Siclo mestruałe
El siclo mestruałe el ze na secuensa de canbiaminti fiziołòzeghi pariòdeghi che i ga łogo inte l'aparado reprodutivo femenin (spesifegamente inte l'utero e inte łe ovare) e che'l rende posibiłe ła graviansa.[1][2] El ciclo mestruałe el ze nesesario pa'ła produsion dei ovociti e par ła preparasion de l'utero par ła graviansa.[1] Sirca l'80% de łe done el declara de gavar un calche sintomo, da una a do setimane prima de łe mestruasion.[3] I sintomi pì comuni i include acne, tension mamaria, zgionfor, sensasion de strachesa, iritabiłità e zbalsi d'umor.[4] 'Sti sintomi, inte'l 20%-30% de łe done, i intarferise co ła vita normałe e partanto i se cuałifega come sindrome premestruałe. Da'l 3% a l'8%, 'sti cazi i ze gravi.[3]
El primo siclo el taca zenaralmente tra i dòdeze e i cuìndeze ani, un momento noto come "menarca";[5] a volte el pol scominsiar anca pì precosemente, intorno ai oto ani de età, un ezordio ancora considarà normałe.[6] L'età media de'l primo siclo el ze zenaralmente retardà inte i paezi in via de zviłupo respeto a'l mondo zviłupà. Ła durada tìpega de tenpo tra el primo zorno de un siclo e primo zorno de'l siclo sucesivo ła pol variar da 21 a 45 zorni inte łe done zòvane e tra 21 a 35 zorni inte łe done adulte (co na media de 28 zorni).[6][7] Łe mestruasion co ła menopauza, che pardesòłito ła se verifega tra i 45 e i 55 ani de età.[8] Il sanguenamento pardesòłito el dura da sirca 3 a 7 zorni.[6]
El siclo mestruałe el ze regołà da canbiaminti ormonałi,[6] che i pol èsar modifegà doparando contracetivi a baze de ormoni.[9] A'l só mantenjimento concore diverse struture (sistema nervozo sentrałe, ipotałamo, ipofizi e ovaro) stretamente cołegàe tra de łore. Onji siclo el pol èsar spartìo in tre faze, bazàe so i eventi inte l'ovaro (siclo ovàrego) o de l'utero (siclo uterino).[1] El siclo ovàrego el consiste inte ła faze fołicołar, inte l'ovułasion e inte ła faze łuteałe, mentre el siclo uterino el ze spartìo in mestruasion, faze prołiferativa e faze secretoria.
Stimołà da l'aumento graduałe de ła cuantità dei estrozeni inte ła faze fołicołare, łe pèrdite de sangue (mestruasion) łe se aresta el revestimento de l'utero el se fisa. I fołicołi inte łe ovare i scominsia a zviłuparse soto l'influensa de na conplesa interasion de ormoni e dopo de calche zorno uno de łori, o ocazionalmente do, el deventa dominante (i fołicołi mìa dominanti i se restrenze e i more). Sirca a ła metà de'l siclo, da 24-36 ore daspò l'escresion de l'ormone łuteinizante (LH), el fołicoło dominante el rełasa un ovocita, inte un evento ciamà "ovułasion". Dopo l'ovułasion, l'ovocita el vive osło par 24 ore o manco, se no el vien fecondà, mentre i resti de'l fołicoło dominante inte łe ovare i deventa un corpo łuteo; 'sto corpo el ga ła funsion primaria de prodùzer grande cuantità de prozesteron. Soto l'influensa de'l prozesteron, avien modìfeghe a'l revestimento uterino a'l fin de pareciar un potensiałe inpianto de un enbrion e inisiar na graviansa. Se l'inpianto no'l se verifega entro suparzó do setimane, el corpo łuteo el se evolve, provocando na brusca cazùa dei łevełi, sia de prozesteron che de estrozeni. Ła diminusion dei ormoni ła provoca l'espulsion de'l revestimento de l'utero , inte un proseso noto come "mestruasion". Łe mestruasion łe se verifega in racuanti animałi, tra cui sorzerani, barbastreji e n'altri primati cofà łe simie antropomorfe.[10]
Descrision[canbia | canbia el còdaxe]
Soło łe fémane dei primadi, conpreza ła dona, łe vive el siclo mestruałe. Racuanti plasentadi e marsupiałi i pasa invese de łe faze de estro o de całor. El siclo mestrual el ze soto el controło dei ormoni sesuałi e el ze nesesario pa'ła reprodusion. Inte łe done el siclo mestruałe el se repete co cadensa mensiłe da ła pubertà a ła menopauza.
