Tesùo (biołozia)

In biołogia se ciama tesùo n'insieme de sèłułe, anca desferénti par strutura, conpagne par funsion. El costituise un liveło superior de organixasion sełułar, fato par svòlxer un róło determinante drénto n'organismo, e prexente in gènere inte i anemałi e inte łe piante. Inte i anemałi a granda organixasion, spéso più tesùi desferénti i se méte insieme a formar struture oncora più organixae, i òrgani. Un tesùo el pol èser sòlido, ma anca lìquido. El sàngue e ła linfa, che ła gira inte el sistema linfàtico dei anemałi, (e dónca miga ła linfa vegetal, che no ła ga sèłułe) i xe anca łóri, dal pónto de vista anatòmico, tesùi.

Ła siénsa che ła studia i tesùi ła vien ciamada istołogia e ła xe n'inportante rama de ła medexina e de ła biołogia. El studio dei tesùi a fin soło che diagnòstico, invése, el tol el nome de Anatomia patołògica.

El strumento na volta più doperà par studiar i tesùi el xe el microscopio òtico; inte i ùltimi ténpi, anpò, se ga scomensà a doperar de più el microscopio ełetrònego, l'imunochìmega (tor anticorpi tratai aposta che i se liga ai desferénti conponénti sełułari, permeténdone l'identificasion), e de tècneghe de biołogia mołecołar e de genètega.

Tesùi anemałi

Ghe xe quatro tipi fondamentałi de tesùi prexenti in tuti i anemałi, dal'omo ai più sénplisi invertebrati. Sti tesùi qua i xe a só volta divixi in soto-tipi, più speciałixai, e, inte i anemałi superiori, i va a costituir i desferénti òrgani. I quatro tesùi fondamentałi i xe:

el tesùo epitelial, o epitelio, costituìo da sèłułe stretamente sunade e stréte infrà łóre, chel costituise ła covertura de tute łe superfisi drénto e fóra del corpo, dei vaxi sanguigni, e che el fórma łe giàndołe.
el tesùo conetivo, costituìo da sèłułe de fórma varia, caraterixae da ła prexensa de na bondante sostansa intersełułar (o matrice) infrà łóre. Come che el sugerise el nome, ła funsion prima de sto tesù ła xe quéła de ligar, sia par strutura che par funsion, i altri tesùi e i òrgani. Anpò, el tesùo conetivo el se desferénsia in numeróxi soto-tipi, co funsion dabon varie. Alguni exenpi de sti soto-tipi qua, oltra che el tesùo conetivo propiamente dito, i xe: el tesùo cartilagìneo, el tesùo òseo, el tesùo adipoxo e'l sàngue.
el tesùo muscołar, costituìo da sèłułe che łe ga dréntp numeróxi fiłaménti de contrasion, overosia i sarcòmeri de łe miofibriłe, formai da fiłamenti de actina e miosina che i xe bóni de scórer i uni su st'altri e de canbiar ła fórma de łe sèłułe stése. El tesùo muscołar el perméte el moviménto del'organismo e ła contrasion invołontaria de desferénti òrgani, paraménti o sistemi. El se divide in tre soto-tipi: el mùscoło strià (o schełètrego), el mùscoło liso e'l mùscoło cardìaco.
el tesùo nervoxo, costituìo sia da sèłułe ricche de slongamenti e fasilmente ecitàbiłi (i neuroni), bóne de reséver e retrasméter i inpulsi nervoxi, sia da sèłułe de più varia fórma e funsion, łe sèłułe gliałi. Insieme, ste sèłułe łe costituise el serveło e'l sistema nervoxo.

Tesùi vegetałi

I tesùi vegetałi i se destìngue in tre tipi fondamentałi:

el tesùo tegumental, o tegumento, che el ga funsion de covertura e protesion.
el tesùo parenchimàtico, che el xe el più comun e'l svolxe sia funsion de sostegno che de nudrigamento par l'intrega pianta.
el tesùo vascołar, che el perméte el trasporto a curta e a łónga distansa de ve sołusioni e dei nudriganti drénto ła pianta, e'l xe costituìo da dó soto-tipi: el xilema e'l floema.

Controło de autorità	GND (DE) 4020840-0