Bazéłega de San Piero de Casteło

Epònemo	San Pièro
Dati
Sorte	Concattedrale (it) e basilica minore (it)
Architeto	Andrea Paładio
Costrusion	1596
Dedicà a	San Pièro
Caraterìsteghe
Stiłe architetònego	architetura renasimentałe
Materiałe	cuareło
Pozision
	Venesia
Pozision	Ołivoło
	45°26′04.49″N 12°21′34.99″E
Formà da	Campanile of San Pietro di Castello (Venice) (en)
Toco integrante de un Patrimònio Mondiałe de l'Umanità
Data	1987
Atività
Diòseze	Patriarcàdo de Venesia
Rełijon	Cristiana catołega de rito roman
Ligo web	patriarcatovenezia.it

La bazéłega de San Piero de Casteło ła se cata inte ła parte nord pì oriental de ła sità de Venesia. Situada inte'l sestièr de Casteło, no ła ze łontana dai basini de l'Arsenal

Storia

Fondada inte'l VII sècoło so l'Ìzoła de l'Olivoło, indove un tenpo A sorzeva un antigo sentro abità zontà po' inte ła sità de Venesia che ła zera drìo naser, segondo ła tradision ła ze stada consagrada da'l véscovo de Eraclea San Magno cofà cieza dedicada ai santi bizantini Sergio e Bacco.

Durando el VIII sècoło e IX sècoło Venesia ła se ga trovà a'l sentro de łote połìteghe che łe vedeva el patriarca de Grao Giovanni I (764-804), contraporse a'l doze de Venesia Maurizio Galbaio (764-787) e a'l fio Zuane (Giovanni), inte'l scontro intrà i favorévołi a l'ałeansa co l'inpero franco o co l'inpero bizantin.

Ze stà propio grasie a 'sto scontro che inte'l 775 Maurizio Galbaio el ga creà na nova sede vescoviłe a Olivoło, nomenando Obelario cofà primo véscovo de ła futura Diòsezi de Casteło.

Deventada Venesia ła nova cavedal de'l Dogado (812), inte l'841 ła catedrałe ła ze stada fondada na segonda volta da'l potente véscovo Orso Partecipazio, só fìo e nevodo de dozi, e rededicada a San Piero apostoło.

Inte'l 1120 A ze capità un insendio che'l ga desfà ła Cieza e ła nova strutura, reportada fedelmente so ła pianta de Jacopo de' Barbari de'l sincuesento, el ga ciapà na dimension più maestoza (pontificàl), co tacà un batistero intitołà a San Zuane Batista che deso no'l ghe ze più par el fato che'l ze ndà perso.

Rimanezada pì volte inte i sècołi, inte'l 1451, co ła sopresion de'l Patriarcado de Grao e ła costitusion de ła Diòsezi de Casteło a Patriarcado de Venesia, co ła boła de Papa Nicołò V ła bazéłega de San Piero ła ze deventada ła nova catedral patriarcal.

A ze stà el patriarca Antonio Contarini che'l ga desizo de reałizar łaori de restauro da'l 1508 a'l 1524 so'l sofito, łe volte e el pavimento. Infrà el 1512 e el 1526 ze stàe recostruìe łe capełe minori e rifate łe montadure e łe decorasion.

Inte'l 1556 deventà Patriarca de Venesia Antonio Diedo el ga stipułà un contrato co Andrea Palladio el 7 zenaro 1558, el cuało el se ga retirà inte'l 1559 a ła morte de'l Diedo, 'sto cua el sarìa stà el primo intarvento a Venesia. A'l prestizozo incargo, non portà a tèremene, Palladio el zonzeva in ùltima grasie a Daniele e Marcantonio Barbaro, che i rezulta piezi (garanti) de'l contrato co i mureri inte'l zenaro de'l 1558.

I łaori i ze stà reprendesti inte'l 1596, soto ła diresion de Francesco Smeraldi, incargà da'l patriarca Lorenzo Priuli, a'l cuało se ghe deve ła reałizasion de ła fasada. Da'l 1619 Gerolamo Grapiscia el cura ła reałizasion dei interni soto el patriarcado de Giovanni Tiepolo.

Da'l 1630 a ła tónboła de ła Repùblega ła Serenisima Sinjorìa ła dezvolzeva un anual pełegrinagio inte ła bazéłega l'8 zenaro par sełebrar la łibarasion de ła sità da ła peste.

Co ła cazùa de ła Repùblega de Venesia e el venjìr manco de łe funsion de ła bazéłega de San Marco cofà Cieza de Stato, sotoposta a l'autorità de un Primicerio dogal inte'l 1807, par vołer de Napołeon, ła sede patriarcałe ła ze stada trasferìa a San Marco.