Durando el siclo mestruałe, el corpo de ła donna sesualmente el madura el fa aumentar łe dimension de l'endometrio de l'utero co un progresivo aumento de estrogeni, e cuando 'sto ormone el razonze łivełi critici A vien prodoto de l'estradiolo, e poco dopo inisia łe stimołasion de łe vovere par mezo de l'ormone FSH (Follicle Stimulating Hormone), e de l'ormone łuteinizante LH. I fołicołi i inisia a créser e dopo calche zorno uno de łori el maùra inte un ovuło a càuza de un proseso de feedback negativo. A cuel ponto łe ovare łe rełasa un ovocita (o eventualmente più de uno, inte'l cazo in cui ghe sia na dopia emision de ovociti durando l'ovułasion, e in 'sto cazo A se ga dei zemełi etarozigoti, o zemełi mìa idènteghi, in cazo de fecondasion; zemenłi idènteghi, o monozigoti, i se ga da un singoło ovuło, traverso ła mitozi de un zigote in do zigoti difarenti). Łe cełułe de ła granułoza e de ła teca che presedentemente protezeva l'ovocita, deso łe se trasforma in corpo łuteo, rico de proteine e grasi, che el ga ła funsion de continuar ła produsion de estrogeni e progesterone inte i primi tre mézi de graviansa (drioman 'sto roło el vien asumesto da ła seconda "plasenta").
El revestimento de l'utero, l'endometrio (mucoza uterina), el infisise fin a 2–3 mm in sèvito a un aumento dei estrogeni. Dopo l'ovułasion, 'sto revestimento el canbia par prepararse a'l potensiałe consepimento e inpianto de'l ovo fecondà par dar el via a na graviansa (el se infisise fin a 5–6 mm, se arichise de capiłari e de depoziti de łipidi e glicogeno grasie a'l stimoło de'l progesterone). L'ormone progesterone el crese dopo l'ovułasion e el razonze el pico poco dopo.
Se ła fecondasion no ła avien, l'utero el se łibara de'l revestimento culminando co łe mestruasion, che łe senja el ponto minemo par l'atività dei estrogeni. Cuesto el manifesta a'l mondo esterno inte ła forma de'l "mestruo": parte esensiałe de l'endometrio e prodoti sanguinji che i vien fóra da'l traverso ła vazina. Seben cuesto el sia comunemente definìo come sangue, el difarise inte ła conpozision da'l sangue venozo. I sicli mestruałi i se conta da l'inisio de ła mestruasion, poiché cuesto el ze un senjo esterior che'l coresponde da visin a'l siclo ormonałe. El mestruo, o el spurgo o altri senji mestruałi i pol termenar in diversi ponti inte'l novo siclo.
L'uzo comune el se refarise a łe mestruasion (da'l łatin mensis, méze, overo che łe se verifega na volta a'l méze) come un "siclo". Pardesòłito el ìndega che na dona no ła ze insinta, ma se pol verifegar ła prezensa de pèrdite anca inte łe prime fazi de ła graviansa, ciamàe false mestruasion. 'Ste cua łe difarise da l'efetivo siclo mestrual in cuanto łe ze pèrdite minori de'l sołito; a volte 'sta difarensa ła pol no èsar mìa notada. Durando i ani fertiłi, ła mancansa de mestruasion ła fornise ła prima indegasion a ła dona so ła só posibiłe condision.
