Crosta terestre
La cortesa terestre o crosta terestre (ciamada comunemente superfise terestre), in zeołozia e in zeofìzega, ła ze ła zona pì esterna de ła strutura conséntrega de ła zeosfera, ła parte sòłida de ła Tera[1]. Ła ze rełativamente fina, delimitada inferiormente da ła Descontinuità de Mohorovičić, co un spesor che el vària dai 5 km, inte el fondo oseànego (crosta oseànega), fin ai 70 km inte łe zone montane (crosta continentałe).[2]
Descrision
[canbia | canbia el còdaxe]Limiti inferiore e superiore
[canbia | canbia el còdaxe]El nostro pianeta el ze formà da scorse conséntreghe de vàrio materiałe: ła Crosta terestre, sudivizìbiłe in continentałe e oseànega, ła costituise el strato pì esterno; soto ghe ze el manteło terestre, che el se slarga fin a 2890 km de profondità; oncora pì soto, e finmente al sentro de ła Tera (6371 km da ła superfise) ghe ze el nùcleo. El manteło litosfèrego, ła parte pì superfisałe del manteło, el ze saldà a ła crosta, e insieme i forma cheła che ła vien definia litosfera. Intrà ła litosfera e el manteło inferiore (dita mezosfera) ghe ze l'astenosfera: un strato fino de manteło in parte fondesto che el ghe parmete a ła litosfera sora-stante de móvarse, a ła vełosità de pochi cm a l'ano. El lìmite superior el ze dato da ła superfise terestre che el ła mete in contato co l'atmosfera o l'idrosfera.
El limite inferior de ła crosta terestre el ze na superfise ben definia e marcada da mudamenti sia fìzeghi (canbiamenti de propietà mecàneghe) che chìmeghi (canbiamenti inte ła conpozision). L'interfasa crosta-manteło ła vien definita, da un ponto de vista petrogràfego, cofà el pasajo intrà roce che łe contien feldspati (sora) e cuełe che no ghene contien (soto). La crosta ła se difarénsia donca dal manteło parché łe so roce cristałine łe ze in prevałensa àside o bàzeghe, mentre chełe del manteło łe ze ultrabàzeghe. La crosta ła ze, par suposto, l'ùgnoła parte de ła Tera a contegnere roce sedimentàrie.
Ghe ze anca na discontinuità fìzega che ła divide ła crosta dal manteło: se parla de na zona de tranzision intrà roce de basa vełocità de propagasion de łe onde sìsmeghe (inte ła crosta) e roce a ełevada vełosità (inte el manteło); sta descontinuità ła vien ciamada descontinuità de Mohorovičić, de frecuente scursà in Moho.
Crosta continentałe e crosta oseànega
[canbia | canbia el còdaxe]
La crosta terestre el ze l'ùgnoło strato del pianeta a gaver na marcada eterozeneità laterałe. Fondamentałe ła ze ła distinsion intrà:
- crosta continentałe, co spesori che i ze in zènere da torno ai 35 km (par ła crosta stàbiłe) ma che i połe rivar anca 70 o par fin 90 km drio a łe catene montagnoze. La so carataristega fondamentałe dal ponto de vista zeodinàmego ła ze ła so basa densità rełativamente a cheła del manteło soto-stante, suponesto che łe so roce cristałine łe ze prevałentemente granìteghe;
- crosta oseànega co spesori che i vària da zero a 10 km e co na densità conpagna o superior a cheła del manteło soto-stante, suponesto che ła ze costituia prevałentemente de roce ultrabàzeghe e bàzeghe.
Se ga da tegner conto che l'estension de ła crosta continentałe ła ze pì granda de l'estension de łe tere emerzeste, vedesto che ła detien anca tuti i teritori imerzesti soto àcua a profondità inferiori ai 2500 metri.
El scałin morfolòzego che el marca el pasajo intrà crosta continentałe e crosta oseànega el ze denomenà scarpada continentale.
Conpozision chìmega
[canbia | canbia el còdaxe]La gran majoransa de łe roce che łe confà ła crosta terestre łe ze òsidi; łe ùgnołe ecesion de rełevanti łe ze i cloruri, i solfuri e i floruri, in cuantità che inte ła granda parte de łe roce no i sùpara l'1 %. El 47 % de ła crosta terestre ła ze confata da osìzeno e siłiso, soto forma de òsidi, dei cuałi i prinsipali i ze ła siłise (SiO2), l'òsido de ałumìnio (Al2O3), l'òsido de càlcio (CaO), l'òsido de potàsio (K2O), l'òsido de fero (FeO) e l'òsido de sodio (Na2O).
Dopo ver anałizà 1.672 tipi de roce e tegnendo in conto de ła so difuzion, Frank Wigglesworth Clarke el ga otegnesto par ła crosta terestre łe seventi persentuali in pezo[3]:
tetònega de łe plache
Òsido nome comun Persentuałe SiO2 siłise 59,71 Al2O3 òsido de ałumìnio 15,41 CaO òsido de càlcio 4,90 MgO òsido de magnèzio 4,36 Na2O òsido de sòdio 3,55 FeO òsido de fero 3,52 K2O òsido de potàsio 2,80 Fe2O3 òsido fèrego 2,63 H2O àcua 1,52 TiO2 biòsido de titànio 0,60 P2O5 anidride fosfòrega 0,22 Totale 99,22
Tuti chełi altri conponesti no i riva tuti insieme a l'1 %.
Voze corełae
[canbia | canbia el còdaxe]- Descontinuità de Conrad
- Crosta (ezozeołozia) inte i altri corpi del Sistema Sołare
Altri projeti
[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Superfise terestre
el detien schemi gràfeghi so
Linganbi foresti
[canbia | canbia el còdaxe]- (EN) Earth’s crust / planetary crustEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
| Controło de autorità | LCCN (EN) sh85040430 · GND (DE) 4015169-4 · NDL (EN, JA) 00573002 |
|---|
- ↑ (ES) Andrea Pastor, Cultura general : ámbito lingüístico y social, 1 de apriłe de 2010, ISBN 9788497327855. entrada il 30 de octubre de 2019.
- ↑ (i) V. S. Mironov, Curso de prospección gravimétrica, ISBN 9788429146257. entrada il 30 de otobre de 2019. Sconosesta: i (juto)
- ↑ The composition of the Earth's crust, Henry Stephens & Frank Wiggleworths, 1924 The composition of the Earth's crust, in Professional Paper, vol. 127, United States Geological Survey, 1924, DOI:10.3133/pp127.