Co ła trazlogasion de ła sede, el Monastier tacà a ła bazéłega el ze stà strasformà in polvariera par órdene de Eugenio de Beauharnais, Viseré de Itałia.

Descrision

Ła pianta atual ła se pol farla resałir a'l 1120 cuando un insendio el ga butà zó ła cieza che ła ghe zera prima de'l 841. Ła strutura ła gaveva tre navàe, ła fasada tripartìa e łe absidi sircołari. Darénte a eła A se łevava el batistero de San Zuane Batista, che romai el ze stà perso.

Ła fasada atuałe no ła reciapa ezatamente el prozeto inisiałe de Andrea Palladio de'l 1568, ma el ze fedełe a łe só łinee esensiałi. A se rimarca un inpianto tripartico, co ła parte sentrałe realsada, puzada so cuatro semicołone A se cata regołoni (bazamenti) che i finise inte un tìnpano. El tema fondamentałe el prevede un órdene mazor corespondente a ła navada sentrałe, ed uno minor in rełasion a cuełe łaterane. El tuto el ze parecià da un basoriłievo otosentesco rafegurante La Carità, de'l scultor Marsili. El stil el pol èser definìo clasico.

L'edificio el vede un schema a pianta łatina a tre navàe sudivize da tre arcàe, l'una, co a'l só interno un alter, a l'incrozo co'l transeto A se trova ła cùboła.

A'l fondìvo preszbiterio, che'l segue ła grande navada sentrałe de ła cieza, se afianca do capełe łaterane.

Ze de'l 1646 el grando altar mazor inte'l cuało A ze consarvàe łe spogie de San Lorenzo Giustiniani primo Patriarca de Venesia. Ła ze stà òpara de Clemente Moli, a'l cuało ghe ze stà asenjà el conpito de scolpir anca algune statue prezenti su 'st'altro, so desenjo de Baldassare Longhena, che'l ga prozetà anca ła capeła dedicada a'l gardenal Francesco Vendramin, so ła navada sanca.

L'organo, setesentesco, el ze stà costruìo da'l séłebre organer sciavon, ma operante a Venesia, Pietro Nachini.

El canpaniel, scominsià inte'l 1463 el ze stà danexà da na saeta, e recostruìo inte'l 1482 ad òpara de Mauro Codussi, che ło ga alsà, ło ga recoverto de piera d'Istria, ma ła cùboła che łu che'l ga aposto so ła sima ła ze stada po' sostituìa da un tanburo połigonałe.

Durando ła prima guera mondiałe ła cùboła ła ze stada colpìa do volte da bonbe insendiarie che łe ga infistegà ła destrusion de'l feràl.

El canpo situà danànsi ła bazéłega el se desferensia da ła norma dei canpi venesiani, in zeneral tavełài patòchi, avendo un parcorso obligatorio, desenjà su un vero e pròpio zardìn.

Òpare d'arte

Ła catedral de San Piero, che segondo ła tradision ła ze partenjìa a l'isteso Apostoło, co'l zera véscovo de Antiochia, A se conta che ła ghe fuse stada ofrìa cofà regało a'l Doze Pietro Tradonico da l'Inperador d'Oriente Michele III, in realtà ła ze costruìa da un schenal recavà da na antiga stełe funeraria izlàmega, che ła ga motivi decorativi arabi e insizion in cufico de verseti de'l Corano.

Inte ła navada drèta San Pietro in Cattedra e quattro Santi de Marco Baisati, XVI sècoło.

Inteł a navada sànca ła capeła Vendramin, dedicada a Nostra Signora del Carmine ła contien basoriłievi de Michele Ungaro, 1675 e ła ospita ła pała de altèr de Luca Giordano 1650 de ła Madonna col Bambino e anime del Purgatorio Senpre inte ła navada sànca A se cata ła capèła Lando, co na pała a mozaego de Arminio Zuccato, su carton fursi de Jacopo Tintoretto, 1570.

Infrà łe do capełe l'òpara de'l Veronese de'l 1585 sirca, i Santi Giovanni Evangelista, Pietro e Paolo, l'Immacolata de Giovanni Maria Morlaiter,XVIII sècoło, e el Martirio di San Giovanni Evangelista, de'l Padovanino.

Infrà i depinti mazori prezenti inte ła bazéłega, A podemo identifegar ła Cena di Emmaus de Pietro Malorba e Antonio Vassilacchi, so ła parède de sànca de'l portal.

Mentre a drèta, de Jacopo Beltrame, XVI sècoło, Cena in casa di Simone do statue de Orazio Marinali, Fede e Meditazione che łe tornia el Crocifiso de Jacopo Stada, XVIII sècoło.

Ze stà cui che zera stàe rapìe łe dòdeze spoze che łe ze recordàe inte ła Festa de łe Marie rercordada onji ano inte ła Cieza de Santa Maria Formoza.