Kalaallisut
| Kalaallisut (Groenłandexe) † | |
|---|---|
| Parlà in: |  Groenłandia, ( Danimarca ) |
| Persone: | 50 000 |
| Clasifica: | non in top 100 |
| Fiłogenexi: |
Eschimo-ałeutine |
| Statuto ofiçiałe | |
| Stato: | Groenłandia, (Danimarca) |
| Regolà da: | Oqaasileriffik [1] |
| Codexe de clasificassion | |
| ISO 639-1 | kl |
| ISO 639-2 | kal |
| ISO 639-3 | kal |
| SIL | KAL (EN) |
| Łengoa - Elenco de łe łengoe - Łenguìstega | |
El kalaallisut o groenłandexe (anca ciamà groenłandexe oçidentałe, eschimo-groenłandexe o groenłandexe-inuktitut) l'è na łéngoa eschimo-ałeutina parlà in Groenłandia e stretamente rełasionà con çerte łéngoe canadexi come l'inuktitut. I so parlanti i'è çirca 54 000, piasè de quei de łe altre łéngoe eschimo-ałeutine mese insieme. El kalaallisut l'è riconosuo come łéngoa ofiçiale in Groenłandia.
Diałeti[canbia | canbia el còdexe]
In Groenłandia ghè tri diałeti prinçipałi:
- Groenłandexe setentrional (Inuktun o Avanersuarmiutut) - El se parla visin a ła çità de Qaanaaq (Thule) e l'è più visin a l'inuktitut canadexe;
- Groenłandexe oçidental (Kalaallisut in senso propio) - L'è el più inportante dei diałeti;
- Groenłandexe oriental (Tunumiit oraasiat).
Fonołogia[canbia | canbia el còdexe]
Ła fonołogia kalaallisut ła se distingue da queła de łe altre łéngoe Inuit par via de na serie de asimiłasioni. Par exenpio, una de łe più famoxe parołe inuktitut, iglu (caxa), l'è illu in kalaallisut. A ła stesa maniera, el nome inkutitut, quando tradoto in kalaallisut, l'è inuttut.
Gramatica[canbia | canbia el còdexe]
Ła łéngoa, come quełe a cui l'è inparentà, l'è fortemente połisintetica e ergativa. Manca quaxi del tuto łe parołe conposte.
El kalaallisut el distingue do clasi de parołe verte: sostantivi e verbi. Ogni categoria l'è sudivixa en parołe tranxitive e intranxitive. Se distingue cuatro persone (1ª, 2ª, 3ª, 3ª riflesiva), do numari (singołare, plurałe; no dual come in inuktitut), oto tenpi (indicativo, partiçipio, inperativo, optativo, condisional pasà, futuro condisional, condisional abituałe), diexe caxi (asołutivo, ergativo, equativo, strumentałe, łocativo, ałativo, ablativo, prołativo; par çerti nomi: nominativo, acuxativo). I verbi i ga n'inflesion bipersonałe par el sojeto e l'ojeto (distinti par persona e numaro). I sostantivi tranxitivi i ga n'inflesion posesiva.
Ortografia[canbia | canbia el còdexe]
A difarensa de łe łéngoe eschimo-ałeutine del Canada, el kalaallisut l'è scrito co l'alfabeto łatino e no col siłabario inuktitut. Fin a ła riforma del 1973 in kalaallisut vegnea uxà un caratere speçiałe, kra (ĸ), pò rinpiasà da ła łetara q.
Ligamenti de fora[canbia | canbia el còdexe]
- Academia de ła łéngoa groenłandexa
- Ła Bibia in Kalaallisut tradusion online de ła Cexa de Danimarca
- El groenłandexe-inuktitut su www.ethnologue.com
