Siclo mestruałe
El siclo mestruałe el ze na secuensa de canbiaminti fiziołòzeghi pariòdeghi che i ga łogo inte l'aparado reprodutivo femenin (spesifegamente inte l'utero e inte łe ovare) e che'l rende posibiłe ła graviansa.[1][2] El ciclo mestruałe el ze nesesario pa'ła produsion dei ovociti e par ła preparasion de l'utero par ła graviansa.[1] Sirca l'80% de łe done el declara de gavar un calche sintomo, da una a do setimane prima de łe mestruasion.[3] I sintomi pì comuni i include acne, tension mamaria, zgionfor, sensasion de strachesa, iritabiłità e zbalsi d'umor.[4] 'Sti sintomi, inte'l 20%-30% de łe done, i intarferise co ła vita normałe e partanto i se cuałifega come sindrome premestruałe. Da'l 3% a l'8%, 'sti cazi i ze gravi.[3]
El primo siclo el taca zenaralmente tra i dòdeze e i cuìndeze ani, un momento noto come "menarca";[5] a volte el pol scominsiar anca pì precosemente, intorno ai oto ani de età, un ezordio ancora considarà normałe.[6] L'età media de'l primo siclo el ze zenaralmente retardà inte i paezi in via de zviłupo respeto a'l mondo zviłupà. Ła durada tìpega de tenpo tra el primo zorno de un siclo e primo zorno de'l siclo sucesivo ła pol variar da 21 a 45 zorni inte łe done zòvane e tra 21 a 35 zorni inte łe done adulte (co na media de 28 zorni).[6][7] Łe mestruasion co ła menopauza, che pardesòłito ła se verifega tra i 45 e i 55 ani de età.[8] Il sanguenamento pardesòłito el dura da sirca 3 a 7 zorni.[6]
El siclo mestruałe el ze regołà da canbiaminti ormonałi,[6] che i pol èsar modifegà doparando contracetivi a baze de ormoni.[9] A'l só mantenjimento concore diverse struture (sistema nervozo sentrałe, ipotałamo, ipofizi e ovaro) stretamente cołegàe tra de łore. Onji siclo el pol èsar spartìo in tre faze, bazàe so i eventi inte l'ovaro (siclo ovàrego) o de l'utero (siclo uterino).[1] El siclo ovàrego el consiste inte ła faze fołicołar, inte l'ovułasion e inte ła faze łuteałe, mentre el siclo uterino el ze spartìo in mestruasion, faze prołiferativa e faze secretoria.
Stimołà da l'aumento graduałe de ła cuantità dei estrozeni inte ła faze fołicołare, łe pèrdite de sangue (mestruasion) łe se aresta el revestimento de l'utero el se fisa. I fołicołi inte łe ovare i scominsia a zviłuparse soto l'influensa de na conplesa interasion de ormoni e dopo de calche zorno uno de łori, o ocazionalmente do, el deventa dominante (i fołicołi mìa dominanti i se restrenze e i more). Sirca a ła metà de'l siclo, da 24-36 ore daspò l'escresion de l'ormone łuteinizante (LH), el fołicoło dominante el rełasa un ovocita, inte un evento ciamà "ovułasion". Dopo l'ovułasion, l'ovocita el vive osło par 24 ore o manco, se no el vien fecondà, mentre i resti de'l fołicoło dominante inte łe ovare i deventa un corpo łuteo; 'sto corpo el ga ła funsion primaria de prodùzer grande cuantità de prozesteron. Soto l'influensa de'l prozesteron, avien modìfeghe a'l revestimento uterino a'l fin de pareciar un potensiałe inpianto de un enbrion e inisiar na graviansa. Se l'inpianto no'l se verifega entro suparzó do setimane, el corpo łuteo el se evolve, provocando na brusca cazùa dei łevełi, sia de prozesteron che de estrozeni. Ła diminusion dei ormoni ła provoca l'espulsion de'l revestimento de l'utero , inte un proseso noto come "mestruasion". Łe mestruasion łe se verifega in racuanti animałi, tra cui sorzerani, barbastreji e n'altri primati cofà łe simie antropomorfe.[10]
Descrision[canbia | canbia el còdaxe]
Soło łe fémane dei primadi, conpreza ła dona, łe vive el siclo mestruałe. Racuanti plasentadi e marsupiałi i pasa invese de łe faze de estro o de całor. El siclo mestrual el ze soto el controło dei ormoni sesuałi e el ze nesesario pa'ła reprodusion. Inte łe done el siclo mestruałe el se repete co cadensa mensiłe da ła pubertà a ła menopauza.
