BMW
(de) Bayerische Motoren Werke AG 
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bomò | The Ultimate Driving Machine | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Epònemo | Baviera | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dati | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nome scursà | BMW Group | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sorte | inpreza costrutor de motosiclete caza automobiłìstega inpreza de capitałe verto | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Indùstria | indùstria automobiłìstega, manufacture of motor vehicles (en)  , ingegneria aeronautica (it) e activities of holding companies (en) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Forma zurìdega | Aktiengesellschaft (it) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Istòria | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Creasion | 7 de marso del 1916 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fondador | Camillo Castiglioni (it) , Karl Rapp (it) , Franz Josef Popp (it) e Gustav Otto (it) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atività | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Prodoto | machina automobile, motocicletta (it) e auto elettrica (it) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Menbro de | Verband der Bayerischen Metall- und Elektro-Industrie (en) Deutsches Rechnungslegungs Standards Committee (en) German Academy of Science and Engineering (en) Deutsches Institut für Compliance (en) Deutsches Aktieninstitut (en) Association des constructeurs européens d'atomobiles (it) Vereinigung der Bayerischen Wirtschaft (en) 5G Automotive Association e.V (en) Bundesverband der Deutschen Industrie (it) German Council on Foreign Relations (en) Wirtschaftsbeirat Bayern (en) British Chamber of Commerce in Germany (en) Latin America Association (en) German Road Safety Council (en) Wi-Fi Alliance Stiftung Bildungspakt Bayern (en) Economic Council Germany (en) Wirtschaftsforum der SPD (en) Deutsches Kraftfahrzeuggewerbe (en) Verband der Automobilindustrie (en) Deutsches Verkehrsforum (en) bitkom (en) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Borsa vałori | (FWB BMW) - (FWB BMW3) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Governo d'impresa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Presidènsa | Norbert Reithofer (it) (2015–) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aministrador dełigà | Oliver Zipse (en) (2019–) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inpiegai | 149 475 (2022) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Propietàrio | Stefan Quandt (it) (25.83%). Susanne Klatten (it) (20.94%). BlackRock (3.18%). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Filiałi | Rolls-Royce Motor Cars BMW South Africa (en) BMW-Flugmotorenbau (en) Mini (it) BMW i (en) Alpina (it) BMW Group Classic (en) BMW M (it) Stabilimento BMW Group di Dingolfing (it) Rolls-Royce Deutschland (it) (–2000)Land Rover (it) (1994–2006)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Formà da | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Parte de | CDAX (en) EURO STOXX 50 DAX (1988–) DivDAX (en) (1999–2000)DivDAX (en) (2008–2009)DivDAX (en) (2011–) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Indicatore economico | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Entrae totałi | 142 610 M€ (2022) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Benefiso neto | 18 582 M€ (2022) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ativi totałi | 228 034 M€ (2019) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Altri | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nùmaro de tełèfono | +49-89-382-0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Premi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sito web | bmw.com | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
      | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sede sociale (it)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=logo}
Ła BMW (sigla de Bayerische Motoren Werke, traduxìbiłe in veneto cofà "fàbrega bavareze de motori") ła ze na dita todesca produtora de autoveicołi e motoveicołi, co sede a Monaco de Baviera.
Fondada ofisialmente inte'l 1917 inisialmente par prodùzer motori d'aèreo, ła ga estendesto progresivamente ła so atività fin a deventar una de łe caze automobiłìsteghe pì inportanti e prestijoze de'l mondo par ła cuałità costrutiva e ła modernità tecnołòzega e inzenjerìstega dei so prodoti.
Inte'l 2017, el grupo BMW el ga vendesto a łiveło mondiałe automobiłi (marche BMW, Mini e Rolls-Royce) e motoveicołi a do ròde (marca BMW).
Orìzene de ła marca
[canbia | canbia el còdaxe]Durante ła prima guera mondiałe, l'industria mecànega todesca ła jera inpenjà a mejorar ła potensa e l'afidabiłità dei novi aèrei da casa che, par ła prima volta, i rivestiva un inportante ròło bełico e no soło.
