Łéngua daneze

Łéngua daneze

dansk
Nome locaƚe	dansk
Tipo	łéngua naturałe e łéngua viva
Parlà in	Danimarca, Groenlandia, Isole Fær Øer, Islanda, Germania, Canada, Norvegia, Svezia, USA
Autòctono de	Schleswig-Holstein e Danemarca
Parlanti
Totałe	5,3 milioni
Caratarìsteghe
Scritura	alfabeto latin
Clasifegasion lenguìstega
łéngua umana łéngue indoeoropee łéngue zermàneghe łéngue nòrdeghe Scandinavian languages (en) łéngue scandìnave orientałi
Regoƚà da	Danish Language Council (en)
Istòria	history of Danish (en)
Còdazi
ISO 639-1	da
ISO 639-2	dan
ISO 639-3	dan
SIL	DNS
Glottolog	dani1284
Linguasphere	52-AAA-cc
Ethnologue	dan
ASCL	1501
IETF	da

El danéxe l'è ła łéngua uficiałe del Regno de Danimarca e el vien parlà in Danimarca, in Groenlandia e inte łe Ixołe Fær Øer.

El xe na łéngua germànica del nord, łigà col svedexe, e particolarmente col norvegéxe. El vien anca parlà come łéngua minoritaria in Germania in Schleswig-Holstein.

Clasificasion

El danéxe, insieme col svedéxe, el deriva dal grupo de diałeti scandìnavi orientałi mentre che el norvegéxe l'è clasificà come łéngua scandìnava ocidentałe col faeroéxe e l'islandéxe. Un tipo de clasificasion pi moderno, baxà sul grado de interconprension intrà łéngue diverse, el divide el nòrdico (scandìnavo) moderno in du grupi: Scandìnavo sud, che el saria el danéxe, e Scandìnavo nord fato da norvegéxe e svedéxe. Islandéxe e Faeroéxe i ze int'un grupo par cónto suo ciamà Scandìnavo insułar.

El danéxe scrito e el norvegéxe bokmål le ze tanto visine, siben che łe gabia na fonołogia (el sistema de rełasion intrà i suni del discórso) e ła proxodia (i schemi de acenti e toni) i sipia diversi. Parlanti bravi de una de 'ste tre łéngue i pol capirse uno co l'altro, anca se dei studi i ga demostrà che de sòłito i parlanti de norvejéxe i capise sia el danéxe che el svedéxe mejo de quanto i Danixi e i Svedixi i se capise intrà de łuri. Anca i Svedixi e i Danixi i capise el norvejéxe mejo de quanto no i se capisa un co l'altro.

Gramàtica

El danéxe el ga nomi de xenare neutro o comun (maschil-feminiłe). Come in svedéxe e norvejéxe, l'artìcoło danéxe el va davanti al nome se l'è indefinìo ma el se taca drio el nome se el xe definìo.

El nèutro el ga łe fórme et / -et e el xenare comun el ga en / -en, donca:

• en mand = n'omo ; manden = l'omo (xenare comun)
• et hus = na caxa ; huset' = ła caxa (nèutro)

Difarentemente dal svedéxe, el danéxe no'l dopra mìa l'artìcoło finałe se el nome el ga dei agetivi, ma l'uxa soło l'artìcoło agetivałe den/det, na fórma aposta mésa prima de l'agetivo: den store mand = l'omo forte, det store hus = ła caxa granda.

I verbi danixi a l'infinìo i finise par -e e i se còniuga drio el modo e'l tenpo ma no i ga mìa nùmaro e gnanca persóna, come inte łe altre łéngue nòrdiche.