cuało i ghe ze entrai parte inte el 1999 (ła Zeorza) e inte el 2001 (l'Azerbaijan e l'Armènia) e i entra inte ła pułìtega de visinà da parte de l'Union eoropea traverso el Partenarià orientałe.
Cipro el partegnee zeografegamente a l'Azia, ma culturalmente a l'Eoropa. El ze menbro del Consejo d'Eoropa e de l'Union eoropea.

Inte el sevente lista no i ze includesti i Paezi che i ga un reconosimento ufisałe limità.

Lista detegnente Stati considarai eoropei par razon zeogràfeghe, stòreghe, culturałi e pułìteghe:

Rùsia
Cipro
Turchia
Kazakistan
Zeorzia
Armènia
Azerbaijan

In coa a ła lista i ze reportai:

i teritori eoropei che no i gode de indipendensa, ma i partégne a altri Stati, o sia:
- i Teritori Britàneghi d'Oltremare eoropei e łe dipendense de ła Corona Britànega eoropee;
łe nasion costitutive zeografegamente americane del Regno de Danemarca e del Regno dei Paezi Bazi;
i Stati de reconosimento limità, o sia che i ga declarà uniłateralmente ła so indipendensa e che no i ga otegnesto un total reconosimento de liveło internasionałe (o no i ło ga otegnesto pròpio).

Cuazi tuti i Paezi eoropei indipendenti i fa parte del Consejo d'Eoropa, a parte de ła Biełorùsia e ła sità del Vàtegan.

Tuti i Paezi eoropei i fa parte de l'Organizasion de łe Nasion Unie, co l'ecesion de ła sità del Vategan.

La paroła Eoropa ła ze a de łe volte doparada, in magnera inpròpia, cofà scursamento par Union eoropea (UE, antesedentemente Comunità Eoropea), che ła detien drento solché 27 Stati al posto dei 50 zeogràfeghi.

Stati sovrani[canbia | canbia el còdaxe]

Lejenda

Paeze menbro de l'Union eoropea

Paeze menbro de l'Asociasion eoropea de lìbaro scànbio

Paeze menbro de ła Comunità dei Stati Indipendenti (ex sovièteghi)

