Betula

Betula
Clasefegasion sientìfega
regno	Plantae
division	Magnoliophyta
clase	Magnoliopsida
ordene	Fagales
fameja	Betulaceae
genare	Betula

Ła brèdoła (o bredol, albareła o bioła, beđòl o pirca (nome sientifego Betula) ła xe na pianta deła fameja dełe Betulaceae. in inglexe se dixe birch, in todesco Birke, in sloveno bréza, in taljan betulla.

Un bosco de bredołe

Ła pol rivare a 15-30 metri de altesa e vivare fin a 160 ani. Sta pianta la buta el połine fra febraro e apriłe.

Ałergia ała bredoła

Fra febraro e aprile el połine fa danare kuei ke xe ałergici al połine de bredoła, con starnui, bruxor de oci e asma (ałergia ała bredoła). In Scandinavia ła bredoła, o mejo el so połine, xe ł'ałergene ke fa vegnere pi ałergie de tuti.

Ła bredoła come albaro sinboło

Ła bredoła xe ł'albaro nasional deła Finlandia

El legno

legno de bredoła

El legno de bredoła el rexiste al seco e ał'umido e el vien doparà dal marangon par fare careghe, tołe, scałe, ma anca socołi e dóe dełe boti. Senpre el legno de bredoła xe un otimo legno da bruxare.

El suco de bredoła

Foje e fruti de bredoła

Faxendo dei taj suła scorsa, se pol tirar fora un suco, un fià dolse, verde ciaro, bevù in specie in Finlandia, Estonia, Letonia, Lituania, Rusia, Bielorusia e Ucraina: el suco de bredoła. Secando i buti e łe foje, se pol avere un te diuretico, xontandoghe aqua de bojo.

El ksiłitoło, sucaro del legno

Dała bredoła se tira fora el ksiłitoło o sucaro del legno (formuła chimica C₅H₁₂O₅),

Ła strutura biochimica del ksiłitoło

un alcol ke el ga manco całorie del sucaro normałe (sacarosio) e el pol esare doparà dai diabetici sensa ke el ghe tira su el liveło de sucaro 'ntel sangue (glicemia). Doparà drento ła ciunga (ciunghe al ksiłitoło), el defende i denti dała placa baterica e dała carie.

Cristałi de ksiłitoło

Çerti studi i ga anca fato vedare ke 'l ksiłitoło (łe ciunghe al ksiłitoło) el pol prevenire łe otiti. Ocio coi can perché el ksiłitoło el xe vełenoso par lori e se i ghin magna tanto, i pol morir.