Viła Trissino Marzotto

	Vila Trisino
	Viłejatura Trìsino, łitografia de Marco Moro, 1850
Dati
Sorte	Vila
Architeto	Francesco Muttoni
Pozision
Rejon aministrativa	Trìsino (Itàlia)
	45°34′07.44″N 11°22′10.19″E / 45.568732°N 11.369497°ECoordinae: 45°34′07.44″N 11°22′10.19″E / 45.568732°N 11.369497°E
	; ; ; ; ; ; ;

Ła Viła Trissino da Porto Marzotto el xe on conpleso monumentałe postà a Trisino, in provincia de Vicensa, el xe conposto da viła supariora e da na viła inferiora, monumentai e entrade tardo-baroche, cedrada, fontana otagonałe, e de pì de sento statue che abełise el gran parco che el gode ła vixion de ła Val de l'Anjo e de ła canpanja visin. Ła xe stretamente łegà ai fati storighi de ła fameja Trìsino, antighi feudatari del posto.

Storia[canbia | canbia el còdaxe]

In tel còl de Trisino fin dal'Alto medioevo se łevava na fortesa e dopo on casteło, ojeto in tel XIII secoło de łote tra Guelfi e ghibełini^[1], che in tel XV secoło, secondo ła moda renasimentałe, vien trasformà in viła de canpagna (denominà viła superiora, parchè posà inte ła veta del còl). Xera cuesto el core de l'antiga fameja Trisino, che ła ciapava tuta ła Val de l'Agno, conosua pa tanti secołi come Vałe dei Trìsino, fin in pianura.

Sta viła slargà e ristuturà na ultima volta tra el 1718 e el 1722 da l'architeto Francesco Muttoni e, dopo ła so morte, da Girolamo Dal Pozzo^[2], rivà ai Trissino Baston, paruni de Pałaso Trìsino, al presente sede del municipio de Vicensa. El conte Marcantonio Trissino Baston (29 zugno 1673 – 2 zugno 1723), fioło de Łeonardo, oltre a comandar i łauri de sistemasion de ła viła^[3], in tel 1693, ga fato fabricare a Muttoni l'inportante entrada al jardin e in tel 1717 l'entrada a viła superiora. Ł'architeto el xe na drio anca a ła sistemasion dei jardini, da dove se ga ła vista verso ła vałata de l'Agno. Oncora a el Muttoni se deve ła costrusion de ła scuderia finia in tel 1722.

El conte Cristoforo Trissino del ramo Riałe (2 de xenaro 1672 – 1º de lujo 1746) el ga comisionà senpre a Francesco Muttoni ła viła inferiora, inaugurà in tel 1746 insieme col fioło Ottavio^[4], co eło parò ła łinea dei Trisino Riałe ła xe sparia, permetendo ai Trissino Baston de ciapar cosita el patoco conpłeso de nòvo inte na uniga proprietà. A ła fin del XVIII secoło e dopo oncora in tel 1841 ła viła inferiora ła xe sta bruxà par colpa de on fulmine. Al primo avegnimento ła costrusion vien repristinà, ma el secondo incendio Alessandro Trissino Baston (11 majo 1775 – 20 avril 1851) in tel 1843 ła ga fata ristruturare inte na maniera de rùdare scenografego^[5] drio ła moda romantega del tenpo.

El conte Alessandro e so fradei no i ga vudo eredi direti, cosita l'itiero conpłeso el xe pasà a ła soreła pi dovane Francesca, sposa del conte Ignazio Da Porto. I so eredi, dopo on periodo de trascuratesa, i ga pasà ła proprietà in tel 1951 a Giannino Marzotto.

Descrision[canbia | canbia el còdaxe]

Viła Trissino Marzotto ła fa parte del percorso de viłe venete e ła xe ritenù tra łe pì bełe abitasion del miłesetesento vicentin anca par ła fasiłe integrasion tra el costuio e i jardini. Proprio, ła sitemasion setesentesca, dovua a l'architeto Francesco Muttoni, ła se distingue sovratuto pa ła creasion dei viałi e camini tracià da diversi łivei de cołina e de pasaji coerti e scuerti. El fin jera de creare dei belvedere, indirisà a diversi punti del'orixonte, e jardini pensiłi co funsion de terase panorameghe. Par masimixare el diałogo tra edifici e natura se ga fato recorso anca de forme orientałi in tel xugo de łe figurasion fłoreai e in tei pinacołi in sima ai piłastri, come in tel canceło de endrada del jardin^[6].

Ł'arco de entrada de viła superiora da piasa Gian Giorgio Trissino, el risałe al 1593 el xe caraterixà da do lesene tuscaneghe che łe tien on tinpano sormontà tra tri arcoteri. El corpo de entrada, o mejo ła parte pì antiga de ła viła, xe sta rifato in tel 1832 co rivestimento de bugne rusteghe in coto.