Nome (nome conpleto)	Capitale	Łéngua ufisałe	Superfise (k m²)	Forma de goerno	Ano de fondasion
Albània (Repùblega d'Albània)	Tirana	Albaneze	28 748	Repùblega parlamentare	1912
Andora (Prinsipà de Andora)	Andorra la Vella	Catalan	468	Monarchia parlamentare (Diarchia)	1278
Armènia (Repùblega de Armènia)	Erevan	Armeno	29 743	Repùblega semipresidensiałe	1991
Austria (Repùblega d'Austria)	Viena	Todesco	83 871	Repùblega parlamentare federale	1955 (Seconda repùblega)
Azerbaijan (Repùblega de l'Azerbaijan)	Baku	Azero	86 600	Repùblega presidensiałe	1991
Belgio (Regno del Belgio)	Bruxełes	Olandeze Franseze Todesco	30 528	Monarchia parlamentare federale	1830
Bielorùsia (Repùblega de Bielorùsia)	Minsk	Bieloruso Ruso	207 600	Repùblega presidensiałe	1991
Bosnia e Erzegovina	Sarajevo	Bosniaco Serbo Croà	51 197	Repùblega parlamentare federale	1992
Bulgaria (Repùblega de Bulgaria)	Sofia	Bulgaro	110 879	Repùblega parlamentare	1991 (atuale repùblega)
Cipro (Repùblega de Cipro)	Nicosia	Greco Turco	9 251	Repùblega presidensiałe	1960
Sità del Vategan (Stato de ła sità del Vategan)	Sità del Vategan	Italian Latino	0,44	Monarchia asołuta eletiva	1929
Croasia (Repùblega de Croasia)	Zagabria	Croà	56 594	Repùblega parlamentare	1991
Danimarca (Regno de Danimarca)	Copenaghen	Daneze	43 098	Monarchia parlamentare	1901 (cofà monarchia parlamentare)
Estònia (Repùblega d'Estònia)	Tałin	Eston	45 228	Repùblega parlamentare	1991
Finlandia (Repùblega de Finlandia)	Helsinki	Finlandeze Svedeze	338 145	Repùblega parlamentare	1919 (cofà Repùblega)
Fransa (Repùblega Franseze)	Parize	Franseze	643 427	Repùblega semipresidensiałe	1958 (Cuinta repùblega)
Zeorza	Tbilisi	Zeorzan	69 700	Repùblega semipresidensiałe	1991
Zermània (Repùblega Federale de Zermània)	Berlin	Todesco	357 022	Repùblega parlamentare federale	1949 (1990: Reunìfegasion)
Grecia (Repùblega Ełènega)	Atene	Greco	131 957	Repùblega parlamentare	1822 1974(Tersa repùblega)
Irlanda (Repùblega d'Irlanda)	Dublino	Gaèlego irlandeze Ingleze	70 273	Repùblega parlamentare	1949 (cofà Repùblega)
Islanda \|(Repùblega d'Islanda)	Reykjavík	Islandeze	102 819	Repùblega parlamentare	1944
Italia (Repùblega Italiana)	Roma	Italian	301 340	Repùblega parlamentare	1861 1946 (cofà Repùblega)
Kazakistan (Repùblega del Kazakistan)	Nur-Sultan	Kazako Ruso	2 724 900	Repùblega presidensiałe	1991
Letònia (Repùblega de Letònia)	Riga	Leton	64 589	Repùblega parlamentare	1991
Liechtenstein (Prinsipà del Liechtenstein)	Vaduz	Todesco	160	Monarchia costituzionale	1806
Lituània (Repùblega de Lituània)	Vilnius	Lituan	65 300	Repùblega parlamentare	1991
Lusenburgo (Granducà de Lusenburgo)	Lusenburgo	Franseze Lusenburgheze Todesco	2 586	Monarchia parlamentare	1839
Macedònia del Nord (Repùblega de ła Macedònia del Nord)	Skopje	Masèdono	25 713	Repùblega parlamentare	1993
Malta (Repùblega de Malta)	La Vałeta	Malteze Ingleze	316	Repùblega parlamentare	1974 (cofà Repùblega)
Moldavia (Repùblega de Moldavia)	Chișinău	Rumen	33 851	Repùblega parlamentare	1991
Monaco (Prinsipà de Monaco)	Monaco	Franseze	2,02	Monarchia costituzionale	1297
Montenegro	Podgòrega	Montenegrino	13 812	Repùblega parlamentare	2006
Norveja (Regno de Norveja)	Oslo	Norvejeze	323 802	Monarchia parlamentare	1905
Paezi Bazi	Amsterdam	Olandeze	41 543	Monarchia parlamentare	1815
Polònia (Repùblega de Polònia)	Varsavia	Polaco	312 679	Repùblega parlamentare	1989 (atuale Repùblega)
Portogallo (Repùblega Portogheze)	Lisbona	Portogheze	92 090	Repùblega semipresidensiałe	1974 (Tersa repùblega)
Regno Unio (Regno Unio de Gran Bretagna e Irlanda del Nord)	Londra	Ingleze	243 610	Monarchia parlamentare	1801
Repùblega Ceca	Praga	Ceco	78 867	Repùblega parlamentare	1993
Romània	Bucarest	Romeno	238 391	Repùblega semipresidensiałe	1989 (atuale repùblega)
Rùsia (Federasion Rusa) N. B. La Rùsia el ze un stato transcontinentale che el se slarga anca in Asia	Mosca	Ruso	3 992 550	Repùblega semipresidensiałe federale	1991
San Marin (Serenisima Repùblega de San Marin)	San Marin	Italian	61	Repùblega parlamentare	1291
Sèrbia (Repùblega de Sèrbia)	Belgrado	Serbo	88 361	Repùblega parlamentare	2006
Slovachia (Repùblega Slovaca)	Bratislava	Slovaco	49 035	Repùblega parlamentare	1993
Slovènia (Repùblega de Slovènia)	Lubiana	Sloveno Italian Unghereze	20 273	Repùblega parlamentare	1991
Spagna (Regno de Spagna)	Madrid	Spagnoło	505 370	Monarchia parlamentare	1978 (atuale costitusion)
Svèsia (Regno de Svèsia)	Stocolma	Svedeze	450 295	Monarchia parlamentare	1523
Svisera (Confederasion Svisera)	Berna	Todesco Franseze Italian Romàncio	41 277	Repùblega diretoriałe federale	1848
Turchia (Repùblega de Turchia)	Ankara	Turco	783 562	Repùblega presidensiałe	1923
Ucraina	Kiev	Ucraino	603 550	Repùblega semipresidensiałe	1991
Ungheria	Budapest	ungareze	93 028	Repùblega parlamentare	1989 (Tersa repùblega)