Anca ła Daimler ła gavea metesto a punto un motor aereonàutego, reałizà da ła consosiada austriaga Austro-Daimler e zviłupà da Max Friz, uno dei briłanti inzenjeri de'l reparto corse Daimler, ła cui atività ła zera sospeza a cauza de ła guera.
Ordenada dal goèrno austriago, par razon de sełerità produtiva ła costrusion dei motori Austro-Daimler ze stà afidà a ła łisensiataria bavareze Rapp Motorenwerke, dita de Monaco de Baviera fondada inte'l 1913 da Karl Rapp e Julius Auspitzer, indove anca Friz se ga trasferìo co ła speransa de védar reałizà el só projeto par un motor de aèreo co sìe siłindri in łinea e àlbaro a came in testa, capase de funsionar a cuote asè ełevàe, ben oltra i 5.000 metri. A ła Rapp, in veste de suparvizor tècnego de l'aviasion miłitar austro-ungàrega, A zera prezente l'inzenjèr Josef Popp, a'l cuało Friz el ga mostrà i dezenji de'l só novo motor.
Popp ga capìo suito che se tratava de un propulsor tecnołozegamente tanto avansà e ne ga caldezà l'adosion a ła Rapp Motorenwerke. El protòtipo de'l novo motor l'è stà ben presto reałizà, mostrando doti de potensa e łezieresa ben supariori a ła produsion de l'epoca. Ła novità ga destà suìto l'intarese del Reich todesco che, al fin de reconcuistar ła supremasia inte'i siełi, ne ga comisionà ła costrusion in 600 ezenplari. El 7 de marso 1916 ła Rapp Motorenwerke se ga fondesto co n'altra azienda todesca de Monaco costrutora de motori d'aereo, ła Gustav Otto Flugmaschinenfabrik de l'inzegnèr Gustav Otto, so fiol del pì famozo Nikolaus August Otto (l'inventor del motor a sciopo); łe do aziende, pur continuando ad operar co łe sìngołe razon sosiałe, xe andà costituir un consorsio industriałe rezistrà cofà Bayerische Flugzeugwerke[1] (BMW), co sede al nùmaro 76 de ła Lerchenauer Straße[2]. Ma nonostante ła sigla non ła sia oncora cueła de l'ancò famozo costrutor automobiłìstego e motosiclìstego bavareze, alcuni stòreghi asume pròpio el 7 de marso 1916 come data de nasita de ła BMW, anca se ofisialmente ła marca ła jera oncora inezistente.
Pochi mesi drìoman ła fuzxion, Gustav Otto ga łasà l'azienda omonèma, che de łì a pochisimo ła ga serà i batenti. In pràtega, da sto ponto in po', ła BFW se ga catà a detener ła soła Rapp Motorenwerke, ma no ze pasà tanto tenpo che anca Karl Rapp ga desidesto de ritirarse da ła diresion de ła so azienda e 'l 26 de novenbre 1916, Josef Popp ne ga ciapà ła guida mudando ła razon sosiałe de ła Rapp Motorenwerke in Bayerische Motorenwerke GmbH (BMW).[1] Tałe canbiamento de razon sosiałe ze stà datà 21 de łujo 1917 e co ła so rezistrasion a ła Càmara de Comercio, ła marca BMW ga fazesto par ła prima volta ła so conparsa inte el panorama de l'industria motorìstega todesca, e par tanti altri stòrehi A ze stada staltra ła data de nasita ofisiałe del costrutor bavareze. Ła produsion de motori aeronàuteghi ga continuà par tuto l'ùltemo pariodo de ła Prima Guera Mondiałe: in partegołar, Popp ga prosedesto a inviar ła produsion del