Sità-stato

Singapore el xe na granda sità stato en Asia.

Na sità-stato (pron. zhità-stato, zità-stato o sità-stato) ła xe un teritorio picenin, de sòłito na sità apunto, che el ga sovranità statałe o sia el xe independente da altri Stati. Se pol definirla «un Stato grando come na sità».

Łe sità-stato pi famóxe łe xera łe polis del tenpo dei Greci antighi come Atene e Sparta oben łe cołonie fenicie inte el Mar Mediteraneo come Cartàxene.

In tinpi manco distanti, intrà el medioevo e ła prima metà del XVII sècoło, ghe xe stà el perìodo de łe sità-stato anseàtiche che se ga sviłupà inte el nordeuropa, soratuto in Germania. Col pasar dei ani ła Łiga Anseàtica l'è nà in decadensa perdendo varie guere e desfàndose ma ła vecia denominasion ła ga sopravivesto fin deso int'un par de caxi: se trata de Anburgo e Brema che no łe xe mìa sità-stato independenti ma łe xe comunque du Land o sia du Stati che fa parte de ła Repùblica Federałe Tedésca. Anca łe capitałi łe pol èser dei Land rento na federasion: par exenpio Berlin in Germania (riunificà) e Viena in Austria łe xe de łe sità-land o sia de łe sità-stato che łe fa parte de na federasion.

Do exenpi de sità-stato independenti, al dì de ancûo, i xe Vatican e Mònaco ma fora de l'Europa se cata anca Singapor.

Hong Kong (ex cołonia britànica) e Macau (ex cołonia portoghéxe) le ze senpre stà consideràe come sità-stato da ła zente par l'autonomìa granda che łe gavéa seben che no łe fuse mìa independenti e che anca deso łe sipia comunque dó Region Aministrative Speciałi sóto ła Cina.