Pànama

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
Pànama
República de Panamá (es) Cànbia el vałor in Wikidata
Bandiera Stema
Bandiera Stema
InoNational anthem of Panama Cànbia el vałor in Wikidata


Bomò«Pro Mundi Beneficio» Cànbia el vałor in Wikidata
Pozision

Map

8°37′N 80°22′W / 8.616667°N 80.366667°W8.616667; -80.366667Coordinae: 8°37′N 80°22′W / 8.616667°N 80.366667°W8.616667; -80.366667

ContinenteAmerica sentrałe

Capitałe  Panama Cànbia el vałor in Wikidata
Popołasion
Totałe4 098 587 (2017) Cànbia el vałor in Wikidata
129 587 (2016)
Densità55,25 hab./km²
Demònemopanamenso, panamensi, panamensa, panamense   Edit this at Wikidata
Idiomaspanjoło Cànbia el vałor in Wikidata
Speransa de vita78,001 (2016) Cànbia el vałor in Wikidata
0,19500000000001 (2015)
Putełi no scołarizai62 819 (2012) Cànbia el vałor in Wikidata
−45 659 (2011)
Zeografia
Parte deamèrica latina, amèrica sentrałe, ispanoamèrica, Sentramèrica continentałe, Lista nera dei paradizi fiscałi de ła Union Eoropea e Lista nera dei paradizi fiscałi de ła Union Eoropea Cànbia el vałor in Wikidata
Àrea74 177,3 km² Cànbia el vałor in Wikidata
Àcua2,9 % Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì altoBarù (3 475 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Ponto pì basoMar de i Caràibi (0 m) Cànbia el vałor in Wikidata
Rente a
Organizasion pułìtega
Forma de goernorepùblega Cànbia el vałor in Wikidata
Òrgano lejislativoAsenblea Nasionałe de Panamá Cànbia el vałor in Wikidata
Presidenti de Pànama Cànbia el vałor in WikidataLaurentino Cortizo (1° de lujo del 2019) Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de Democrasia

7.18/10

   

Menbro de
Economia
PIL nomenałe67 406 738 052 $ (2021) Cànbia el vałor in Wikidata
Persentuałe IVA7 % Cànbia el vałor in Wikidata
Ìndaze de desviłupamento oman0,805[11] Cànbia el vałor in Wikidata (2021[11] Cànbia el vałor in Wikidata)
MonedaBalboa panamense Cànbia el vałor in Wikidata
Taso de dezocupasion4 %[12] Cànbia el vałor in Wikidata
Coefisente de Gini

49.8/100

   

Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1PA Cànbia el vałor in Wikidata PAN Cànbia el vałor in Wikidata 591 Cànbia el vałor in Wikidata
Còdaze de matricołasionPA Cànbia el vałor in Wikidata
Fuzo oràrio
Domìnio de primo liveło.pa
Prefiso tełefònego+507 Cànbia el vałor in Wikidata
Tełèfono d'emerzensa
Preza ełètrega

Sito webvisitpanama.com… Cànbia el vałor in Wikidata

















































MusicBrainz: 6f85633b-dff4-3fb4-babd-fb89b3628041


Pànama o Panamà o Panamá[16][17] ufisalmente Repùblega de Panamà, el ze un paeze transrejonałe ponesto intrà Amèrika del Sud e Amèrika Sentrałe. La so kapitałe ła ze ła Sità de Panamà[18]. La konfina verso nord col mar dei Karàibi, verso sud col osèano Pasìfego, verso est ko ła Kołónbia e verso òvest ko ła Kosta Rica. El ga na estension de 75 517 km² .

El se lokałizà inte el istmo omònemo, franza che ła unise l'Amèrika del Sud co l'Amèrika Sentrałe, el so teritòrio montagnozo el vien interonpesto da ła konka del kanałe de Panama, ła via inter-oseànega ke ła unise l'Osèano Atlàntego kol Pasìfego. La so kondision de paeze de trànsito el ła ghea konvertia bonorivamente inte un ponto de inkrozo de kulture derivanti da tuto el mondo. El paeze el ze el sienàrio zeogràfego del kanałe de Pànama, òpara ke ła fasìłita ła komunicasion intrà łe koste dei osèani Atlàntego e Pasìfego; e ke el influise signifegativamente inte el komèrcio mondiałe. La so popołasion atuałe inte el 2019 ła ze de 4 170 607 abitanti.

