Utensa:Bèrego Enedòro
| Babel utensa | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Utense par łéngua |
Bèrego Enedòro 'l xe on utente de Wikipedia in łéngoua Vèneta. Co 'l se ga inventà stó nome, Bèrego 'l ga dito:
«A ło go derivà da dó ròbe: Bèrego stà par "Berico", fà el monte de Vicensa e donca siñìfega "Vizentìn"; Enedòro ła xe ła venetixaçiòn del łatìn "Enetorum", ca 'l signifegàva "de i Vèneti".»
Pàzene creà e contribudi
[canbia | canbia el còdaxe]Creà
[canbia | canbia el còdaxe]Contribudi
[canbia | canbia el còdaxe]Pal momento i xe xmisià contribudi grosièri e manco.
Intarèsi
[canbia | canbia el còdaxe]Bèrego el se intarèsa da sènpre có ca se ricòrda de łèngoe e el łoro studio: el parla Vèneto, Tałiàn, Inglèxe e dèso el studia anca Cinéxe a ła università Ca' Foscari de Venèxia, co' l projèto de inparàrse anca el Hindi. El se ga sènpre intaresà a łe łèngoe in zènare e par stó modivo el se ga studià par conto sùo na s'chanta de Ģaponéxe, Oçitàn, Óngaro, Grègo e el vorìa inparàrne altre asè. Ghe piàze ła istoria, spèche kéła vanti del XIX° sentenar e el zuga asè al vidiozùgo Europa Universalis III de ła Paradox, incentrà so i àni ca va dal 1399 al 1821. Nte i òltimi mìxi ga scumiçià védarse filmài e łèzarse łìvri so ła Repiòvega de Venèxia e el xe drìo xviłupar na posìviłe grafìa par ła łéngoa Vèneta. Bèrego po' el ga anca na çèrta pasión par ła poexìa e el scrìvar in zènare.
Projèti
[canbia | canbia el còdaxe]Bèrego 'l xe drìo łaorar a tri projèti prinçipàłi: na grafìa unitaria e par ñinte conplegà da inténdar pal Vèneto, ła scritura de tèsti nte na łéngoa ca ła sìpia manco influensà dal Tałiàn ca se pòł (ło ga chamà "łéngoavìva") e ła traduçión e el dopiàjo de pì tèsti e pełìcołe ca se poł. El ga çièlto de scrìvarse a ła Wikipèdia in łéngoa Vèneta par jutarse e condivìdar łe so idee co' ła comunidà.
El projèto łéngoaviva
[canbia | canbia el còdaxe]Stó projèto 'l xe naxesto nte ł'istà del 2013 co'l fìn de scrìvar na sèrie de fòłe manco influensà da ła łéngoa Tałian posìviłe e védar coanti Vèneti, ncora ntel tèrço miłènio, i łi inténde el signifegà de paròłe ca oncó łe se ritén desparìe. Pal moménto el projèto ga domè on testo łongo e calke fraxeta pichenìna.
El testo łongo, ca'l cónta na fòła inventà pa' intièro, xe cofà sèvita:
«El me barba 'l xe on fàvaro: eło 'l łaóra co' ł'ancùxene. Me nóno 'l gèra on bacanòto e el łaorâ co' ła falça e st'antri argàñi pa' rancuràr i canpi e ào! el sigâ pa' starghe drìo łe vàke e i bò.
El xe on ànzoło, me nóno. Só mogère ła se chamâ Nèna. Ła Nèna ła acoâ sènpre łe só àlbare nte ła só àra: peràri, pomàri, figàri, nogàri... ghe creçéa anca on sàlgaro. No me dexmentegherò mìa mai de i bìgołi co' ł'arna ca ła ne fazéa a niàntri nevódi; a gavévimo sènpre ł'acoéta in bóca, e gèrimo mìa mai ardî co' ca se ndàva da eła! Darènte a ła càxa e i canpi ghe gèra on bròło pichenìn e on códego ndo ca me màma da chèa ła tołéa so de tuto: fiuri e fruti fà àmołi, pèri, armełìni, autunàłi... ma no i artichòki, kéłi no i ne ga mai piazesti a ñisùn de ła famégia de niantri. Te podéi catàr asè àrximi de ua e co' kéłi me nóno e ła só famégia intièra i fazéa on vìn ca 'l ndâ in òlta par tute łe ostarìe del paéxe, e anca fóra! Me popà me cónta ncora de co' ca 'l gèra bòcha e éło e só sorèła, ca ła sarìa me amia, i arfiâ curéndo drìo i arnàti ca i se fazéa védar ispeso da kéłe bande. On zórno, pasà miodì, de dópodixnà, a xe rivà on òmo àscaro e ónto a ła boarìa de łuri. Ghe gèra co' éło: dó piègore, na càvara, on càn - e mi crèo anca tri/coàtro sórxe (ma no de kéłe morejéte pichenine, de kéłe grande ca mai ca łe maña fìn on gàt sa łe ga fàm). Stó artìcoło gavea dimandà sa 'l podéa ponsàr on fià e me nóno ło ga metésto al caldo col fén, infra i àxeni e i mas'chi. Vanti de łóra me nóno no 'l gavéa mìa mai fałà, ma savìo, ghe xe on scumìçio par tuto. Vedésto ca fóra gèra tenpàso (caìvo spasà da bòti e s'chantìxi - sóma on bordèło ca metà basta), el forèsto desóra infra 'l fén el ga inpisà on fógo. Dèso dixìme coànto ca 'l gavéa da èsar baùco stó kìve pa' inpisàr el fógo infra 'l fén. El càn de me nóno, Fàusto dìto Fìdo, el se ga metésto bacagiàr. Me nóno, xvegià fóra da tuto stó caxìn, el se ga inacòrto de kér mona łàve rènto 'l fenaróło ca 'l çercâ de scanpar xbregando 'l łégno de i muri co' łe màn e ghe xe córso contra co' na çièrpa cuxiésta da só mogèra indòso sigandoghe: No stà astiàrme pì asè, fanfe!!! co' na çapa nte ła drita e on cucharo nte ła sanca, parké no'l gavéa ñancóra finìo de béar ła supa cuxinà da ła Nèna. Daxà ca no 'l gèra bòn chapàrlo (el gavéa xa i só bèłi anéti) el ga tórto so na grèpa da tièra e ghe ła ga trà dadrìo ła xàgoła cusìta da farlo cascàr co' ła xbèsoła ficà nte ła maltéca mògia da ła pióva. Aaaah, sa me nóno 'l gèra on bonòmo a kél ténpo!
