Vermont
| Vèrmònt stato federà | |||||
|---|---|---|---|---|---|
(EN) Vermont
| |||||
|
|||||
 | |||||
| Locałixasion | |||||
| Stato |  Stati Unii
| ||||
| Aministrasion | |||||
| Goernador | Peter Shumlin | ||||
| Lengue ufisiałi | inglexe | ||||
| Data de istitusion | 4 de marso, 1791 | ||||
| Teritorio | |||||
| Coordinae | 44°15′59″N 72°34′19″W / 44.266389°N 72.571944°W | ||||
| Altitudine | 305 m s.l.m. | ||||
| Superficie | 24 923km² | ||||
| Rezidenti | 626 042 (2015)   301 (2010)
| ||||
| Densità | 25,11 ab./km² | ||||
| Stati federai confinanti | Mèsaċusìz (US-MA), Nòvo Hènpšar (US-NH), Nòva Iorc (US-NY). | ||||
| Economia | |||||
| Nota: dati monetàri in dòłari (US$) | |||||
| Altre informasion | |||||
| ISO 3166-2 | US-VT | ||||
| Nome abitanti | Vèrmòntexi | ||||
Massima autorità giuridica (it)  | Vermont Supreme Court (en)
| ||||
| El Stato de ła Montaña Verde The Green Mountain State | |||||
| Bomò | Freedom and Unity | ||||
| Carte interative | |||||
| |||||
| Sito istitusionałe | |||||
|
| |||||
.svg)
El Vèrmònt, dal 4 de marso 1791, el costituise el 14° Stato dei Stati Unii de Amèrica; el xe el 49° Stato pì popołoxo e el 45° pì estexo dei USA.
El xe situà inte ła region de ła Nova Ingiltera. El Vèrmònt el confina a est col Nòvo Hènpšar, a sud col Mèsaċusìz, a ovest col Nòva Iorc, e a nord co ła provincia canadexe del Cébèc; l'è el soło Stato de ła Nova Ingiltera a no aver costa su l'Oseano Atlàntego.
El só nome el riva dal franséxe e el vołe dir "Mónte Vérdo", propio cofà ła caéna de łe Mónti Vérdi che łe ło traversa.
Zeografia[canbia | canbia el còdaxe]
El teritorio el se estende da na altitudine minima de 29 m a na altitudine masima de 1339 m. El sistema montagnozo prinsipałe del Paéxe el xe ła caéna dei Munti Vérdi che ła se esténde in diresion nord-sud; ła sima pi alta ła xe queła del Monte Mansfield, 1339 metri. A sud òvest se cata ła Cadena Taconica, sistema montagnozo parałel ai Munti Vérdi ma co riłievi manco ełevai che pian pian i va zo verso nord òvest inte łe pianure orientałi del Lago Champlain; quel'altra àrea pianexante del Paéxe ła xe costituia da ła vałe del fiume Canèticat a est.
Storia[canbia | canbia el còdaxe]
Inte i tenpi pasài l'era abità tribù native americane (Irochixi, Algonchini e Abenaki), ła rejon ła xe stà esplorà inte el 1609 da Champlain e domandà da ła Fransa, ma drio ła sconfita franséxe de łe Guere Franco-Indiane l'è deventà na cołonia britànica (1724). Par un saco de ani el Vèrmònt el xe stà controłà da łe altre cołonie arente, che łe ga catà na rexisténsa beła forte da parte dei "Green Mountain Boys" (leter. Tuxi de ła Montagna vérda). El se ga proclamà indepandénte inte el 1777, ciapando el nome de Repùblica del Vèrmònt. Dopo ła Guera de indepandénsa, el ga tacà far parte de l'Union inte el 1791, cofà Stato quatòrdexe, o sia el primo a ndar rento inte i Stati Unii dopo łe trédexe cołonie orixinarie. El Vèrmònt el xe da tanto tenpo noto par ła só tradissionałe połìtica progresista e l'orientaménto forteménte democràtico. ła Costitusion de ła Repùblica del Vèrmònt ła xe stata ła prima costitusion nassionałe scrita del Nord Amèrica e ła prima a abołir ła sċiavitù e a istituir el sufragio universałe maschiłe.
Economìa[canbia | canbia el còdaxe]
Ł'economìa, come inte el resto de ła Nova Ingiltera, ła xe baxada sora ła coltura de sereałi, ortaxi, patate e fruta, so ł'ałevamento de bovini e animałi da cortiłe e so ło sfrutamento de ła vasta area boschiva. Inoltre in Vèrmònt a se cata cave de màrmaro e de granito. Ło Stato el xe famoxo anca par ła produsion de siropo d'acero. Ntel secondario a xe sviłupà łe industrie ałimentare, tesiłe, del łegno, de ła carta e de ła cełułoxa.
Par ła bełeza del paesajo atira on mucio de turisti.
Demografìa[canbia | canbia el còdaxe]
Atualménte el Stato del Vermont el cónta na popołasion de 602.291 persóne, de łe cuałi:
- El 96,0% i xe bianchi
- El 0,9% i xe łatini (sudamericani o sudeuropei)
- El 0,5% i xe mori
- El 1,1% i xe axiátisi
- El resto i xe de altre razze
El stato del Vermont, insieme al Maine, i xe i Stati co ła parsentuałe pi alta de zente bianca de tuti i Stati Unii.
Sità[canbia | canbia el còdaxe]
Ła Capital del stato ła xe Montpiłìèr, mentre ła sità pi granda ła xe Burlington co 42.417 abitanti. Altre sità inportanti łe xe Râtland e Bèri.
Połitega[canbia | canbia el còdaxe]
El stato el xe rapresentà a ła Camera dei Rapresentanti da 3 deputai. Ła pena de morte ła xe stada abołìa inte el 1964.
Note[canbia | canbia el còdaxe]
Varda anca[canbia | canbia el còdaxe]
Altri progeti[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Vermont
el detien schemi gràfeghi so
Cołegaminti esterni[canbia | canbia el còdaxe]
- (EN) Informaxion e statisteghe
- (EN) Informaxion so l'economia e el turismo
- (EN) Sosietà storega del Vèrmònt
- (EN) Agricoltura int'el Vèrmònt
- (EN) Arte int'el Vèrmònt
- (EN) Statisteghe
- (EN) Movimento indipendentista del Vèrmònt
| Controło de autorità | VIAF (EN) 128936020 · ISNI (EN) 0000 0004 0422 5151 · LCCN (EN) n79007067 · GND (DE) 4063093-6 · NDL (EN, JA) 00953670 · WorldCat Identities (EN) n79-007067 |
|---|