Pułitegamente, el so teritòrio el ze formà da 10 provinse e da sie komarke indìzene dal 2020[19][20]. De akordo ko ła Kostitusion Pułìtega de ła Repùblega de Panama, ła łéngua spagnoła ła ze ła lengua ufisałe del paeze e tuti i panamegni i ga da gaverla da konósar e i ga el derito de dopararla[21]. Inte el 2006, ła zera ła lengua materna del 93,1 % dei panamegni[22]. Altre léngue, anka panamegne, łe ze rekonoseste inte el sistema edukativo in difarenti komunità, andove ke ła popołasion indìzena ła ze majoritària[23].

Gràsie a ła so pozision zeogràfega, atualmente Pànama ła ofre al mondo na ànplia piataforma de servisi marìtimi, komerciałi, imobiłiari e finansiari, intrà kełi pì konosesti ła Zona Lìbara de Kolòn, ła zona franka pì granda del kontinente e ła sekonda del mondo[24].

Ko na popołasion superior ai kuatro miłioni de abitanti, el ga na pozision priviłejada in vàrie klasifegasion de desviłupo in Amèrika Latina, okupando el kuarto posto pì alto de kresimento in Amèrica Latina drio keło ke dize el ìndaze de desviłupo uman del 2019[25]. Inte l'isteso tenpo, Pànama ła ze el terso paeze latinoamerikan pì konpetitivo drio keło ke dize el Foro Ekonòmego Mondiałe[26], el ze el paeze de ła so rejon kol pì granda kresimento ekonòmego in rełasion al prodoto interno lordo pro kàpite[27], parò el ze indrio in altri indikadori kofà ła distribusion de ła rikesa[28].

Istoria[canbia | canbia el còdaxe]

L'è nata par secesion da ła Kołónbia el 3 de novenbre del 1903, jutà dai Stati Unii ke i gavéa bisogno de ła tera par kostruir el Kanal de Pànama.
Pànama, donka, el ga fato sùito un tratato koi Stati Unii par łasarghe el kontroł eskluxivo de ła Xona del Kanal ke 'sti kua i ga sùito takà skavar.
Dal 31 de disenbre del 1999 i Stati Unii i ghe ga dà indrio ła xona del kanal a Pànama ke kuindi prima l'era un Stato tajà in dó parte da un teritorio foresto.

Organizasion teritoriałe[canbia | canbia el còdaxe]

Al 31 de disenbre del 2013 ła divizion pułìtega de ła Repùblega de Pànama ła gaveva 10 provinse, 81 distreti o munisipi, 6 komarke indìzene de liveło provinciałe e 695 korezimenti dei kuałi do i ze ko-markałi. El 1 de zenaro del 2014 ła zera stada kreà ła provincia de Pànama Ovest che ła zera drento de ła provincia de Panamà e ła ze formada dai distreti ke ghe ze verso ovest del kanałe de Pànama[29].

Provinse[canbia | canbia el còdaxe]

Provincia ISO 3166-2[30][31] Popołasion (2016)[32] Superfise (km²)[32] Capitałe Creasion Mapa Bandiera
Bocas del Toro PAN-1 161 845 3037,74 Bocas del Toro 1903 (1843[nota 1]) borde
Coclé PAN-2 260 292 4927 Penonomé 1886 (1855[nota 2]) borde
Colón PAN-3 282 579 4868,4 Colón 1886 (1852[nota 2]) borde
Chiriquí PAN-4 456 482 6548 David 1849 borde
Darién PAN-5 55 346 11896,5 La Palma 1922 (1850[nota 1]) borde
Herrera PAN-6 118 959 2340,7 Chitré 1886 (1855[nota 2]) borde
Los Santos PAN-7 95 794 3809,4 Las Tablas 1886 (1855[nota 2]) borde
Panamá PAN-8 1 713 070 8763 Ciudad de Panamá 1539
Veraguas PAN-9 246 280 10629,6 Santiago 1560 borde
Panamá Oeste PAN-13 567 886 3123,8 La Chorrera 2014 borde

Komarke indìzene[canbia | canbia el còdaxe]

Ko liveło de provinsa[canbia | canbia el còdaxe]

Comarca ISO 3166-2 Popołasion (2016)[32] Superfise (km²)[32] Capitałe Creasion Mapa Bandiera
Emberá-Wounaan PAN-EW 11 429 4383,5 Unión Chocó 1983 borde
Guna Yala PAN-GY 43 503 2340,7 Gaigirgordub 1953 borde
Naso Tjër Di 5000 1606,16 Sieyic 2020
Ngäbe-Buglé PAN-NB 204 258 6968 Llano Tugrí 1997 borde

Ko liveło de ko-rezimiento[canbia | canbia el còdaxe]

Comarca Popołasion (2010)[32] Superfise (km²)[32] Capitałe Creasion Mapa Bandiera
Guna de Madugandí 4271 2319 Akua Yala 1996
Guna de Wargandí 1914 775 Mortí 2000

