Wikipedia:Grafie venete

El veneto no'l ga gnancora na grafia uficiałe, existe invese racuante grafie, in sta pàjina xe elencae łe pì note.

Łe grafie

Grafie documentae, storeghe o tradisionałi

Ła Grafia Veneta Unitaria (scursà: GVU) ła xe el rexultà del laoro de na comision sientifega incaricà da ła Rejon Veneto. El manuałe el xe sta publicà inte el 1995.
Ła grafia de Veneto Arkivio, ła xe na GVU rasionałixà. Ła vien doparà da el Galepin.
Ła Gràfia Vèneta Clàsega ła xe ła grafia doparà pa' scrivare i ninsiołeti de Venesia. Ła se cata anca so'l disionario del Boerio.

Grafie proposte

Ła Grafia Veneta Reformada (scursà: GVR), dita anca JGY (da lexarse: JeGeYe) o strogòt. Ła xe na grafia fonedega.
Ła Grafia de Dino Durante, doparà anca dal famoxo mensiłe "Quatro Ciàcoe". In seguito 'l autor el ga cołaborà a ła scritura del manual de ła GVU.
Ła grafia proposta da Luciano Canepari. In seguito 'l autor el ga cołaborà a ła scritura del manual de ła GVU.
Ła Grafia Veneta Silvestri, proposta inte el 2005 da Marco Silvestri. Pensà soratuto par esar doparà so internet o pa' scrivar i SMS ła xe na grafia senplifegà, che no ła prevede serti carateri tipo ła ele tajà, parché ła prevede soło che letare prexenti inte łe normałi tastiere. Senpre pa' un discorso de senplificasion no ła prevede 'l uxo de i acenti, vien invese uxà 'l apostrofo anca par 'l acento grafego che se mete, co'l serve, so l'ultema letara de na paroła. Calche ano dopo anca 'l autor el ga abandonà sta grafia. D'ogni modo ła vien riportà isteso so sto elenco.
Ła Grafia 'storega reformà, proposta da Loris Palmerini.
El DECA (che'l sta par Drio El Costumar de l'Academia), bazà so ła LGU de Alessandro Mocellin e adotà da l'Academia de ła Bona Creansa, integrà de un algoritmo de acentasion e de norme de apostrofasion. Ła vien insenjà inte i Corsi de Veneto de l'Academia. A desenbre 2017 ła Rejon Veneto ła ga aprovà na grafìa ofisiałe so ła baze de i prinsipi de 'sto mètodo sientìfego.

Grafie "unitarie"

Ghe xe po de łe grafie che łe ga dei carateri che se lexe in modo difarente a seconda de ła variansa vèneta che se parla. In pratica el obietivo de ste grafie el saria cueło de far scrivar tuti conpagno, anca se se pronuncia in modo difarente.

Ła grafia de łe Parlade Venete Unificae proposta da Michele Brunelli, ła jera doparà tenpo indrio come convension de scritura so sta wiki.
Ła grafia proposta da Mauro Trevixan, el AVN (che 'l staria par Alfabeto Vèneto Natural), che ła se baxa so na łetura unega infra pì varianti de ła łengua veneta. In sta maniera cuałuncue parlante di cuałuncue variante el pol skrìvar e łèxar cueła de tute chełaltre co poco sforso. Respeto a łe altre grafie ła reduxe l'opasità e l'alfabeto el xe scuaxi fonetego.

Tabèłe de confronto

Òcio, serte grafie łe propone segni alternativi par raprexentar el steso sono, in che'l caxo i xe separai da na /. I segni separai da un tratin invese i xe segni no alternativi che i vien doparai insieme. Se invese ghe xe soło che un tratin łora vol dir che cheła grafia no ła prevede un segno pa' chel sono. Ndove che manca 'l informasion se cata un ? roso.

Vocałi

IPA	[a]	[e]	[e̞]	[ɛ]	[i]	[o]	[o̞]	[ɔ]	[u]
GVU	a	e - é	-	è	i	o - ó	-	ò	u
Clasica	a	e	-	è	i	o	-	ò	u
Veneto Arkivio	a	e - é	-	è	i	o - ó	-	ò	u
GVR	a	e - é	ê	è	i	o - ó	ô	ò	u
Durante	a	e - é	-	è	i	o - ó	-	ò	u
Canepari	a	e - é	-	è	i	o - ó	-	ò	u
Brunelli	a	e - é^[1]	-	è^[1]	i	o - ó^[1]	-	ò^[1]	u
AVN de Trevixan	a - à	e - é	-	è	i - í	o - ó	-	ò	u - ú
Silvestri	a	e	-	e	i - y^[2]	o	-	o	u
Storega Reformà	?	?	?	?	?	?	?	?	?
DECA	a - à	e - é	-	ê - è	i - í	o - ó	-	ô - ò	u - ú

