Ìzoła de ła Mona

Ìzoła de ła Mona

Sorte	Ìzoła
Rejon zeogràfega	Grandi Antille (it)
Posto
Rejon aministrativa	Mayagüez (Porto Rico) (it)
Bagnà da	Mar de i Caràibi e Canale della Mona (it)
Dati e sifre
Altitùdene	95 m
Mezura	7 () × 11 () km
Àrea	56,783 km²
National Register of Historic Places listed place (en)
Data	17 de disenbre del 1993
Identifigadore	93001398
National Natural Landmark (it)
Data	1975
Identifigadore	MOMO-PR

Mona (in spagnoło Isla de Mona) ła xe na ìzoła de el arsipełago de Porto Riko. Ła se trova inte el mexo de el Kanal de ła Mona, a 61 km a est de Hispaniola e 65 km a ovest de Porto Riko
Ła someja par topografia, ekołoxia e istoria a ła ìzoła de 'Navassa.

Zeografia fixega

De forma skuaxi sirkołar, łonga 10,7 km e łarga 7,37 km, Mona ła se distira so un altopian alto fin 95 m so el łivel de el mar, komposto da roce dołomitege e kalcaree, karaterixà da ła presensa de tante grote, ke el digrada verso el mar par mexo de fałexie, ke łe se kata inte tute łe koste; in serte baie łe se ga formà de łe spiaje sabioxe. No ge xe sorxenti de akua dolse.

Ła ga un klima partikołarmente arido, ko na tenperadura mèdia de 27 °C e na piovoxità mèdia de 1423 mm.

Ła xe koverta par 40,28 km2 da foreste montane, par 11,27 km² da kaktus, par 3,77 km² da foreste kostiere e par 1,47 km² da foreste umede. In sta ìzoła ła natura ła xe skuaxi inkontaminada, e ła xe abitada da tante spece endemege de piante, anfibi, retiłi e oxei, intra łe kuałi se rikorda ła iguana terestre de Mona e el figo chumbo.

Zeografia antropega

Insieme a el ìxołoto de Monito, 5 km a nordovest, e a ła ìzoła Desecheo, 40 km a nordest, ła raprexenta una de łe sirkoskrision de el komun portorikan de Mayagüez. La superfisie total de łe tre ìzołe ła xe de sirka 57 km² pari a el 28,3% de tuta ła area komunałe.

Da el 1986 tuto el teritorio de ła ìzoła, el xe na riserva natural. Ankuo ła xe dixabitada e ła xe diventada na meta de ekoturixmo: ła se pol vixitar durante el dì in 70 par volta, rivando in aereo sol so aeroporto picenin, o pì komunemente, via mar.

Ìstoria

Probabilmente i primi omeni insediai a Mona i xe stai i Arawak provenienti da Hispaniola, de i kuałi se gà katà instrumenti de sirka 5000 ani fa. Soło tanto tenpo daspò i xe rivai i Taino.

Ła xe stada deskoverta inte el 1494 da Kristoforo Kolombo ke el ga capà el nome taino de ła ìzoła: Amona e el ga rivendicà el teritorio par ła korona spañoła. I spañołi da ła fin de el XV sekoło i ga provà a inpiantar na kołonia, par desfrutar ła estrasion de guano, ma vista ła poxision inadata, ła xe stada abandonada progresivamente durante i sekołi da el XVI a el XIX sia da i kołoni ke da i indixeni, diveñendo un kovo de pirati.

Da ła metà de el XIX sekoło a el 1927 ła ga de novo ospità na miniera par estrar el guano de barbastrijo. Ła xe pasada a ła aministrasion statunitense inte el 1898. Inte el 1900 el xe sta kostruio el faro, so proxeto de Gustave Eifel, ke dèso el xe iscrito a el Rexistro Nasional de i posti istoregi de el governo mèrikan.

Gałeria de someje

• 
  Grota Diamante
• 
  Spiaja Mujeres a sudovest
• 
  Cyclura cornuta stejnegeri, iguana terestre de Mona
• 
  Harrisia portoricensis, figo chumbo.
• 
  Veco faro

Note

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Ixoła de ła Mona
• el detien schemi gràfeghi so