Łe faze[canbia | canbia el còdaxe]
Łe done łe mostra notévołe variasion inte ła łonghesa dei só sicli mestruałi. Ła łonghesa de'l siclo ła difarise anca a segonda de łe spesie animałe (inte 'sto cazo parò A se parla de siclo estrałe.)
Ła łonghesa de'l siclo ła pol variar; 28 zorni i ze ciapà come raprezentadivi de ła media de'l siclo ovuładorio inte łe done. Par convension A se dòpara l'inisio de łe pèrdite mestruałe par senjar l'inisio de'l siclo, cusì che el primo zorno de pèrdite el ze ciamà "primo zorno de'l siclo".
El siclo mestruałe el se pol dividar in cuatro faze:
Mestruasion[canbia | canbia el còdaxe]
|
Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Mestruasion. |
L'eumenorea ła denota el normałe, regołare, fluso mestruałe che'l dura par calche zorno, pardesòłito dai 3 ai 5 zorni, ma anca dai 2 ai 7 [11] el ze considarà normałe: ła variasion ła depende da'l càłibro de łe arteriołe intaresàe da l'emorazìa [12]. Ła pèrdita media de sangue durando łe mestruasion ła ze de 35 miłiłitri, ma anca tra i 10 e i 80 ml el ze considarà normałe. Diverse done łe ga par zonta referìo ła conparsa de l'endometrio come tesudo misià a sangue. Un enzima ciamà plazmina, contenjùo inte l'endometrio, el tende a inibir ła coagułasion de'l sangue (el atua ła fibrinołizi). A cauza de 'sta pèrdita de sangue, łe done łe ga un major fabizonjo de fero respeto ai òmeni. Tante done łe ga avùo espariensa de zgranfi uterini, altrimenti ciamài dizmenorea, durando 'sto parìodo.
Frecuensa[canbia | canbia el còdaxe]
Ła mestruasion ła se ga onji 28 zorni, e ła dura suparzó 7 zorni. Intarvałi menori o conpanji a 21 zorni i se ciama połimenorea; par sicli conpanji o supariori a 35 zorni ła ze ołigomenorea. A se ga amenorea se l'intarvało el supara i 90 zorni.
Fluso[canbia | canbia el còdaxe]
El fluso mestruałe normałe el varia tra 50 ml ± 30 ml. A segue un andamento "cresendo-decresendo", che'l ze: partensa co un łeveło modarà, calche incremento, e po na łenta diminusion fin a zgiosizo. Flusi asàe bondanti o majori de 80 ml (iparmenorea o menorzìa) i pol derivar da desturbi ormonałi, anormałità uterine, incluzo łeiomioma uterino o cancro, e altre cauze. El fenòmeno oposto, un sanguenamento asàe redoto, el ze dito ipomenorea.
Durada[canbia | canbia el còdaxe]
In media el sanguenamento el dura scuazi na setimana da'l scominsio de'l siclo.
Sanguenamenti prołongài (menorazìa, anca meno-metrorazìa) no i mostra un andamento ciaro. El sanguenamento dezfunsionałe uterino el ze provocà da dezfunsion ormonałe, zenaralmente sensa ovułasion. Tuti i sanguenamenti anomałi i nesesita atension mèdega; i pol indegar zbałansi ormonałi, fibromi uterini, o altri problemi.
Contenjimento de'l fluso mestruałe[canbia | canbia el còdaxe]
A ghe ze diversi prodoti par contenjir el fluso mestruałe de ła dona.
