Rota del Pinson
| ||||
|
| ||||
Ła rota del Pinson o del Pison[1] ła xe stà na fiumana che un te el X secoło ła ga canbià el corso de 'ł Àdexe. El Pinzon o Pizon el jera el nome vècio de Badìa. 'Ł ano de 'a tradision el xe el 950,[2] ma no el xe żusto parché saven che inte el 944 stà rota ła ghe jera ża stà.[3]
Prima
[canbia | canbia el còdaxe]Quando un te el 589 ghe jera stà ła rota de 'a Cuca, ła tèra che incò ła ciamen el Poéxine ła jera doventà un gran palùo.[4] Inte el IX sècoło i ga scuminzià da novo a vegnerghe a star ła żènte; el Tàrtaro el jera el fiume piasè inportanto e un dei só rami i 'o ciamava ła Filistina; de sora de 'a Filistina i ga tirà su i borghi piasè vèci che po' i xe doventà Łendenara, Vianòva, Rovigo e Viadoxe.[1]
Inte i primi ani del X secoło el marchexe Almerico e 'a só mojer Franca i jera i paroni del Pinzon, el borgo piasè vècio de Badìa;[5] par darghe na sistemadina a 'ł Àdexe i ga fato tirar su d'i àrżeri su na fosa che i Romani i 'a ciamava Chirola e che 'a jera presoché 'a istesa strada che el ga el Àdexe incò. Co i xe stà tirà su i àrżeri novi Almerico e Franca i ga scuminzià a tirar su na badìa a el Pinzon.[1]
Ła rota
[canbia | canbia el còdaxe]Ła rota ła riva prima del 944, propi a el Pinzon;[3] 20 000 ètari de tèra inte el Poéxine i xe ndà sotaqua e 'a Filistina 'a xe stà devastà.[2]
Dopo
[canbia | canbia el còdaxe]Dopo de 'a rota del Pinzon i abitanti del Poéxine i ga scavà un corso novo a 'ł Àdexe e i ga tirà su i àrżeri indove che ghe jera stà ła Filistina; sto corso i 'o ga ciamà "Àdexe novo" mentre che 'a vècia Chirola i 'a ga tacà ciamar "Àdexe vècio".[4] I abitanti del Pinzon, de 'Endenara e de Rovigo i ga tirà su na bova de 'egno indove che desso ghe xe 'a Bovażechin a Badìa.[1] 'Ł'Àdexe novo (che el coréa indove che deso ghe xe e' Adexeto) el jera piasè grando de 'a Filistina e el Tàrtaro ga tacà 'ndare soło indove che deso ghe xe el Canalbianco e no el xe stà pì bon da scaricar anca inte e' Àdexe novo.
Pasà pochi ani, 'ł Àdexe novo i 'o ga tacà ciamar Àdexe e basta, fin 'te el XVI secoło co i 'o ga tacà ciamar Adexeto. Defati inte el 1438 ghe xe stà n' antra fiumana ciamà ła rota de 'a Malòpera che 'a ga rovinà da novo tuti i laori fati inte el X secoło e el corso de e' Àdexe novo el ga perso sempre piasè aqua fin da doventar el canałeto che el xe incò.[1]
Note
[canbia | canbia el còdaxe]
Bibliografia
[canbia | canbia el còdaxe]- (IT) L. Gualtieri di Brenna, Cesare Cantù, Grande illustrazione del Lombardo-Veneto, ossia, Storia delle città, dei borghi, comuni, castelli, ecc: fino ai tempi moderni par cura di letterati italiani, A. Tranquillo Ronchi, 1861.
- (IT) Nicolò Biscaccia, Cronache di Rovigo dal 1844 a tutto 1864: premessa una succinta istoria sulla origine dell'antico Rhodigium, P. Prosperini, 1865.
- (IT) Luciano Caniato, Rovigo, una città inconclusa: storia urbanistica dalle origini all'unità d'Italia, Canova, 1974.