Primier
 Le Pale de San Martin ntela val de Primier  | |||||
| Sorte | Vałe | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Liogo | |||||
| Rejon aministrativa | Trentin (Itàlia) | ||||
| |||||
| Bagnà da | Cismon | ||||
| Caena montagnoza | Dołomiti | ||||
| Dati e sifre | |||||
| Àrea | 417 km² | ||||
|
| |||||
_011.jpg)
El Primier (Primör par tòic) l'é na val del Trentin oriental, confinante co la provincia de Belun. La ga in andamènt nord-sud.
A Primier se parla na lengua de derivazion ladina pì simile al vèneto che al trentìn, el primieròt.
In pì ghe n'é na raẑa autoctona de la val, la vaca primieròta.
Geografia
[canbia | canbia el còdaxe]A ovest la é delimitađa dal Beđolé e a est de la Val Canali e dei monti Tasé e Vederna; la part meridional la se taca a la val del Schenèr, cuela setentrional al Ròle.
La val de Primier la é divisa in doi de la Streta de le Sorìve, che la diviđe in do tòchi: a sud la ven ciamada Sotopiéu, a nord Sorapiéu.
Sotopiéu
[canbia | canbia el còdaxe]
Sotopiéu l'é el toco pì bas dla val, che la ciapa entre i comuni de Imèr e Medan. La taca de la fin del Schenèr, preciso sot ala cesòta de San Silvestro e la fenis ala Streta de le Sorive tl comun de Međan. Sotopiéu el é carateriđà dala Piana dele Giare arènt al ghèbo e dei Solivi su le còste del Beđolé, che sarìe dei prađi misiađi al bòsch, anca se sti ani l'era tut 'an prà, onde che se sieghéa tut el fen par le vache, indispensàbiłi par la soravivènẑa dela đent (pì che altro contađini).
Sorapiéu
[canbia | canbia el còdaxe]Sorapiéu l'é la part alta de la val e la ciapa entre i comuni de Fiera, Tresaqua, Tonadich e Siror. 'Sta part la é carateriđađa de la Piana de Siror intrà Tonadich e Siror e de l costòn del Padèla onde che ghe n'è Tresacua. A nord de Tonadìch ghe n'é le Pale de San Martin.
Stòrgia
[canbia | canbia el còdaxe]Tl Medioèvo Primier el ga stat ligà apèđe Feltre. Tl 1349 Carlo IV de Lusenburgo, re dl Tiròl, el taca guèra ai Scaligeri de Verona, Primier el vèn concuistà e el vèn part dl Tiròl dl sud (Welschtirol).
De el 1400 fin al XVI secolo a Primier se laora tanto te le canòpe, onde che vèn imigrađi austrìaci, i canòpi (Bergknappen). In pì, co òmeni tipo i menadàs te la val del Schenèr, se mena tante bore fin a Veneẑia, doperađe par far le galèe te el arsenal de Venesia.
I austrìaci i ga cognest molar la val te el 1919 co el acòrdo tra i aleađi a Saint-Germain-en-Laye, drìo la prima guera mondiala.