'Asàndo despèrdar sté stòrie de fòłapìnchi e bałórdi, de fóghi nfral fén e de móne cascài partièra, vorìa contàrve de kéła òlta ca me germàn el credéa de 'vèr gavù par fiółi dó ñañarèłi. Se parla de coàtro-çìncoe àni fa e 'l móndo el gèra on sìto difarènte asè. A kéł ténpo me cuzìn Tòni el gavéa łumà na toxàta de çità e rancùni mìxi dopo i se gavéa inmoroxà. Éła ła se chamàva Marìa Luìja. Me germàn, poarèto, el credéa anca de èsarse sicurà on bèł tratór e càlke skèo pì asè in scarsèła.
Datórno del Dezénvro-Zenàro de kéł'àno ła Marìa Luìja ła gavéa scumiçià 'vèr el màł de i dó figà: gèra drìo rivàr on fantułìn! Co' xe stà Aósto i xe ndà in ospedàł pa' cronpàr stó benedìto fióło, parò ghi ne xe vegnésto fóra on conpàgno desoravìa, e el mèdego ga fìn desperdésto el só rełòjo rènto ła pànça de ła màma! Mas'cho càn sa ga da 'vèr dìto me germàn péna ła Luìja ła ga dexgravà, 'sa xéło stó striaménto! daxà ca no 'l gavéa mìa mai vedésti dó demèłi. El mèdego, ca 'l gèra anca éło da łe nòstre bànde( Brèndoła o zóxo par de łìve), el ga vardà ła pòra Marìa ca invéçe ła gèra kièta destirà sóra 'l łèto. Éła no ła podéa inténdar parké da bòn ła veñéa da st'àltra banda del móndo.
Chò ma... da ndo viénla éła? ghe ga dimandà driomàn el mèdego péna vedésto stó diaołéso. Ła Marìa Luìja ła se ga metésto criàr.
A so' mìa dugo mi! el ga sigà me cuzìn, a go fàsta anca mi ła dutrìna sèto! Ti te sì de Veróna!
Xéło vèro?
Ma và in móna, l'è ndà in bałón tuto... Sì, a go on deàł de jèni Veronìxi ntel me DNA, scùxeme Tòni! vardàndo me cuzìn.
Domè descoèrto 'l dóło, a se ga inrabià tanto ca mai! Anca màsa, a védarla col çarvèło de pò. Ga scumiçià fifiàr ca ła só bruta mogèra ła ghe gavése dàsti dó ñañarèłi e ca ło gavése orbà daxà ca 'l se gavarìa dasén incacorxésto sa 'l gavése spuxà na Veronéxe. Ntel paéxe chèi e vèchi i gavarìa tacà chacołàr màł de éło e pàchoła daspò pàchoła ła só reputaçión ła sarìa finìa nte ła fànga co' i pòrchi. Cusìta, el ghe ga dimandà ghùto al mèdego, ca 'l savéa xa còsa ca ndàva fàsto: No stà 'vèr fìfio, ti oncó te chapi i to fiółi e te łi cati co' ti a ł'aghàra vèrta insóto de na piòpa coèrta de aeràr, te tółi on deàł de énsa e te łi batìxi tuti dó, i serà pién de ałiegrèsa e i serà goarî debòto. Pò te te rancurarè de łùri pal rèsto de ła tó vìda e te pół star segur ca i starà benón! Dèso, chapa tó moghèra e và!
Aaah gràçie dotór, Vù sì ca sì on ànzoło!
Nooo, no 'l stàga ringraçiàrme, ło go sentìo a ł'aradio!
Ła sèra istésa me cuzìn e só moghèra i xe ndà ndo ca ge gavéa señà 'l mèdego e i ga batixà tuti dó i fantułìn. Me cuzìn se ga teñésto ła Marìa Luìja daxà ca a ła fìn i ga fàsto amichìçia e i se ga infigà da bòn, e cusìta i ga posù dexlatàr i demèłi.
Al scumìçio de sta ventura éło 'l ge gavarìa spuà dòso a ła Marìa (e sarìa stà na vargòña asè sa ło gavése fàsto), ma dèso ca 'l ga inparà na łeçión inportanta asè i xe deventà ła cubia pì asè bèła del móndo e a Seténvro de st'àno ca vién i cronparà danóvo, na fémena sta òlta.
Mi ghe farìa on batimàn a sti brài màma e popà, ca no i serà stà i pì asè unìi de tuti, ma caxomài i vołése far nàntro ométo, ca i ne chama nu e ne dàga nàntro spetàcoło cofà kéł de çìncoe àni fa e fursi ghe darèn on rełòjo nóvo in canvio!»[...]
Sta fòła ła xe scrivésta doparàndo ła grafìa fata pòsta da Bèrego, ca ła xe ncóra drìo èsar fata so.