motor aeronàutego projetà da Friz, può devegnesto sełebre cofà BMW IIIa. Co un ato del 5 de otobre 1917, ła produsion de ła BMW se ga estendesto anca ai veicołi terestri e anfibi e parfìn a bisiclete e ad asesori par autoveture. Inte l'isteso periodo, Popp ga brevetà el novo logo de ła Caza, o sia el canpo sircołar negro contegnente ła consentrega raprezentasion dei cołori nasionałi bavarezi (bianco, azuro e oro). El sìnboło l'è rivà fino al XXI sècoło co poche variasion gràfeghe e cromàteghe, consistenti prinsipalmente inte ła modifega del caratere, de ła spasiadùra infrà łe łétare e da l'adosion del cołor arzento al posto de l'oro. A se tegna prezente che l'atività de ła BMW in sti primi ani ła ze avegnesta senpre soto el contròło de ła Bayerische Flugzeugwerke, ła cuała ga continuà ad aver na pròpia sede. Grasie a łe comese de guera, ła picoła azienda ze cresùa rapidamente. Ai màrzeni de l'aeroporto miłitar de Oberwiesenfeld de Monaco, l'azienda ła ga costruìo un spasiozo stabiłimento, proporsionà a ła forte cresita de ła produsion, indove fin al 1918 se ga fabricà motori par aerei miłitari.
Un ano drìoman ła so nasita, e presizamente el 13 de agosto 1918, ła Bayerische Motorewerk GmbH ga canbià in Bayerische Motorenwerk AG, na società per azioni co un capitałe sosiałe de 12 miłion de marchi todeschi, un terso dei cuałi del consejer comersiałe itałian Camillo Castiglioni. Ła diresion tècnega de l'azienda ła ze stà asegnà a l'aministrador de ła GmbH, Franz Josef Popp. Al tèrmene del ràdego, łe desizion derivàe dal pato de Versailles del 1919 gaveva portà tanti canbiamenti destinai a mudar radegalmente ła storia de ła BMW. El Regno de Baviera se ga catà acorpà a ła Repùblega de Weimar, a ła cuała ze stà proibìa ła costrusion de aerei, troncando cusì ogni posibiłità de cołocar e sviłupar i oramai cołaudai motori IIIa. Inazonta, l'inflasion gałopante ła jera drìo métar in seria crizi el tesùo industriałe tdoesco, conpreze łe stese BFW e BMW. Ze stà a sto ponto che Castiglioni ga intervegnesto in maniera pì insiziva inte łe sorte de ła Caza de l'Èłeze. Za fondador inte el 1920 de ła Süddeutsche Bremsen-AG, na azienda ativa inte el setor metalmecànego, inte'ła vèrta del 1922 Castiglioni ga riłevà par intièro ła BMW, e insénbre a Popp, ga indresà ła produsion inisialmente verso i rami motosiclìstego e nautego. Ciò ga avesto parò come rezultado anca ła sconparsa de ła Bayerische Flugzeugwerke. Łe ex-propietà imobiłiare de ła BFW zera stàe riłevàe da Castiglioni e zontàe invese a ła Süddeutsche Bremsen. Inte el fratenpo, łe inpozision del Tratàdo de Versailles a propozito de ła produsion aeronàutega in Zamania eł zera deventàe senpre manco rizide e za in chel steso 1922 ła BMW ła ga podesto tornar a sperimentar serti motori aeronàuteghi, rinviando cusì gradualmente anca tałe setor che restarà ativo fin a ła fin de ła Segonda Guera Mondiałe. Inte'l 1924, ła produsion aeronàutega ła ga podesto dirse pienamente rinviada.