Dipendense o status speciałi[canbia | canbia el còdaxe]

Nome (nome conpleto)	Capitale	Łéngua ufisałe	Superfis	Status	Dipendente da
Akrotiri e Dhekelia (Baze Sovrane de Akrotiri e Dhekelia)	Episkopi Cantonment	Ingleze Greco	254	Teritòrio d'Oltremare	Regno Unio
Zibiltera	Zibiltera	Ingleze	6,843	Teritòrio d'Oltremare
Guernsey (Balià de Guernsey)	Saint Peter Port	Ingleze Franseze	78	Dipendensa de ła Corona
Jersey (Balià de Jersey)	Saint Helier	Ingleze Franseze	116
Isola de Man	Douglas	Ingleze Maneze	572
Fær Øer	Tórshavn	Faroeze	1 396	Nasion costitutiva	Regno de Danimarca
Isole Åland	Mariehamn	Svedeze	1 580	Provincia Autonoma	Repùblega de Finlandia
Svalbard e Jan Mayen	Longyearbyen	Norvejeze	62 427	Teritòrio no incorporà co tratà internasionale	Regno de Norveja

Nasion costitutive de Stati eoropei, co tuto el teritòrio situà in Amèrica[canbia | canbia el còdaxe]

Nome (nome conpleto)	Capitale	Łéngua ufisałe	Superfise	Nasion costitutiva del
Curaçao	Wiłemstad	Olandeze	444	Regno dei Paezi Bazi
Aruba	Oranjestad	Olandeze	180	Regno dei Paezi Bazi
Sint Maarten	Philipsburg	Olandeze	37	Regno dei Paezi Bazi
Groenlandia	Nuuk	Groenlandeze	2 166 086	Regno de Danimarca

Stati parzialmente reconosesti, co status incerto o controverso[canbia | canbia el còdaxe]

Bandiera	Nome (nome conpleto)	Capitale	Łéngua ufisałe	Superfise	Forma de goerno	Stati che i ło ga reconosesto
	Abcasia (Repùblega de Abcasia)	Sukhumi	Abcazo Ruso	8 432	Repùblega semipresidensiałe	4 stati ONU (Rùsia, Nicaragua, Venezuela e Nauru) Teritòrio revendicà da ła Zeorgia
[[File:Flag of Artsakh.svg\|class=noviewer\|Artsakh\|100px]]	Artsakh (Repùblega de l'Artsakh)	Step'anakert	Armen	11 458,38	Repùblega presidensiałe	Nesuno stato ONU Teritòrio revendicà da l'Azerbaijan
	Cipro del Nord (Repùblega Turca de Cipro del Nord)	Nicosia Nord	Turco	3 355	Repùblega presidensiałe	1 stato ONU (Turchia) Teritòrio revendicà da Cipro
	Kosovo (Repùblega del Kosovo)	Pristina	Albaneze Serbo	10 908	Repùblega parlamentare	114 stati ONU (védarse) Soto protetorà ONU (UNMIK) Teritòrio revendicà da ła Sèrbia^[3]
	Osèsia del Sud (Repùblega de l'Osezia del Sud)	Tskhinvali	Oseto Ruso	3 900	Repùblega semipresidensiałe	4 stati ONU (Rùsia, Nicaragua, Venezuela e Nauru) Teritòrio revendicà da ła Zeorgia
	Transnistria (Repùblega Moldava de Pridnestrovie)	Tiraspol	Ruso Romen Ucrain	3 900	Repùblega presidensiałe	Nisun stato ONU Teritòrio revendicà da ła Moldavia

