Note

Imàxene dal satèłite: se véde ben ła distinsion intrà dì e note.

'Ntel sénso astrònomico del tèrmene, ła note, che ła se intersa al dì, ła xé na parte del giorno (più comun xé dir che el giorno el se intersa a ła notte). Ła xé quel fraténpo contegnuo intrà ła tramontada e l'alba, 'ntel qual el Sol el resta de soto al'orizonte ed 'ntel qual, en xènere, i èseri vivénti i reposa 'nte na faxe ciamada sòno. En xèner di notte, invese del sol, se pol véder ła Luna.

Ła durada de ła note ła se desferénsia en baxe al seguirse de łe stagion, a ła łatitùdene, a ła łonxitùdene e al fuxo orario. 'Ntei giorni de equinosio ła note e el dì i ga en łìnea teòrega ła stésa durada; par vèro, ła defrasion cauxada dal'atmosfera terestre ła fa el dì più lóngo de ła note.

En vèneto, cusì come en franséxe e itałian, sémo bituai a dar un nome a ła prima parte de ła note, queła prima de ła mexanote, co na paroła sua, ła sera.

'Ntel mondo ghe xé dó pónti geogràfisi indove par sie méxi xé note. Ai dó połi infati existe soło dó stagion, istà e inverno, che łe corisponde a sie méxi de dì e st'altri sie de note. Có che, par exénpio, al poło nord xé istà, al poło sud xé inverno, e par via del'inclinasion asial ła łuxe del sol no ghe riva. Par sta roba qua se parla del sol de mexanote có che xé istà en un dei dó połi, parché i ragi del sol i riva par tuta ła durada del giorno. El fenòmeno el dura invese par un menor fraténpo via che ghe se sposta verso i dó sìrcołi połari.

All'equator ła note e el dì i ga ła stésa durada durante tuto l'an.

El fenòmeno de ła note el xé da atribuir a ła rotasion asial dei corpi sèłesti, che ła crea l'iłuxion del spontar e tramontar del sol. Parché ogni corpo sełeste el ga na sua vełosità de rotasion, ła dudata de ła note ła se desferénsia da pianeta a pianeta. Parché anca l'atmosfera de ogni corpo sełeste ła xé desferénte, ghe xé pianeti e satèłiti en pràtega sénsa atmosfera indove ła xé ciara e vixìbiłe ła łìnea de destinsion intrà note e dì.

Ałoco, svégio de note.

Efeti su ła vita

Ła note ła ga influénsa sui èseri vivénti. Łe piante par exénpio de note no łe xe miga bone de far ła fotosìntexi clorofiłiana, méntre ła magior parte dei ła dopra ła note par reposar. I animałi noturni, come par exénpio i barbastrełi e łe soete, i ga invese el łoro ténpo di vegia durante ła note, e i łavora daspò ła tramontada e prima l'alba.

Efeti sul'omo

Fin al'invension e a ła difuxion de ła corente ełètrega e del'iłuminasion artifisial ła note ła gera par l'omo considerada soło ténpo de dormia. Daspò invese l'atività de note ła xé cresùa, e sta roba ła ga tacà a aver un refreso de riłievo sul'economia; ghe xé paréce atività łigae a ła note come nightclub, pub, discoteche.

Altri progetti

Altri progetti

• Wikiquote
• Wikisionàrio
• Wikimedia Commons

• Wikiquote el detien çitasion de o so note
• Wikisionàrio el detien el lema de gałepin «note»
• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so note