Scominsio de ła produsion motosiclìstega
[canbia | canbia el còdaxe]
Tornando a parlar de ła produsion motosiclìstega, st'altra ła ze stà vołesta da Popp e Castiglioni al fin de sercar novi sbochi de marcà che consentise de doparar i machinari e łe conosense tècneghe acuizìe. Intrà i primi compiti, A ze stà afidà a Friz ła projetasion de un propulsor par motocaro e inbarcasion e al cao oficina Martin Stolle ła reałizasion de un motor par motosicleta. El primo modeło de motosicleta a marca BMW risałe al 1923 e l'è stà comersiałizà cofà BMW R32, caostipite de arcuante zenerasion de motosicli, in zènare pìtosto apresà e cuindi destinà a fortunai riscontri comersiałi. Inte i deseni drìoman, e fin al dì d'ancò, ła BMW ła devegnarà rinomà anca pa'łe so motosiclete.
Invio de ła produsion automobiłìstega
[canbia | canbia el còdaxe]
Ma el ramo industriałe par el cuało ła Caza bavareze ła devegnarà pì famoza in asołuto ze stà cueło automobiłìstego. Ła nasita e'l sviłupo de ła produsion automobiłìstega BMW se ga desvolzesto a cavało tra ła fin dei ani ‘20 e l’inisio dei ani ‘30 del sècoło pasà. A partir da'l 1926, el nùmaro uno de ła Caza bavareze el ze stà Georg von Stauss, raprezentante de ła Deutsche Bank e, da'l 1927, anca presidente de'l cołoso bancario todesco. Camillo Castiglioni el ze stà invese el vise de von Stauss e el ga revestìo el roło de presidente de ła BMW. Fra i do ga tacà instaurarse na sorta de rivałità łatente, inpisada da von Stauss par sercar de łimitar progresivamente l'influensa de Castiglioni, ancora asàe forte, a l'interno de'l consehjo de aministrasion. Tałe rivałità, comuncue, ła ze stà speso poco vizibiłe in cuanto i do manager i se ga trovà de frente a łaorar ad obietivi comuni. Tra 'st'altri obietivi, A ghe ze stà cuel de spander ła produsion de ła BMW ana a'l setor automobiłìstego. No A se ga vołesto parò partir da zero, ma rełevar un costrutor za invià, da ła reputasion consołidà ma in chel momento gravà da pezanti dificoltà finansiarie. A ze stà propio Castiglioni a métarse a ła rerserca de un sìmiłe costrutor: infin ła siekta ła jera cascà so ła Fahrzeugfabrik Eisenach, che za da pluzori ani ła zera drìo prodùzer autoveture co marca Dixi. So'l fenir de ła Prima Guera Mondiałe, ła Caza de Eisenach ła se ga catà in serie dificoltà finansiarie a cauza de ał só dificoltà a repréndar un rezime produtivo che'l fuse anca reditisio. Par cuesto, inte'l medià primo dopoguera ła se gaveva ałeà co ła Gothaer Waggonfabrik, un costrutor ativo inte'l setor dei trasporti frroviari co sede a Gotha, non łontan da ła Fahrzeugfabrik Eisenach. Grasie a tałe puzo, 'st'ùltema ła ze riusìa inte'l 1927 a inviar ła produsion de l'Austin Seven so łisennsa.[3] Tałe vetura ła ze stà comersiałizà come Dixi DA1. Un modeło popołar produzesto so łisensa el gavaìa podùo in teoria garantir entrade finansiarie sufisientemente trancuiłizanti. Purmasa ła situasion no ła ga mejorà, anca a cauza de algune połìteghe comersałe non propio intivàe. Ze stà a 'sto ponto che ga subentrà el presidente de ła BMW Camillo Castiglioni, proponendo n'ałeansa co ła Fahrzeugfabrik Eisenach: l'acordo l'è stà parfesionà el 14 novenbre 1928 cuando ła BMW ła ga cronpà el costrutor de Eisenach par 200.000 reichsmark pì 800.000 reichsmark in asion BMW. So'l scominsio no A ghe ze stà grande revołusion, in cuanto ła vetureta de Eisenach ła ga sevità a èsar produzesta co marca Dixi. Ciò che se ga vołesto testare in cuel franzente A jera l'eficasia comersiałe de ła Dixi DA1 e ła posibiłità de revełar de'l tuto ła produsion e ła comersiałizasion de'l modełim fazendo cusì debutar el logo BMW anca so na vetura a cuatro rode. Ciò ze nasesto a ła fine de'l meze de łujo de'l 1929, cuando ła vetureta ła ga scumisià a èsar comersiałizada co ła marca de l'Ełica. Ciò el ga sancìo ła fine de'l marchio Dixi e de ła Fahrzeugfabrik Eisenach: el stabiłimento in Turingia el ga seità èsar el nodo stratèzego pa'ła produsion automobiłìstega BMW, mentre a Monaco se ga continuà a prodùzer motosiclete e motori aeronaùteghi.