Łe mestruasion łe forma na normałe parte de un proseso siclico naturałe che'l se dezvolze inte łe done sane tra ła pubertà e ła fine de ła fertiłità. L'inisio de łe mestruasion, conosùo come "menarca", el avien datorno ai dòdez'ani. Fatori cofà l'eredità, ła dieta e soradetuto ła sałute i pol spesegar o retardar el menarca.
Ła condision de pubertà precose ła ze càuza de'l sorazónzer de łe mestruasion in putełe de sołi 8 ani. Serte done łe ga el só primo siclo inte ła tarda adołesensa, che ła ze el parìodo de l'acresimento de ła statura. L'ùltemo parìodo, ła menopauza, padesòłito ła sorazonze tra i 45 e i 55 ani. Variasion de 'sto schema łe nesesita de cure mèdeghe. L'amenorra ła se refarise a ła prołongada asensa de'l mestruo durando el parìodo fertiłe de na dona par razon diverse da ła graviansa. Par ezenpio, łe done co gran poco graso corporeo, cofà łe atlete, łe podaria finir de mestruar. Ła prezensa de mestruasion no ła prova che l'ovułasion ła gabia avùo łogo: łe done che no łe ovuła łe pol aver sicli mestruałi. 'Sti sicli anovułari i tende ad avenjir co minor regołarità e i mostra na mazor variasion inte ła łonghesa de'l siclo. In azonta, l'asensa de łe mestruasion no ła prova che ła fecondasion ła sia avenjùa poiché ła mancada produsion de l'ormon in done non grave el pol soprimer in serte ocazion el fluso mestruałe.
Łe faze[canbia | canbia el còdaxe]
Łe done łe mostra notévołe variasion inte ła łonghesa dei só sicli mestruałi. Ła łonghesa de'l siclo ła difarise anca a segonda de łe spesie animałe (inte 'sto cazo parò A se parla de siclo estrałe.)
Ła łonghesa de'l siclo ła pol variar; 28 zorni i ze ciapà come raprezentadivi de ła media de'l siclo ovuładorio inte łe done. Par convension A se dòpara l'inisio de łe pèrdite mestruałe par senjar l'inisio de'l siclo, cusì che el primo zorno de pèrdite el ze ciamà "primo zorno de'l siclo".
El siclo mestruałe el se pol dividar in cuatro faze:
Mestruasion[canbia | canbia el còdaxe]
|
Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Mestruasion. |
L'eumenorea ła denota el normałe, regołare, fluso mestruałe che'l dura par calche zorno, pardesòłito dai 3 ai 5 zorni, ma anca dai 2 ai 7 [11] el ze considarà normałe: ła variasion ła depende da'l càłibro de łe arteriołe intaresàe da l'emorazìa [12]. Ła pèrdita media de sangue durando łe mestruasion ła ze de 35 miłiłitri, ma anca tra i 10 e i 80 ml el ze considarà normałe. Diverse done łe ga par zonta referìo ła conparsa de l'endometrio come tesudo misià a sangue. Un enzima ciamà plazmina, contenjùo inte l'endometrio, el tende a inibir ła coagułasion de'l sangue (el atua ła fibrinołizi). A cauza de 'sta pèrdita de sangue, łe done łe ga un major fabizonjo de fero respeto ai òmeni. Tante done łe ga avùo espariensa de zgranfi uterini, altrimenti ciamài dizmenorea, durando 'sto parìodo.
Faze follicolare[canbia | canbia el còdaxe]
Inte ła faze fołicołar de'l siclo ovàrego l'ipofizi ła rerłasa cuantità modeste de FSH e de LH in resposta a łe stimołasion provenienti da l'ipotałamo; in 'sta faze łe cełułe de'l fołicoło imaduro łe despone de resetori par l'ormone FSH ma non par cuełi par l'ormone LH.