Rento a l'edificio se cata ła cołesion de sie arasi (el ciclo de łe cuatro stajon e do scene de vita de canpagna) reałixà da ła scoła belga de Willem de Pannemaker sirca in tel 1550 so desegno de Giulio Romano. Inportanti i xe i aredi de ła viła e głi afrischi de Tommaso Porta e so fioło Andrea, che i adorna on coridoio, el sałoto del camineto roso e ła granda sała sentrałe.

A ła morte del Muttoni (1747) i łauri i va vanti soło co l'architeto veronese Girolamo Dal Pozzo^[2] che el ga creà el pra verde: on gra spasio retangołare ełegante da nichie co statue de Orazio Marinali, posà inte l'ała setesentesca de ła viła e sarà del recinto de ła cavałerisa. A vista el riporta ła memoria de łe corti de castei, ma el xe verto łateralmente ai visin jardini par medo de na caena de archi. Ła cavaleriza el xe on pra sopraełevà che jera posìbiłe de fare on curto giro a cavało; xe ragiungìbiłe dal baso de traverso do ranpe a cargnoło percołìbiłi da cavai e l'altro de traverso do pergołi che i porta al pian nobiłe de ła viła.

Ła viła superiora ła xe circondà da on grande jardin, e inte ła parte pì a vałe se cata ła viła inferiora, fata costruir in tel 1746 e che, dopo l'incendio del 1841, causà da on fulmine, ła xe na in granda parte derfà. Do ani pi tardi ła viła ła xe sta ricostruia, sostituendo l'orixinałe fronton triangołare co on trofeo, e xe sta alsà cuatro turi merlà ai angołi, che a ła presente, i xe łevri de erna da l'aspeto de on rùdere de on casteło.

Intiere łe xe restà łe do grande scałinà, łe terase pensiłi e el gran terapien che ła parte sentrałe ła xe ocupà da na notevołe peschiera otagonałe, decorà da na statua a ogni vertese, tute rafigurà da divinità mitołoxeghe, oncora opara del Marinali. Degna de notasin ła xe anca ła gradinada che ła porta a ła sotostante fontana de Netuno e a ła bałaustra che se manifesta al gran bosco, łevro de alti rovari, tasi, cidri del Łibano, pini de l'Himalaya, łeci e secuoie secołari.

I cancei decorà de fero batuo del porton d'entrada al jardin xe opara de Girolamo Frigimelica. L'entrada el xe conposto da do cołone sinpie al marxene e da do copie de cołone abinà a incuadrar el canceło al sentro; in tei intervai xe poxisionà do grande finestre. I fusti de łe cołone toscaneghe i xe bugnà a fasce alterne e coronà da trofei, invese łe finestre łe xe montà da vasi decorà.

Rento al parco, spostansose da ła viła superiora a cueła inferiora, xe posta in varie parti dei vasi decorà e pì de sento statue, in xenere a sojeto mitołoxego, òpara de ła botega dei fradei Orazio e Angelo Marinali. Se scomisia col vial dei łimuni che da l'edificio padronal otagonałe co i so jardini a l'itałiana, desegnà da Muttoni. El viałe deł e ortensie el sfiora i ołivari e riva fin a ła viła inferiora; tornando in drio verso ła viła superiora se va a ła cosita ciamà camera verde e al belvedere co i roxari.

Dal prinsipio die łauri de abełimento e restrutasion del XVIII secoło i paruni de Viła Trissino asegna on ruoło inportante del'arte del bien vivre.

El conte Marcantonio Trissino in tel 1717 a sinstra del canceło de endrada el ga fato metere un'iscrision de benvegnù:

(VEC)
«Marcus Antonius – Comes de Trissino – sibi – genio et hospitibus – Anno MDCCXVII - Citato in Bernardo Morsolin, Trissino ricordi storici, 1881, nota a pag 65.»

Al prinsipio del viałe dei łimuni a destra ghe xe na łapide che sałuda el vixitator co sti versi:

Qualunque o cortesia guidi o ventura,

Donna o Signore, a così bel soggiorno,

Pria miri il colle e il piano, onde a Natura

Piacque vago teatro alzargli intorno;

D'Arte scorgendo poi l'industre cura,

Che il fece a gara de' suoi pregi adorno,

Liti intrà lor non desti, e solo dica:

Quanto qui l'Arte ze di Natura amica! - Ottava dettata da Domenico Lazzarini e posta da Leonardo Trissino Baston^[3].

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

↑ (IT) Bernardo Morsolin, Trissino ricordi storici, 1881, pagg 27-44.
↑ ^2,0 ^2,1 Girolamo Dal Pozzo - Treccani
↑ ^3,0 ^3,1 Bernardo Morsolin, Trissino ricordi storici, 1881, pagg 64-65.
↑ Bernardo Morsolin, Trissino ricordi storici, 1881, pag 50 ove si riporta l'iscrizione tratta dall'edificio: "Comites Christophorus pater et Octavio filius Trissini, A.D. MDCCXLVI".
↑ Bernardo Morsolin, Trissino ricordi storici, 1881, pagg 50-51.
↑ (IT) Molte delle informazioni riportate sono tratte dal sito ufficiale di Villa Trissino Marzotto.