I ani '30, fra crize, espansion e corsa ai armamenti
[canbia | canbia el còdaxe]
Ła BMW ła ga inisià cuindi a prodùze inte'l stabiłimento de Eisenach l'isteso modeło Dixi co ła denominasion ofisiałe de BMW 3/15, modeło che drioman el sarìa stà sostituìo da ła 3/20. Inte'l fratenpo, ła crizi finansiaria de'l 1929 ła ga scumisià a far sentir i só efeti a l'inisio dei ani '30. Ma ła prezensa de un modeło econòmego inte'l łistin BMW ła gha ga parmetesto a ła Caza de l'Èłeze de suparar el parìodo nero sensa ecesive dificoltà, anca se in onji cazo A se ga avesto pèrdite non indifarenti inte i i bałansi d'inisio desenio. A baste pensar che se inte'l 1930 el vołume de afari el zera cresùo da 27 a 36 miłion de reichsmark, inte i do ani drioman tałe cifra ła ga croà zó prima a 27 e drioman a 20 miłion de reichsmark. Ma come za dito, zera stà i modełi 3/15 e 3/20 a far sì che łe vendite łe riusie a rézar el pezo de ła dełicada cozuntura finansiaria de chel parìodo. Łe doti de economia de eszèrsisio de st'altri do modełi łe gaveva caturà l'atension de ła clienteła, spesialmente cueła che in cuełi ani ła ze stà costreta a pasar a na vetura de fasa menor par poder sparanjar in tenpi de crize. E anca łe motosiclete, spesialmente i modełi manco costozi cofà el nomenato R2, i ga finìo par revełarse na vałida alternativa per chi che'l gaveva bezonjo de spostarse vełosemente. Adiritura, el catàłogo el se gaveva arichìo de trisicli a motor par el trasporto de picołe mersi, mezi econòmeghi ed ezenti da inposte che łe gavarìa podùo ajutar inte'l difisiłe parìodo de crize finansiaria globałe.
Inte'l fratenpo, no ghe ga mancà comuncue i investimenti par novi motori aeronaùteghi, cofà ad ezenpio el motor Hornet, un nove siłindri stełar da 525 CV, in realtà un motor Pratt & Whitney R-1690 costruìo so łisensa de ła Caza bavareze za da'l 1928, ma che so'l scominsio dei ani '30 l'è stà evołùo da ła mèdema BMW, che ła ghe n'a derivà altri motori pì profesionìsteghi. Łe vendite de motori aeronaùteghi i se ga fazesto tałi, anca durando el parìodo de crizi, che ła Caza de l'Éłeze ła ga dovùo scorporar st'ùltema atività da cueła automobiłìstega e motosiclìstega, dándoghe cusì vita a ła BMW Flugmotorenbau GmbH, na realtà industriałe co sede oparativa ad Eisenach, inte un stabiłimento difarente da cueło preposto a ła produsion automobiłìstega.