Prodoti usa-e-getta[canbia | canbia el còdaxe]
- Asorbente izènego (braghier) - I ze dei manufati ełaborài, in zènare de forma retangołe, apiatìi, costituìi da pluzori strati de stofa e materiałe sintètego cuzesti e incołài, che i ga come caratarìstega sałiente cueła de asorbir el fluso mestrual, aumentando fortemente ła só dimension, mantenjéndose razonevolmente suti so'l łado a contato co ła vulva. Speso i prezenta "ałe," che łe ze estension pieghévołe che i se piega e incoła datorno a'l "cavało" de łe mudandine da'l łado esterno, e na parte esterna a contato co łe mudande che el pol èsar tachente (adezivo) in modo da mantenjir l'asorbente in pozision. I asorbenti sintèteghi usa e getta i contien speso a l'interno pasta de łenjo o fibra sintètega, do revestimenti in coton zbiancà o garza, co tesudo sintètego sìmiłe a ła seda, e na fodra in plàstega. Serti asorbenti izèneghi, de'l vecio tipo (inte i paezi de l'est), i ze tenjùi in pozision da paramenti tipo sengie, invese de adezivi o "ałe".
- Tanpon izènego - I ze dei siłindreti usa-e-getta costruìi co maridos ide rayon/coton opur de soło coton, in zènare zbiancài, che i vien insarìi inte ła profondità de ła vazina par asorbir el fluso mestruałe.
- Copa mestruałe - Eziste anca łe cope mestruałe "usa-e-getta" che łe ze sìmiłe a'l diaframa e che łe ze costruìe in (plàstega mołezina) siłicon.
Notasion[canbia | canbia el còdaxe]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Dee Unglaub Silverthorn, Human Physiology: An Integrated Approach, 6th, Glenview, IL, Pearson Education, 2013, pp. 850–890, ISBN 0-321-75007-1.
- ↑ Laurelee Sherwood, Human Physiology: From Cells to Systems, 8th, Belmont, California, Cengage, 2013, pp. 735–794, ISBN 1-111-57743-9.
- ↑ 3,0 3,1 WS Biggs e RH Demuth, Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder., in American Family Physician, vol. 84, nº 8, 15 ottobre 2011, pp. 918–24, PMID 22010771.
- ↑ Premenstrual syndrome (PMS) fact sheetOffice on Women's Health, USA, 23 dicembre 2014. entrada il 23 giugno 2015 (archivià dal URL orizenałe il 28 de zunjo 2015).
- ↑ Women's Gynecologic Health, Jones & Bartlett Publishers, 2011, p. 94, ISBN 978-0-7637-5637-6.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Menstruation and the menstrual cycle fact sheetOffice of Women's Health, USA, 23 dicembre 2014. entrada il 25 giugno 2015 (archivià dal URL orizenałe il 26 de zunjo 2015).
- ↑ Adolescence American Academy of Pediatrics Committee on, Care American College of Obstetricians and Gynecologists Committee on Adolescent Health, A Diaz, MR Laufer e LL Breech, Menstruation in girls and adolescents: using the menstrual cycle as a vital sign., in Pediatrics, vol. 118, nº 5, novembre 2006, pp. 2245–50, DOI:10.1542/peds.2006-2481, PMID 17079600.
- ↑ Menopause: Overview, NIH, 28 giugno 2013. entrada l'8 marzo 2015.
- ↑ Klump KL, Keel PK, Racine SE, Burt SA, Burt AS, Neale M, Sisk CL, Boker S, Hu JY, The interactive effects of estrogen and progesterone on changes in emotional eating across the menstrual cycle, in J Abnorm Psychol, vol. 122, nº 1, febbraio 2013, pp. 131–7, DOI:10.1037/a0029524, PMC 3570621, PMID 22889242.
- ↑ Kristin H. Lopez, Human Reproductive Biology, Academic Press, 2013, p. 53, ISBN 978-0-12-382185-0.
- ↑ Espedito Moracci, Ostetricia e Ginecologia, 3° ed, volume I, pag.52. Casa Editrice Idelson, Napoli, 1969
- ↑ Espedito Moracci. Ostetricia e Ginecologia, 3° ed, volume I, pag.52. Casa Editrice Idelson, Napoli, 1969
Bibliografia[canbia | canbia el còdaxe]
- Gangestad SW, Simpson JA, Cousins AJ, Garver-Apgar CE, Christensen PN, Women's preferences for male behavioral displays change across the menstrual cycle, in Psychol Sci, vol. 15, nº 3, 2004, pp. 203-7, PMID 15016293.
Voze corełàe[canbia | canbia el còdaxe]
Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Siclo mestruałe