Consonanti

IPA	[b]	[t͡ʃ]	[k]	[d]	[ð]	[f]	[d͡ʒ]	[g]	[ɲ]
GVU	b	c^[3] - c'^[4] / ċ	c^[5] - ch^[3] / k	d	dh / đ	f	g^[3] / ġ	g^[5] - gh^[3]	gn / ñ
Clasica	b	chi	c - che – chi^[6]	d	-	f	g^[3]	g^[5] – gh^[3]	gn
Veneto Arkivio	b	c	c - ch - k^[4]	d	dh	f	g	g - gh	gn
GVR	b	c	k	d	dh	f	j	g	ny^[7]
Durante	b	c	c - ch	d	?	f	g	g - gh	gn
Canepari	b	c	c - ch	d	?	f	g	g - gh	gn
Brunelli	b	c	c^[5] - ch^[3]	d - z^[8]	z^[8]	f	g - j^[9]	g^[5] - gh^[3]	gn
AVN de Trevixan	b	c	k	d - đ / dh^[10]	đ / dh^[11]	f	ɉ / jh - j^[12]	g	ñ / nh
Silvestri	b	c	c - ch - k^[2]	d	-	f	g	g - gh	gn / j
Storega Reformà	?	?	?	?	?	?	?	?	?
DECA	b	c - ci	c - ch	d	dh	f	g - gi	g - gh	nj

IPA	[h]	[j]	[l]	[ɰ]	[m]	[n]	[ŋ]	[p]	[r]
GVU	h^[13]	j^[14]	l	ł^[15]	m	n	n / ṅ	p	r
Clasica	-	?	l	l	m	n	n - m^[16]	p	r
Veneto Arkivio	fh	j^[14]	l	ł	m	n	n	p	r
GVR	fh	y	l	ł^[17]	m	n	n	p	r
Durante	?	?	l	?	m	n	n	p	r
Canepari	?	?	l	'l	m	n	?	p	r
Brunelli	?	j^[9]	l - ł^[17]^[18]	ł^[17]	m	n	n	p	r
AVN de Trevixan	fh	j	l	ƚ / lh - l^[19]	m	n	n	p	r
Silvestri	-	j	l	l	m	n	n - m^[16]	p	r
Storega Reformà	?	j	?	£ / ł	?	n	n	?	?
DECA	h	j	l	ł	m	n	n	p	r

IPA	[s]	[z]	[t]	[v]	[θ]	[d͡z]	[t͡s]
GVU	s - ss^[20]	s / ṡ / x^[21]	t	v	zh / ẑ	ż - z	zz - z
Clasica	ss^[20] - s^[22] - c^[3] - zz - z - x^[23]	z - s - x^[24]	t	v	-	z	c^[3] - z - zz
Veneto Arkivio	s	x^[21]	t	v	zh	z	ç
GVR	s	x^[25]	t	v	th	z	zh^[26]
Durante	s - ss	s - z	t	v	?	?	?
Canepari	?	's	t	?	ç	?	?
Brunelli	s^[27] - ç^[28]	x^[27]^[21] - z^[8]	t	v	ç^[28]	z^[8]	ç^[28]
AVN de Trevixan	s - ŧ / th^[29]	x - đ / dh^[30]	t	v	ŧ / th^[29]	đ / dh^[30]	ŧ / th^[29]
Silvestri	s	x – z^[31]	t	v - w^[2]	-	-	-
Storega Reformà	?	x	?	?	?	?	?
DECA	s	z	t	v	th	dz	ts

Conbinasion particołari

IPA	[g] + [l]	[k] + [w]	[s] + [t͡ʃ]	[l] + [j]	[n] + [j]
GVU	gl	qu	s-c / sċ	?	?
Clasica	gl	qu	schi	?	?
Veneto Arkivio	gl	cu	sc	?	?
GVR	gl	ku	sc	?	?
Durante	gl	qu	?	?	?
Canepari	?	?	s'c	gl	gn
Brunelli	gl	cu^[32]	sc^[33]	?	?
AVN de Trevixan	gl	ku^[34]	sc	li	ni
Silvestri	gl	qu	sc	?	?
Storega Reformà	?	?	?	?	?
DECA	gl	cu	sc	li	ni