Inte'l 1932, ano de major inpato de ła crize inte i bałansi de ła BMW, l'è stà introduzesta ła za sitada 3/20, erede de ła 3/15, aparentemente sìmiłe a'l modeło de derivasion Austin, ma in realtà fruto de un projeto novo. Ła 3/20 ła ze stà cuindi ła prima autovettura intieramente projetada e costruìa da ła Caza de l'Elica, senjo de ła mansipasion de ła produsion automobiłìstega da calsiase altro costrutor. Ła 3/20 ła jera stà carosada inte'l stabiłimento Daimler-Benz de Sindelfingen, na curiozità che in realtà ła catava łe só razon inte un acordo fra ła Caza de Stocarda e cueła de Monaco stipułà a'l scopo de otimizar łe redi de vendita ed asistensa, ma che in efeti el vedeva tra łe varie opsion anca ła posibiłità de uzufruir de łe łinee de montagio de Sindelfingen, tradisionalmente adibìe da ła Daimler-Benz a l'asénblajo de łe carosarìe.
Inte'l 1933, co'l rivo de'l novo responsabiłe de'l setor tècnego Fritz Fiedler, l'azienda bavareze ła ga pasà a ła produsion de'l primo motor a sìe siłindri ad alte prestasion e de'l primo modeło de vetura de clase suparior, ła 303 che ła zera stà achipajà co un motor da 1173 cm³ e 30 CV. In 'st'altra vetura par zonta ga conparìo par ła prima volta el clàsego modeło de'l radiator anterior a forma de reni afiancài che'l devenjarà tìpego de tute łe auto BMW[3]. Inte i ani drioman ła BMW ła ga zviłupà ła só produsion de modełi de clase ełevada cofà ła BMW 320 e ła 326, do modełi co i cuałi ła Caza de l'Elica ła ghe ga łansà par ła prima volta ła só sfida a ła Mercedes-Benz inte'l setor de łe auto de prestizo, na rivałitàt asàe inpisada anca a'l dì de ancò. Ma ła prima vetura veramente inovativa che ła ghe ga dazesto prestizo a ła zòvane azienda bavareze e ła ghe n'a demostrà l'ełevada capasità tècnega e inzenjerìstega ze stà el modeło 328 achipajà co un moderno motore co testada in łiga łeziera e valvołe a V[3]. Ła BMW 328 in azonta ła zera dotada de grande cuałità dinàmeghe e ła ga fato créser ła fama de ła BMW cofà marca (marchio) sportiva; ła nova auto ła ga otenjùo numaroze vitorie inte łe conpetision agonìsteghe, tra cui l'edision de ła Mille Miglia de'l 1940[3]. Ła BMW 328 ła ze stà costruìa in 462 ezenplari e ła ze devenjùa na vetura asè apresada tra gli esperti e i pasionài de auto sportive d'època[3].
Ma el mondo romai el zera drìo varda co preocupasion a na situasion połìtega pì che ałarmante: el rezime de Adolf Hitler el zera drìo far progresivamente presipitar ła situasion fin a'l ponto de non ritorno, ła corsa ai armamenti, in cueła fine de ani '30, ła jera za scumisiada. A se jera za a ła viziłia de l'Ołocausto: el 1º setenbre 1939 Hitler el ga invadesto ła Połonia dando cusì el via a ła segonda guera mondiałe.
Notasion
[canbia | canbia el còdaxe]- ↑ 1,0 1,1 AA.VV., Enciclopedia dell'auto, p. 97.
- ↑ BMW, R.W. Schlegelmilch / H. Lehbrink / J. von Osterroth, 2004, Könemann, pag.8
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 AA.VV., Enciclopedia dell'auto, p. 98.
Altri projeti
[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so BMW
el detien schemi gràfeghi so
Linganbi foresti
[canbia | canbia el còdaxe]- (DE) Sito ufisałebmw.com.
- BMW Group / BMW (canale ufisałe)YouTube.
- BMWsapere.it, De Agostini.
- (EN) BMWEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
- (EN) BMWGitHub.
- (EN) BMWMusicBrainz, MetaBrainz Foundation.
| Controło de autorità | VIAF (EN) 129013645 · ISNI (EN) 0000 0001 2308 257X · LCCN (EN) n81052383 · GND (DE) 2005475-0 · BNF (FR) cb12001551z (data) · WorldCat Identities (EN) n81-052383 |
|---|