Diałeto primierot
(Rimando da Diałeto primieròt)
Jump to navigation
Jump to search
Sta voxe e a xè scrita co ła variansa dita primieròt e sensa na grafia.
| Diałeto primieròt | |
| Parlà in |  Itałia |
|---|---|
| Parlanti | |
| Totaƚe | 10 000 su par do |
| Clasifega | Non ntela top 100 |
| Altre informasion | |
| Tipo | SVO |
| Fameja | |
| Fiƚojenexi | Indoeuropee Italiche Romanze Italo-occidentali Occidentali Galloiberiche Galloromanze Galloitaliche Ladìn Ladìn-Vèneto dialeto primieròt |
| Statuto ofiçiaƚe | |
| Codaxi de clasifegasion | |
Deciarasion Universaƚe dei Deriti de l'Omo, art. 1 Tuti i òmeni i nas liberi e uguali in dignità e dirìti. I é boni de pensar e i à na cosiènza e i à de far fra de lori fà i fuse tuti fradèi. | |
El Primieròt el é en dialeto parlà te la Val de Primiér, tel Trentin.
Carateristeghe[canbia | canbia el còdaxe]
|
Par saverghene de pì, varda ła pajina Gramàtica primieròta. |
Se vedon la storia del Primiér, podon capir che 'l Primierot el é pì vesìn al todésch, al ladìn e al feltrin che da cuel del rest del Trentin.
Tra i carateristeghe pì importanti ghe n'é:
- La pronunẑia de /θ/ co /ẑ/ (ingles: Think), compagn al belumat e al feltrin;
- La pronuncia de /dz/ e de /d/ con /đ/;
Esenpi de la lengua[canbia | canbia el còdaxe]
I đì de la stemàna[canbia | canbia el còdaxe]
Luni, Marti, Mèrcol, Dòbia, Vèndre, Sàbo, Doménega.
Le stajon[canbia | canbia el còdaxe]
Insuđa, Istà, Ferđina, Invèrn.
I mesi del àn[canbia | canbia el còdaxe]
Ðegnèr, Feorèr, Mèrẑ, Aorìl, Majo, Ðugn, Lujo, Agost, Setember, Otober, November, Deẑember.
I nùmari[canbia | canbia el còdaxe]
- Un, Doi, Trei, Cuatro, Ẑinque, Sìe, Sèt, Òt, Nòve, Dies.
- Úndese, Dòdese, Trèdese, Cuatòrdese, Cuìndese, Sédese, Dissèt, Disdòt, Disnove, Vinti.
- Trènta
- Cuaranta
- Ẑinquanta
- Sesanta
- Setanta
- Otanta
- Nonanta
- Ẑènto
- Dosènto
- Mili
- Domili
- Diesemili
- Ẑèntomili
- N milion
- N miliardo
Provèrbi[canbia | canbia el còdaxe]
- Mèjo brusar en paes che perder le tradiẑion
Provèrbi contađini[canbia | canbia el còdaxe]
- Se 'l Sass Maor el à l capel, mòla la falẑ e ciapa el restèl.
- Se 'l Sass Maor el à la ẑentura, el siegador el laora a man segura.
- De San Valantin se guèrna sènẑa lumin.
Proverbi meteorològici[canbia | canbia el còdaxe]
- Se (la piova) la vien da Santa Catarina, ciapa el restel e camina.
- Se (la piova) la vien da la Ẑareda, la vien co la ghèda.
- Se (la piova) la vien dal Pavion, piova a balon.
- Se (la piova) la vien del Schener, la vien col ster.
- Se (la piova) la vien de San Martin, la vien col scudelìn.
Sioglilengua e filastròche[canbia | canbia el còdaxe]
- Ẑento ẑeste de ẑeule marẑe.
- Tirìn, tirìn, tirìna / la vècia Giacomina /la lava le scudèle, /la salva le pì brute, /la romp le pì bèle, /despò la và in piaza, /la crompa la salata, /la tasta se la é bona /col far de 'na parona /e tuti i la minciona. /
Bibliografia[canbia | canbia el còdaxe]
- (IT) Livio Tissot, Dizionario primierotto, ed. Manfrini, 1996.
- (IT) Primiero ieri e oggi.
- (IT) Primiero - Storia e attualità, autori vari, 1956.