Gałeria de someje[canbia | canbia el còdaxe]

Note[canbia | canbia el còdaxe]

  1. Declarà da: Constitution of Panama. Sesion del documento: 7.
  2. URL de refarensa: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editor: Interpol. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  3. URL de refarensa: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editor: Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
  4. URL de refarensa: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  5. URL de refarensa: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  6. URL de refarensa: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
  7. URL de refarensa: https://public.wmo.int/en/members/panama. Data de consultasion: 26 de majo del 2020.
  8. URL de refarensa: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consultasion: 21 de lujo del 2020.
  9. URL de refarensa: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consultasion: 16 de marso del 2024. Pajina: 3. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
  10. URL de refarensa: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Editor: Banca Mondiałe. Data de consultasion: 26 de agosto del 2023.
  11. 11,0 11,1 voze de refarensahdr.undp.org.
  12. URL de refarensa: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
  13. voze de refarensaitu.int.
  14. 14,0 14,1 voze de refarensaitu.int.
  15. 15,0 15,1 voze de refarensaiec.ch.
  16. Apéndice 5: Lista de países y capitales, con sus gentilicios, in Diccionario panhispánico de dudas, Santillana, Madrid, 2005, ISBN 978-8-429-40623-8.
  17. Modeło:Cita OLEPanamá.1 País de América. GENT. panameño -ña. CAP. Panamá.
    Panamá.2 Capital de Panamá.
    , [[#CITEREFPanamá.1 País de América. GENT. panameño -ña. CAP. Panamá.
    Panamá.2 Capital de Panamá.|op. cit.]]
  18. Constitución Política de la República de Panamá (PDF)bdigital.binal.ac.pa, 1972. entrada il 20 de agosto de 2011.
  19. Gaceta Oficial de Panamá (curà da), Ley Nº119 del 30 de diciembre de 2013: Que crea la provincia de Panamá Oeste, segregada de la provincia de Panamá. (PDF), Gaceta Oficial de Panamá, 30 de diciembre de 2013. entrada il 31 de diciembre de 2013.
  20. Ley 188 que crea la Comarca Naso Tjër Di (PDF), in Gaceta Oficial de Panamá, 7 de diciembre de 2020. entrada l'8 de diciembre de 2020.
  21. Constitución Política de la República de Panamá (PDF)bdigital.binal.ac.pa, 1972. entrada il 21 de agosto de 2011.
  22. Valor económico del Español (PDF)iesandorra.es, 2006. entrada il 21 de agosto de 2011.
  23. Ley Nº88: Que reconoce las lenguas y los alfabetos de los pueblos indígenas de Panamá y dicta normas para la educación intercultural bilingüe. (PDF)gacetaoficial.gob.pa, 22 de noviembre de 2010. entrada il 21 de agosto de 2011.
  24. Zona Libre de Colónarticuloz.com. entrada il 6 de mayo de 10.
  25. (EN) Human Development Data (1990-2017), in Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo (PNUD), 2018.
  26. ¿Cuáles son los países más competitivos de América Latina según el Foro Económico Mundial?, in BBC Mundo, 29 de septiembre de 2017. entrada il 15 de septiembre de 2018.
  27. Copia archivadaelpais.com.co. entrada il 9 de agosto de 2014.
  28. Country Classifications by the World Bank.data.worldbank.org.
  29. Gaceta Oficial de Panamá (curà da), Ley Nº119 del 30 de diciembre de 2013: Que crea la provincia de Panamá Oeste, segregada de la provincia de Panamá. (PDF), Gaceta Oficial de Panamá, 30 de diciembre de 2013. entrada il 31 de diciembre de 2013.
  30. ISO 3166-2 Newsletter (PDF), in ISO Publishing. entrada il 13 de marzo de 2013.
  31. Provinces of Panama, in Statoids.com. entrada il 13 de marzo de 2013.
  32. 32,0 32,1 32,2 32,3 32,4 32,5 Eror: <ref> nisun testo par el marcador Censo


Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]


Łinganbi foresti[canbia | canbia el còdaxe]









Controło de autoritàVIAF (EN152381862 · ISNI (EN0000 0001 2186 9854 · LCCN (ENn79068688 · GND (DE4044445-4 · BNF (FRcb11865257n (data) · BNE (ESXX451237 (data) · NDL (ENJA00569025 · WorldCat Identities (ENn79-068688



Eror: Ghe xe un tag <ref> par un grupo che se ciama "nota", ma no xe stà catà nissun tag <references group="nota"/> che corisponda.

Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Pànama&oldid=1168573"