Francesco Petrarca

Francesco Petrarca

(VEC)
«El svéjo el canbia conséjo, ma el mona el stà de ła sóa opinion.»

— F. Petrarca, Ecloghe, VIII

Francesco Petrarca (Arezo, 20 de lujo 1304 - Arcuà, 18 o 19 lujo 1374) el xe stà on poeta e scritor italian. L'òpara par ła cual Petrarca el xe noto da tute łe parte el xe el Cansonier. Petrarca, anca se el se considarase soratuto, come tuti i intełetuai del so ténpo, on autor de łéngua łatina, el ga avuo on róło esensiałe par ła crésita de ła poexia itałiana in volgar.

Òpera

L'òpara łìrega de Petrarca, come el xe sta sotołineà da ła crìtega, ła tién de fato in ła tute łe esperiénse de ła poexia itałiana de łe orìxene, faxendo parò na sełesion dal punto de vista de ła mètrega (drio stabiłir par exempio presixe règołe sul'acentasion degl endecasìłabi che ai ténpi de Dante ła gera ancor manco codificada) e inte i argoménti (drio esclùder dal cànon temàtego i ełeménti goliàrdisi e reałìsteghi che inte el Dosénto i gera stai prexenti e che i 'ndava vanti a verghe suceso inte el Tresénto) chel gà influensà davèro tuta ła poexia a vègner. El fenòmeno del petrarchismo el xe parte de un dei capìtołi più complési inte ła storia de łe tradision łeterare europee.

Òpare

Òpare łatine in versi

• Africa – scrito infrà el 1339 e el 1342 e in sèvito coretto e ritocà, el xe un poema eroico miga conpletà chel revarda ła seconda guera punica e in particołar łe asion de Scipione.
• Bucolicum carmen – fato infrà el 1346 e el 1357 e costituio da dódexe ègloghe, i argoménti i gira infrà amor, połìtrga e moral.
• Epistole metricae - scrite infrà el 1333 e el 1361, łe xe 66 létere in exàmetri, de cui qualche d'una ła trata de amor ma in magioransa łe se òcupa de połìtega, moral o de matèrie łeterare.
• Carmina varia - Quel chel resta

Òpere latine in proxa

• De viris illustribus - (1337) ła xe na cołesion de ómeni famóxi in proxa łatina dadicada a Francesco da Carara siór de Pàdova inte el 1358.
• Rerum memorandarum libri - (1350) exempi stòreghi e curioxidà col fin de educasion moral.
• Itinerarium ad sepulcrum Domini, descrision dei posti chei se incontra da Gènova a Gerusałeme.
• Secretum o De secreto conflictu curarum mearum - (fata infrà el 1347 e el 1353, ed in sèvito rivardà) el ga na ciacołada co Francesco chel se varda inte ła só ànema grasie al giuto de Sant'Agostin.
• De vita solitaria - (1346-1356 sérca) Descrision de na vida dedicada a ło studio, miga propio da sołi, ma conpagni de xente che studia.
• De otio religioso - (1346 – 1356) El sénbra sìmiłe a queło de prima, ma sta qua ła xe na sołitùdene magióre, par fini rełigióxi.
• De remediis utriusque fortunae - (1360–1366) córti scanbi de parołe intrà el "Gaudio" e ła "Ragione", poi el "Dolore" e ła "Ragione".
• Invectivarum contra medicum quendam libri IV - (1355)
• De sui ipsius et multorum ignorantia - (1368)
• Invectiva contra cuiusdam anonimi Galli calumnia o Contra eum qui maledixit Italiam
• Epistole (Familiares, Seniles, Sine nomine, Variae)
• De gestis Cesaris
• Psalmi penitentiales
• Posteritati
• Collatio laureationis
• Collatio coram Johanne rege
• Collatio inter Scipionem, Alexandrum, Hannibalem
• Arringhe
• Orationes
• Testamentum

Òpare in volgar

• El Canzoniere (tìtoło orixenal: Francisci Petrarchae laureati poetae Rerum vulgarium fragmenta) ła xe ła storia poètega de ła vida interior del poeta. Ghe xe 366 poexie: 317 sonéti, 29 canson, 9 sestine, 7 bałade e 4 madrigałi (I no xe miga tute łe òpare in volgar de Petrarca, soło quełe sełesionae).

Petrarca ghe scrive del só amor par Laura, incontrada inte el 1327 e existia par vèro, anca se queła de łe poexie ła xe più na creasion poètega del'autór, e el cónta ła guera che ła se fórma in łu infrà el pensièro de Laura vista come pecà e Laura ogeto del só amor. Ghe xe anca poexie de caràter połìtego, moral, ecc... St'òpara qua ła se sera co un'invocasion a ła Vèrxene Maria.

• I Trionfi
• Frammenti e rime extravaganti
• Testi del Vaticano latino 3196

Altri projeti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Francesco Petrarca
• el detien schemi gràfeghi so

Linganbi foresti

• Petrarca, FrancescoTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
• Enrico Carrara, PETRARCA, Francesco, in Ençiclopedia Italiana, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 1935.
• Petrarca, Francesco, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
• Petrarca, Francéscosapere.it, De Agostini.
• (IT, DE, FR) Francesco Petrarcahls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
• (EN) Francesco PetrarcaEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
• Francisco Rico e Luca Marcozzi, PETRARCA, Francesco, in Dizionario biografico degli italiani, vol. 82, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 2015.
• Francesco PetrarcaBeWeb, Conferenza Episcopale Italiana.
• (EN) Francesco PetrarcaFind a Grave.
• Opere di Francesco PetrarcaLiber Liber.
• Opere di Francesco Petrarca / Francesco Petrarca (altra versione) / Francesco Petrarca (altra versione)openMLOL, Horizons Unlimited srl.
• (EN) Opere di Francesco PetrarcaOpen Library, Internet Archive.
• (EN) Opere di Francesco PetrarcaProgetto Gutenberg.
• (EN) Audiolibri di Francesco PetrarcaLibriVox.
• (EN) Francesco PetrarcaGoodreads.
• (FR) Bibliografia su Francesco PetrarcaLes Archives de littérature du Moyen Âge.
• (EN) Francesco Petrarca, in Catholic Encyclopedia, Robert Appleton Company.
• Francesco PetrarcaDiscografia nazionale della canzone italiana, Istituto centrale per i beni sonori ed audiovisivi.
• (EN) Spartiti o libretti di Francesco PetrarcaInternational Music Score Library Project, Project Petrucci LLC.
• (EN) Francesco PetrarcaDiscogs, Zink Media.
• (EN) Francesco PetrarcaMusicBrainz, MetaBrainz Foundation.
• (EN) Francesco PetrarcaWhoSampled.