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

↑ Escludendo i teritori d'oltremare.
↑ I stai del mondo sudivise par continente - dal sito de statìstega de łe Nasion Unite (ligo ronpesto dispunìbiłe in Internet Archive; védarse el istòrego, la prima version e ła ùltema). . In ste pazena vèrzare ła scheda "Rejon zeogràfeghe".
↑ El Kosovo, siben che no el sìpia menbro o oservatore de łe Nasion Unie, da col ga declarà l'indipendensa el ze rivà a un notévoło grado de reconosimento diplomàtego. In pì, el ze sta acetà par l'adezion in vàrie organizasion internasionałi, intrà łe cuałe do ajensie de łe Nasion Unie, e atualmente el ze drio sercar l'adezion a l'UE. Al 13 de novenbre 2019, 98 su 193 Stati ( 51%) menbri de łe Nasion Unie (ONU), 22 su 27 Stati ( 81%) menbri de l'Union eoropea (UE), 25 su 29 Stati ( 86%) menbri de ła NATO, e 34 su 57 Stati ( 60%) menbri de l'Organizasion par ła cooparasion islàmega (OIC) i ga reconosesto el Kosovo. El goerno de ła Sèrbia no ła reconose el Kosovo cofà un Stato sovran, ma el ga tacà normalizar łe relasion col goerno del Kosovo drio de l'acordo de Bruxel. Védarse: (in Albaneze) sito beinkosovo.com, pàzena Paezi che i ga reconosesto el Kosovo cofà stato indipendente.

Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]

Linganbi foresti[canbia | canbia el còdaxe]

[1] Escludendo i teritori d'oltremare.

[m49-2] I stai del mondo sudivise par continente - dal sito de statìstega de łe Nasion Unite (ligo ronpesto dispunìbiłe in Internet Archive; védarse el istòrego, la prima version e ła ùltema). . In ste pazena vèrzare ła scheda "Rejon zeogràfeghe".

[3] El Kosovo, siben che no el sìpia menbro o oservatore de łe Nasion Unie, da col ga declarà l'indipendensa el ze rivà a un notévoło grado de reconosimento diplomàtego. In pì, el ze sta acetà par l'adezion in vàrie organizasion internasionałi, intrà łe cuałe do ajensie de łe Nasion Unie, e atualmente el ze drio sercar l'adezion a l'UE. Al 13 de novenbre 2019, 98 su 193 Stati ( 51%) menbri de łe Nasion Unie (ONU), 22 su 27 Stati ( 81%) menbri de l'Union eoropea (UE), 25 su 29 Stati ( 86%) menbri de ła NATO, e 34 su 57 Stati ( 60%) menbri de l'Organizasion par ła cooparasion islàmega (OIC) i ga reconosesto el Kosovo. El goerno de ła Sèrbia no ła reconose el Kosovo cofà un Stato sovran, ma el ga tacà normalizar łe relasion col goerno del Kosovo drio de l'acordo de Bruxel. Védarse: (in Albaneze) sito beinkosovo.com, pàzena Paezi che i ga reconosesto el Kosovo cofà stato indipendente.

[1]

[2]

[3]