Vermont
| Vèrmònt
(EN) Vermont
|
|||||
|---|---|---|---|---|---|
stato federà
|
|||||
 |
|||||
| Dati aministrativi | |||||
| Stato |  Stati Unìi |
||||
| Cavedal | Montpiłìèr | ||||
| Goernador | Peter Shumlin (D) dal 04-01-2007 | ||||
| Lengue ufisiałi | inglexe | ||||
| Data de istitusion | 4 de marso, 1791 | ||||
| Teritorio | |||||
| Coordinae de ła Cavedal |
Coordinate: | ||||
| Altitudine | 305 m s.l.m. | ||||
| Superfise | 24 923 km² | ||||
| Aque interne | 949 km² (3,81%) | ||||
| Abitanti | 625 741[1] (2010) | ||||
| Densità | 25,11 ab./km² | ||||
| Stati federai confinanti | Mèsaċusìz (US-MA), Nòvo Hènpšar (US-NH), Nòva Iorc (US-NY). | ||||
| Altre informasion | |||||
| Fuxo orario | UTC-5 | ||||
| ISO 3166-2 | US-VM | ||||
| Nome abitanti | vèrmòntexi | ||||
| Soranome | El Stato de ła Montaña Verde The Green Mountain State |
||||
| Bomò | Freedom and Unity | ||||
| Locałixasion | |||||
|
|
|||||
 |
|||||
| Sito istitusionałe | |||||
.svg)
.svg)
El Vèrmònt, dal 4 de marso 1791, el costituise el 14° Stato dei Stati Unìi de Amèrica; el xe el 49° Stato pì popołoxo e el 45° pì estexo dei USA.
El xe situà inte ła region de ła Nova Ingiltera. El Vèrmònt el confina a est co'l Nòvo Hènpšar, a sud col Mèsaċusìz, a ovest col Nòva Iorc, e a nord co ła provincia canadexe del Cébèc; l'è el soło Stato de ła Nova Ingiltera a no aver costa su l'Oseano Atlàntego.
El só nome el riva dal franséxe e el vołe dir "Mónte Vérdo", propio cofà ła caéna de łe Mónti Vérdi che łe ło traversa.
Indice
Giografìa[canbia | canbia el còdexe]
El teritorio el se estende da 'na altitudine minima de 29 m a 'na altitudine masima de 1339 m. El sistema montuoxo prinsipałe del Paéxe el xe ła caéna de i Munti Vérdi che ła se esténde in diression nord-sud; ła sima pi alta ła xe queła del Monte Mansfield, 1339 metri. A sud òvest se cata ła Cadena Taconica, sistema montuoxo parałel ai Munti Vérdi ma co riłievi manco ełevai che pian pian i va zo verso nord òvest inte łe pianure orientałi del Lago Champlain; quel'altra àrea pianexante del Paéxe ła xe costituia da ła vałe del fiume Canèticat a est.
Storia[canbia | canbia el còdexe]
'Ntei tenpi pasài l'era abità tribù native americane (Irochixi, Algonchini e Abenaki), ła rejon ła xe stà esplorà 'ntel 1609 da Champlain e domandà da ła Fransa, ma drio ła sconfita franséxe de łe Guere Franco-Indiane l'è deventà na cołonia britànica (1724). Par un saco de ani el Vèrmònt el xe stà controłà da łe altre cołonie arente, che łe ga catà na rexisténsa beła forte da parte dei "Green Mountain Boys" (leter. Tuxi de ła Montagna vérda). El s'à proclamà indepandénte 'ntel 1777, ciapando el nome de Repùblica del Vèrmònt. Dopo ła Guera de indepandénsa, el ga tacà far parte de l'Union 'ntel 1791, cofà Stato quatòrdexe, o sia el primo a ndar rento 'ntei Stati Unìi dopo łe trédexe cołonie orixinarie. El Vèrmònt el xe da tanto tenpo noto par ła só tradissionałe połìtica progresista e l'orientaménto forteménte democràtico. ła Costitusion de ła Repùblica del Vèrmònt ła xe stata ła prima costitusione nassionałe scrita del Nord Amèrica e ła prima a abołir ła sċiavitù e a istituir el sufragio universałe maschiłe.
Economìa[canbia | canbia el còdexe]
Ł'economìa, come ntel resto de ła Nova Ingiltera, ła xe baxada sora ła coltura de sereałi, ortaxi, patate e fruta, so ł'ałevamento de bovini e animałi da cortiłe e so ło sfrutamento de ła vasta area boschiva. Inoltre en Vèrmònt a se cata cave de màrmaro e de granito. Ło Stato el xe famoxo anca par ła produssion de siropo d'acero. Ntel secondario a xe sviłupà łe industrie ałimentare, tesiłe, del łegno, deła carta e deła cełułoxa.
Par ła bełeza del paesajo atira on mucio de turisti.
Demografìa[canbia | canbia el còdexe]
Atualménte el Stato del Vermont el cónta na popołassión de 602.291 persóne, de łe quałi:
- El 96,0% i xe bianchi
- El 0,9% i xe łatini (sudamericani o sudeuropei)
- El 0,5% i xe mori
- El 1,1% i xe axiátisi
- El resto i xe de altre razze
El stato del Vermont, insieme al Maine, i xe i Stati co ła parsentuałe pi alta de zente bianca de tuti i Stati Unìi.
Sità[canbia | canbia el còdexe]
Ła Capital del stato ła xe Montpiłìèr, mentre ła sità pi granda ła xe Burlington co 42.417 abitanti. Altre sità inportanti łe xe Râtland e Bèri.
Połitega[canbia | canbia el còdexe]
El stato el xe rapresentà a ła Camera dei Rapresentanti da 3 deputai. Ła pena de morte ła xe stada abołìa 'ntel 1964.