Soni foresti

IPA	[ʌ]	[ʎ]	[ʃ]	[ʒ]
GVU	â	gl	š	ž
Clasica	-	-	-	-
Veneto Arkivio	?	?	sh	?
GVR	-	-	sh	xh
Durante	?	?	?	?
Canepari	?	?	sc'	?
Brunelli	?	?	?	?
AVN de Trevixan	?	?	sh	xh
Silvestri	-	j / gl	sc	-
Storega Reformà	?	?	?	?
DECA (mutuati LGU)	-	lj	sj	zj

Notasion

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Co ła se cata a fine paròła no xe obligatorio lexerla. Uno che parla na variansa che tronca ła finałe no ła lexarà, uno che invese no ła tronca ła lexarà
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Da doparar soło che par la trascrision de parołe foreste
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 Soło che davanti e e i
↑ ^4,0 ^4,1 Soło che come ultima letera de ła paroła
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Soło che davanti a, o e u
↑ Soło che in serte parołe, in tute łe altre chi vałe [t͡ʃ]
↑ Al inisio ła GVR ła prevedeva nh, cofà in portoghexe
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 Soło che par łe parołe che prexenta sia na forma co /d͡z/, che na forma co /z/, che na forma co /ð/. Se trata cuindi de na conbinasion de carateri co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
↑ ^9,0 ^9,1 Soło che par łe parołe che ga sia na forma co /d͡ʒ/ che co /j/. Par exenpio ogio/ojo se scrivarà ojo (anca in venesian). Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno. Co existe soło che ła forma /d͡ʒ/ se scrivarà g, co existe soło che ła forma /j/ se scrivarà i.
↑ In certe varianti, tra vocałi, ła pol pronunciarse come /d/
↑ Soło che in serte parołe che in serte varianti łe xe pronunciae co /ð/. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno.
↑ Soło che in serte varianti łe xe pronunciae co /d͡ʒ/. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
↑ Soło che inte el feltrin rustego
↑ ^14,0 ^14,1 Soło che par łe parołe che ga sia na forma co /d͡ʒ/ che co /j/. Inte i altri caxi doparar i.
↑ Al inisio de paròła se seguìa da a, o e u. In mexo a ła paròła se infrà a, o e u
↑ ^16,0 ^16,1 Soło che davanti a P e B
↑ ^17,0 ^17,1 ^17,2 Vien consentìo 'l uxo del caratere £ parché xe pì fasiłe catarla so łe tastiere
↑ Inte łe parołe che pol esar lete co ła ele evanesente in altre varianse. Un belumat el ga cuindi da scrivar Bełun, anca se łu el dixe Belun, parché in altre varianse se dixe co ła ele evanesente. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
↑ Soło che in serte varianti łe xe pronunciae co /l/, in altre la se pronuncia come evanesente. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
↑ ^20,0 ^20,1 Soło che infrà vocałi
↑ ^21,0 ^21,1 ^21,2 Mai prima de na consonante, in chel caxo se dopara s
↑ Soło che a inisio paroła
↑ Soło che par scrivar Venexia a l'antica, xe però da preferir ła pì moderna forma Venessia, che ła juta a no far confuxion co ła pronuncia
↑ Soło che in poche parołe come par exenpio xe
↑ In tute łe poxision, anca prima de na consonante
↑ Al inisio ła GVR ła prevedeva de doparar el caratere ç
↑ ^27,0 ^27,1 Da doparar soło che so łe parołe che ga senpre sto sono in tuto łe varianse venete
↑ ^28,0 ^28,1 ^28,2 Soło che par łe parołe che prexenta sia na forma co /ts/, che na forma co /θ/,che na forma co /s/. Se trata cuindi de na conbinasion de carateri co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
↑ ^29,0 ^29,1 ^29,2 Na difarente pronuncia de la /θ/ doparàa in serte varianti
↑ ^30,0 ^30,1 Na difarente pronuncia de la /ð/ doparàa in serte varianti
↑ Da doparar soło che par scrivar i cognomi e i toponimi che i ła contien e par ła trascrision de nomi foresti. In tuti i altri caxi doparar ła x
↑ Al inisio par chełe poche parołe che prexenta sia na forma co /kw/ che na forma co /ki/ o /ke/ el Brunelli el consejava de doparar qû. Par exenpio qui/chi se scriveva qûi; queło/cheło se scriveva qûeło e vanti cusì. Se tratava cuindi de na conbinasion de carateri co na pronunsa dopia, ognun se regołava in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
↑ Al inisio el prevedeva s·c
↑ Al inisio jera prevista ła conbinasion kw