Ovułasion[canbia | canbia el còdaxe]
|
|
Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Ovułasion. |
Cuando el fołicoło el ze madurà, el secerne bastansa estradioło da portar a'l rełaso de l'ormone łuteinizante (LH). Inte un siclo medio 'sto rełaso de LH el avien intorno a'l dodezèzemo zorno e el pol durar 48 ore. El rełaso de LH el fa madurar l'ovuło e indebołise ła parede de'l fołicoło ovàrego.
Controło ormonałe[canbia | canbia el còdaxe]
El siclo mestruałe el ze regołà in maniera altamente conplesa. Per molti ani, el debatito infrà i resercadori el se ga dezviłupà intorno a cuało sistema regołador el detenese par ùltemo el controło: l'ipotałamo, l'ipofizi, opur łe ovare co el fołicoło; ma tuti e tre i sistemi i intarazise. In calsiase senario, el fołicoło ovàrego el detien un roło critico: el fa madurar l'endometrio, el provedo el stimoło apropià a l'ipotałamo e a l'ipofizi, e el contribuise a ła modifegasion de'l muco cervicałe. Do ormoni sesuałi i zoga un roło fondamentałe inte'l controło de'l siclo mestruałe: l'estradiolo e el progesterone. Ma tuti e tre i sistemi i ga da intarazir tra de łori.
Frecuensa[canbia | canbia el còdaxe]
Ła mestruasion ła se ga onji 28 zorni, e ła dura suparzó 7 zorni. Intarvałi menori o conpanji a 21 zorni i se ciama połimenorea; par sicli conpanji o supariori a 35 zorni ła ze ołigomenorea. A se ga amenorea se l'intarvało el supara i 90 zorni.
Fluso[canbia | canbia el còdaxe]
El fluso mestruałe normałe el varia tra 50 ml ± 30 ml. A segue un andamento "cresendo-decresendo", che'l ze: partensa co un łeveło modarà, calche incremento, e po na łenta diminusion fin a zgiosizo. Flusi asàe bondanti o majori de 80 ml (iparmenorea o menorzìa) i pol derivar da desturbi ormonałi, anormałità uterine, incluzo łeiomioma uterino o cancro, e altre cauze. El fenòmeno oposto, un sanguenamento asàe redoto, el ze dito ipomenorea.
Durada[canbia | canbia el còdaxe]
In media el sanguenamento el dura scuazi na setimana da'l scominsio de'l siclo.
Sanguenamenti prołongài (menorazìa, anca meno-metrorazìa) no i mostra un andamento ciaro. El sanguenamento dezfunsionałe uterino el ze provocà da dezfunsion ormonałe, zenaralmente sensa ovułasion. Tuti i sanguenamenti anomałi i nesesita atension mèdega; i pol indegar zbałansi ormonałi, fibromi uterini, o altri problemi.
Contenjimento de'l fluso mestruałe[canbia | canbia el còdaxe]
A ghe ze diversi prodoti par contenjir el fluso mestruałe de ła dona.
Prodoti usa-e-getta[canbia | canbia el còdaxe]
- Asorbente izènego (braghier) - I ze dei manufati ełaborài, in zènare de forma retangołe, apiatìi, costituìi da pluzori strati de stofa e materiałe sintètego cuzesti e incołài, che i ga come caratarìstega sałiente cueła de asorbir el fluso mestrual, aumentando fortemente ła só dimension, mantenjéndose razonevolmente suti so'l łado a contato co ła vulva. Speso i prezenta "ałe," che łe ze estension pieghévołe che i se piega e incoła datorno a'l "cavało" de łe mudandine da'l łado esterno, e na parte esterna a contato co łe mudande che el pol èsar tachente (adezivo) in modo da mantenjir l'asorbente in pozision. I asorbenti sintèteghi usa e getta i contien speso a l'interno pasta de łenjo o fibra sintètega, do revestimenti in coton zbiancà o garza, co tesudo sintètego sìmiłe a ła seda, e na fodra in plàstega. Serti asorbenti izèneghi, de'l vecio tipo (inte i paezi de l'est), i ze tenjùi in pozision da paramenti tipo sengie, invese de adezivi o "ałe".
