Diałeto primierot

Diałeto primierot

Tipo	dialèto
Diałeto de	vèneto
Parlà in	Itàłia
Parlanti
Totałe	10 000 su par do
Caratarìsteghe
Clasifegasion lenguìstega
łéngua umana łéngue indoeoropee łéngue itàłeghe łéngue romanze łéngue ìtało-osidentałi vèneto vèneto nordegno

El Primieròt el é in dialeto parlà te la Val de Primiér, tel Trentin.

Carateristeghe

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Gramàtica primieròta.

Se vedon la storia del Primiér, podon capir che el Primierot el é pì vesìn al todésch, al ladìn e al feltrin che da cuel del rest del Trentin.

Tra i carateristeghe pì importanti ghe n'é:

• La pronunẑia de /θ/ co /ẑ/ (ingles: Think), compagn al belumat e al feltrin;
• La pronuncia de /dz/ e de /d/ co /z/;

Esenpi de la lengua

I zì de la stemàna

Luni, Marti, Mèrcol, Dòbia, Vèndre, Sàbo, Doménega.

Le stajon

Insuza, Istà, Ferzina, Invèrn.

I mesi del àn

Ðegnèr, Feorèr, Mèrẑ, Aorìl, Majo, Ðugn, Lujo, Agost, Setember, Otober, November, Deẑember.

I nùmari

• Un, Doi, Trei, Cuatro, Ẑinque, Sìe, Sèt, Òt, Nòve, Dies.
• Úndese, Dòdese, Trèdese, Cuatòrdese, Cuìndese, Sédese, Dissèt, Disdòt, Disnove, Vinti.
• Trènta
• Cuaranta
• Ẑinquanta
• Sesanta
• Setanta
• Otanta
• Novanta
• Ẑènto
• Dosènto
• Mili
• Domili
• Diesemili
• Ẑèntomili
• N milion
• N miliardo

Provèrbi

• Mèjo brusar in paes che perder le tradiẑion

Provèrbi contazini

• Se el Sass Maor el ga l capel, mòla la falẑ e ciapa el restèl.
• Se el Sass Maor el ga la ẑentura, el siegador el laora a man segura.
• De San Valantin se guèrna sènẑa lumin.

Proverbi meteorològici

• Se (la piova) la vien da Santa Catarina, ciapa el restel e camina.
• Se (la piova) la vien da la Ẑareda, la vien co la ghèda.
• Se (la piova) la vien dal Pavion, piova a balon.
• Se (la piova) la vien del Schener, la vien col ster.
• Se (la piova) la vien de San Martin, la vien col scudelìn.

Sioglilengua e filastròche

• Ẑento ẑeste de ẑeule marẑe.
• Tirìn, tirìn, tirìna / la vècia Giacomina /la lava le scudèle, /la salva le pì brute, /la romp le pì bèle, /despò la và in piaza, /la crompa la salata, /la tasta se la é bona /col far de na parona /e tuti i la minciona. /

Bibliografia

• (IT) Livio Tissot, Dizionario primierotto, ed. Manfrini, 1996.
• (IT) Primiero ieri e oggi.
• (IT) Primiero - Storia e attualità, autori vari, 1956.

Voxi corełade

• diałeto vèneto setentrional

Colegamenti esterni

• I todeschismi ntel diałeto primierot (ligo ronpesto dispunìbiłe in Internet Archive; védarse el istòrego, la prima version e ła ùltema).