[nolexe-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Co ła se cata a fine paròła no xe obligatorio lexerla. Uno che parla na variansa che tronca ła finałe no ła lexarà, uno che invese no ła tronca ła lexarà

[foreste-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Da doparar soło che par la trascrision de parołe foreste

[ei-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 Soło che davanti e e i

[ultima-4] 4,0 ^4,1 Soło che come ultima letera de ła paroła

[aou-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Soło che davanti a, o e u

[6] Soło che in serte parołe, in tute łe altre chi vałe [t͡ʃ]

[7] Al inisio ła GVR ła prevedeva nh, cofà in portoghexe

[z_brunelli-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 Soło che par łe parołe che prexenta sia na forma co /d͡z/, che na forma co /z/, che na forma co /ð/. Se trata cuindi de na conbinasion de carateri co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno

[j_brunelli-9] 9,0 ^9,1 Soło che par łe parołe che ga sia na forma co /d͡ʒ/ che co /j/. Par exenpio ogio/ojo se scrivarà ojo (anca in venesian). Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno. Co existe soło che ła forma /d͡ʒ/ se scrivarà g, co existe soło che ła forma /j/ se scrivarà i.

[10] In certe varianti, tra vocałi, ła pol pronunciarse come /d/

[11] Soło che in serte parołe che in serte varianti łe xe pronunciae co /ð/. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno.

[12] Soło che in serte varianti łe xe pronunciae co /d͡ʒ/. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno

[13] Soło che inte el feltrin rustego

[j_i-14] 14,0 ^14,1 Soło che par łe parołe che ga sia na forma co /d͡ʒ/ che co /j/. Inte i altri caxi doparar i.

[15] Al inisio de paròła se seguìa da a, o e u. In mexo a ła paròła se infrà a, o e u

[mpmb-16] 16,0 ^16,1 Soło che davanti a P e B

[sterlina-17] 17,0 ^17,1 ^17,2 Vien consentìo 'l uxo del caratere £ parché xe pì fasiłe catarla so łe tastiere

[18] Inte łe parołe che pol esar lete co ła ele evanesente in altre varianse. Un belumat el ga cuindi da scrivar Bełun, anca se łu el dixe Belun, parché in altre varianse se dixe co ła ele evanesente. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno

[19] Soło che in serte varianti łe xe pronunciae co /l/, in altre la se pronuncia come evanesente. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno

[ss-20] 20,0 ^20,1 Soło che infrà vocałi

[precons-21] 21,0 ^21,1 ^21,2 Mai prima de na consonante, in chel caxo se dopara s

[22] Soło che a inisio paroła

[23] Soło che par scrivar Venexia a l'antica, xe però da preferir ła pì moderna forma Venessia, che ła juta a no far confuxion co ła pronuncia

[24] Soło che in poche parołe come par exenpio xe

[25] In tute łe poxision, anca prima de na consonante

[26] Al inisio ła GVR ła prevedeva de doparar el caratere ç

[steso_son-27] 27,0 ^27,1 Da doparar soło che so łe parołe che ga senpre sto sono in tuto łe varianse venete

[ç_brunelli-28] 28,0 ^28,1 ^28,2 Soło che par łe parołe che prexenta sia na forma co /ts/, che na forma co /θ/,che na forma co /s/. Se trata cuindi de na conbinasion de carateri co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno

[th-29] 29,0 ^29,1 ^29,2 Na difarente pronuncia de la /θ/ doparàa in serte varianti

[dh_x_dz-30] 30,0 ^30,1 Na difarente pronuncia de la /ð/ doparàa in serte varianti

[31] Da doparar soło che par scrivar i cognomi e i toponimi che i ła contien e par ła trascrision de nomi foresti. In tuti i altri caxi doparar ła x

[32] Al inisio par chełe poche parołe che prexenta sia na forma co /kw/ che na forma co /ki/ o /ke/ el Brunelli el consejava de doparar qû. Par exenpio qui/chi se scriveva qûi; queło/cheło se scriveva qûeło e vanti cusì. Se tratava cuindi de na conbinasion de carateri co na pronunsa dopia, ognun se regołava in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno

[33] Al inisio el prevedeva s·c

[34] Al inisio jera prevista ła conbinasion kw

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]