- Tanpon izènego - I ze dei siłindreti usa-e-getta costruìi co maridos ide rayon/coton opur de soło coton, in zènare zbiancài, che i vien insarìi inte ła profondità de ła vazina par asorbir el fluso mestruałe.
- Copa mestruałe - Eziste anca łe cope mestruałe "usa-e-getta" che łe ze sìmiłe a'l diaframa e che łe ze costruìe in (plàstega mołezina) siłicon.
Prodoti reutiłizabiłi[canbia | canbia el còdaxe]
- I asorbenti reutiłizabiłi de stofa i ze fati de coton (speso proveniente da agricoltura biołòzega), terrycloth, o faneła, e i pol èsar cuzesti a man (da materiałe novo opur da veci indumenti o sugaman reutiłizài) opur conprài in negosio. Altre sołusion łe pol èsar asorbenti łavabiłi in fibra de bamboo.
- Copa mestruałe - I ze dispozitivi a "łonga durada", fabregà in siłicon trasparente de cuałità mèdega, opur in goma a forma de copa flesibiłe che vien insarìi drento ła vazina par caturar el fluso mestruałe.
- Sponza marina - Sponze de orìzene naturałe, łe vien poste a l'interno par asorbir el fluso mestruałe.
- Mudandine inbotìe - biancaria ìntema reutiłizabiłe (pardesòłito in coton) co dei strati asorbenti extra utiłizài par asorbir el fluso mestruałe.
- Nisiol, tovagiol - łargo tesudo de coton reutiłizabiłe, doparà speso durando ła note, posto tra łe ganbe par asorbir el fluso mestruałe.
In azonta a 'sti prodoti, łe aziende farmaseùteghe łe fornise par zonta comuni anti-infiamadori non-steroidei (FANS) par łenir i zgranfi mestruałi. Serte erbe, cofà ła dong quai, łe foje de frànboło e el viburnum opalus, A se dize łe sipia eficasi par scarmir i dołori mestruałi.[13]
Mestruasion inte i altri mamifari[canbia | canbia el còdaxe]
Soło inte i ominidi avien un siclo mestruałe conpleto, come descrito. I sicli mestruałi i varia inte ła durada, da un parìodo de 29 zorni dei pongo fin ai 37 zorni dei scimpanzé.
Łe fémene de altre spesie de mamifari łe ga el "siclo estrałe" invese de cueło mestruałe. A difarensa dei animałi co el siclo mestruałe, łe fémene co el siclo etrałe łe ze feconde soło durando 'sto parìodo. Durando el siclo l'iminente ovułasion ła ze anunsiada ai masci co senjałi vizivi e conportamentałi, feromoni o entranbi. Se no ga łogo ła fecondasion, l'utero el riasorbe l'endometrio e no se produze nesuan emorazia mestruałe. Eziste difarense senjifegadive tra el siclo estrałe e cueło mestruałe. Serti animałi domésteghi, cofà el gato e el can, i sparimenta ła forausida de picołe cuantità de sangue mentre łe ze in całor. 'Sta faze de'l siclo estrałe ła coresponde a ła faze fołicołar de'l siclo mestrual e no ła gavaria da èsar confuza co el marcheze.
Mestruasion inte łe culture[canbia | canbia el còdaxe]
Racuante rełigion łe ga tradision cołegàe a łe mestruasion. 'Ste cua łe consiste a volte in divieti de conpir serte asion durando łe mestruasion (come par ezenpio l'aver raporti sesuałi segondo ła rełigion ebràega ortodosa o l'Izlam), o in pràteghe che ga da èsar ezeguìe a ła fine de onji parìodo mestruałe (cofà el mikvah inte ła rełigion ebràega e el ghusl inte l'Izlam). Inte l'induizmo durando łe mestruasion łe done no łe pol efetuar el pūjā e diverse altre pràteghe de culto; in serte zone de'l Nepal no łe pol partesipar njanca a łe normałi atività famejari e łe vien confinàe in capane de fortuna (cfr. chhaupadi).
