Màrmaro
El màrmaro (dito anca marmo o marmor) el xe na piera metamòrfega fata in prevałénsa de carbonato de calcio (CaCO3).
El vien cavà via da tereni de pianura, indove l'eventual prexensa de aque soto tera ła pol crear problemi, o in montagna, anbiénte più difìsiłe da raxónxer par strada. In Vèneto se cava fora un màrmaro roso datorno a Verona.
El tèrmine màrmaro el deriva dal grego antigo μάρμαρον o μάρμαρος (mármaron o mármaros), col signifegà de "piera łuxente"[1][2], che a sóa volta el vien fora dal verbo μαρμαίρω (marmaírō), che el signìfega "łuxegar"."[3] Sto tèrmine el se cata in un fià tute łe łéngue in Europa.
Caraterìsteghe
[canbia | canbia el còdaxe]
El màrmaro el se forma traverso un proceso de metamòrfoxi da piere sedimentarie, come el calcar o łéa dołomia, che ła consiste inte un conpleto canbio de ła strutura cristałina del carbonato de calcio del qual łe xe conposte in magioranse, e łe dà łogo a un moxàico de cristałi de calcite o de dołomite (mineral). L'asion combinada de tenperadura e presion, durante ła trasformasion de ła piera sedimentaria in màrmaro, ła porta a ła gradual obliterasion de łe struture e del tesùo in orìxene prexenti inte ła piera, co ła destrusion, conseguénte, de ogni fòsiłe, stratifegasion o altra strutura sedimentaria prexenti inte ła piera orixenaria.
Eł cołor del màrmaro el canbia a seconda da ła prexensa de inpurità minerałi (crèa, limo, sabia, òsidi de fero, tocheti de sèłexe), che i se cata in granełi o in strai indrénto ła piera sedimentaria orixenaria. Inte el corso del proceso de metamòrfoxi ste inpurità łe vien spostae e ghe vien canbià de novo ła rede cristałina a cauxa de ła presion e del całor. I màrmari bianchi i xe i rexultai de sto proceso su piere calcaree che łe amanca de ste inpurità.
Uxo
[canbia | canbia el còdaxe]El baso endeghèr de refrasion de ła calcite, che ła permete a ła łuxe de "intrar" inte ła superfice de ła piera prima de èser refresa, el dà a sto material qua (e soratuto ai màrmari bianchi) na spesal łuxentesa, che eło ga rexo in particołar aprexà par ła scultura. Se recordi, par exenpio, che l'artista e scultor Michelangelo Buonarroti el preferiva el "màrmaro bianco" de Carara par łe sóe òpere. In scultura el xe un dei materiałi più inportanti, doparà xà dai Gresi antighi. Łóri i eło uxava soratuto par l'architetura, tirando su un grando nùmero de ténpli co sto material.
I màrmari miga cołorai i xe na fonte de carbonato de calcio puro, che ła vien doperada inte na granda varietà de industrie. Ła pólvere de màrmaro ła xe un conponénte de cołoranti e vernixe, de dentifrici e de materie plàsteghe. I vien doperai anca 'ntel'industria de ła carta insieme al caołin.
El bel aspeto de serti màrmari el fa chei vegna doperai par revestir i siołi de łe caxe. Łe dificoltà par cavarlo via e strasportarlo łe alsa de parecio el preso del material, che el xe na de łe piere miga presioxe più presioxe, insieme al granito.[4]
Notasion
[canbia | canbia el còdaxe]- ↑ Marmaros, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, at Perseus
- ↑ Marble, Compact Oxford English Dictionary Archivià il 13 de disenbre 2021 in Internet Archive.
- ↑ Marmairō, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, at Perseus
- ↑ Costo de Màrmaro e Granito Archivià il 28 de agosto 2009 in Internet Archive.
Altri projeti
[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so màrmaro
Linganbi foresti
[canbia | canbia el còdaxe]- (EN) marbleEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
| Controło de autorità | LCCN (EN) sh85080941 · GND (DE) 4168954-9 · BNF (FR) cb11976514t (data) · BNE (ES) XX532315 (data) · NDL (EN, JA) 00561217 |
|---|