In varie parti de'l mondo antegamente ze ezistìe de łe credense segondo łe cuałe ła dona mestruada no ła gavese da tocar łe piante, per no farle secar: in Andałuzia, Gresia e inte l'Itałia meridionałe no ła gaveva da vardar ła ghea de altre donne, parché ła podeva réndar steriłi (Sisiłia), no ła podeva tocar el gran parché ło gavaria rezo non comestibiłe (Puja), no ła podeva jutar inte ła preparasion doméstega de distiładi, salse e marmełade (Abruso, Całabria, Puja e Sisiłia), in Provensa e inte l'Itałia setentrionałe (Piemonte e Vałe d'Aosta) inte ła saładura dei cibi (e par ła só condision dita "non saładora") ecc. poiché A se pensava ła podese cauzarne n'esełente riusida.
Notasion[canbia | canbia el còdaxe]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Dee Unglaub Silverthorn, Human Physiology: An Integrated Approach, 6th, Glenview, IL, Pearson Education, 2013, pp. 850–890, ISBN 0-321-75007-1.
- ↑ Laurelee Sherwood, Human Physiology: From Cells to Systems, 8th, Belmont, California, Cengage, 2013, pp. 735–794, ISBN 1-111-57743-9.
- ↑ 3,0 3,1 WS Biggs e RH Demuth, Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder., in American Family Physician, vol. 84, nº 8, 15 ottobre 2011, pp. 918–24, PMID 22010771.
- ↑ Premenstrual syndrome (PMS) fact sheetOffice on Women's Health, USA, 23 dicembre 2014. entrada il 23 giugno 2015 (archivià dal URL orizenałe il 28 de zunjo 2015).
- ↑ Women's Gynecologic Health, Jones & Bartlett Publishers, 2011, p. 94, ISBN 978-0-7637-5637-6.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Menstruation and the menstrual cycle fact sheetOffice of Women's Health, USA, 23 dicembre 2014. entrada il 25 giugno 2015 (archivià dal URL orizenałe il 26 de zunjo 2015).
- ↑ Adolescence American Academy of Pediatrics Committee on, Care American College of Obstetricians and Gynecologists Committee on Adolescent Health, A Diaz, MR Laufer e LL Breech, Menstruation in girls and adolescents: using the menstrual cycle as a vital sign., in Pediatrics, vol. 118, nº 5, novembre 2006, pp. 2245–50, DOI:10.1542/peds.2006-2481, PMID 17079600.
- ↑ Menopause: Overview, NIH, 28 giugno 2013. entrada l'8 marzo 2015.
- ↑ Klump KL, Keel PK, Racine SE, Burt SA, Burt AS, Neale M, Sisk CL, Boker S, Hu JY, The interactive effects of estrogen and progesterone on changes in emotional eating across the menstrual cycle, in J Abnorm Psychol, vol. 122, nº 1, febbraio 2013, pp. 131–7, DOI:10.1037/a0029524, PMC 3570621, PMID 22889242.
- ↑ Kristin H. Lopez, Human Reproductive Biology, Academic Press, 2013, p. 53, ISBN 978-0-12-382185-0.
- ↑ Espedito Moracci, Ostetricia e Ginecologia, 3° ed, volume I, pag.52. Casa Editrice Idelson, Napoli, 1969
- ↑ Espedito Moracci. Ostetricia e Ginecologia, 3° ed, volume I, pag.52. Casa Editrice Idelson, Napoli, 1969
- ↑ Herbs For Premenstrual SyndromeHerbalRemedies.com, 2004. entrada il 27 febbraio 2012.
Bibliografia[canbia | canbia el còdaxe]
- Gangestad SW, Simpson JA, Cousins AJ, Garver-Apgar CE, Christensen PN, Women's preferences for male behavioral displays change across the menstrual cycle, in Psychol Sci, vol. 15, nº 3, 2004, pp. 203-7, PMID 15016293.
Voze corełàe[canbia | canbia el còdaxe]
Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Siclo mestruałe
