Difarense intrà łe version de "Rejon de Itàlia"

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
Navega in tel istorego in manjiera interativa
(Varda tute łe modifeghe che speta ła revixion)
[Revixion njiancora controłà][Revixion njiancora controłà]
← Difarensa pì vèciaDifarensa pì nova →
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
VixuałeWikitesto
Nessun oggetto della modifica
Targhete: Modìfega vixuałe Canbiamento da tełefonin Canbio da web par tełefunini
-Zontà informasion e sistemadi serti erori e serte frasi. Ma par ła verità ne manca i cołegamenti foresti e łe fonte. -Aggiunte informazioni e sistemati errori e frasi. Ma a dirla tutta mancano i collegamenti esterni e le fonti. -Added infos and corrected mistakes and phrases. But are actually lacking some external links and references.
Targhete: Canbiamento da tełefonin Canbio da web par tełefunini
Riga 1: Riga 1:
Ła forma de desentralizasion selta in [[Itałia]] ła xe cuela de dividar el teritorio nasional in '''Rejoni''', che asieme a [[Comun|Comuni]], [[Province de ła Itałia|Provinsie]] e Stato "łe costituise ła República" (art. 114 Cost.).
Ła forma de desentralizasion selta in [[Itałia]] ła xe cuela de dividar el teritorio nasional in '''Rejoni''', che asieme a [[Comun|Comuni]], [[Province de ła Itałia|Provinsie]] e Stato "łe costituise ła República" (art. 114 Cost.).


== Caràteri zenarałi ==
⚫
Cuazi tute łe rejoni łe xe almanco divize in provinsie (sensa ła Val d'Aosta) e senpre cuazi tute łe xe ła forma più granda de autoguverno łocal (sensa el Trentin-Alto Àdeze, 'ndo che łe do provinsie łe xe autònome ł'una co chel'altra e łe costituise asieme ła rejon).


Łe rejoni tute (a statudo ordenario e speciałe) łe ga autonomìa legislativa, de aministrasion e finansiaria conforme a ła Costitusion, in particołare a i articołi 116 (par le rejon a statudo speciałe), 117, 118, 119 (par łe rejon a statudo ordenario).
⚫
L'Itałia ła xe formà da 20 rejoni e 5 de cueste ([[Friul-Venesia Julia]], [[Trentin-Alto Àdexe|Trentin-Alto Àdeze]], [[Vałe d'Aosta|Val d'Aosta]], [[Sardegna]] e [[Siciłia]]) łe gà avù derito a na particułare [[Rejon autonoma a łexislasion speciałe|łegislasion speciałe]] par motivasion culturałi, giografiche, stòreghe o grasie a ła prezensa de na menoransa łenguistica. Łe altre 15 rejoni con statuto normal ("ordenario") łe ga podùo scominsiar el sò laoro sol che a partir da 'l [[1970]], mentre cuełe speciałi łe laorava dezà 'nte'l periodo tra el [[1945]] e 'l [[1948]] (ła rejon Friuli-Venesia Julia ła xe stà creà invese 'nte'l [[1963]]).
Łe połe legiferar su łe materie atribuìe lore da ła Costitusion o da i sò propi statudi speciałi.
Łe dispone de conpartecipasion a 'l getito fiscal de 'l sò propio teritorio su ła base de łe materie gestìe e aministrade.


=== Ordenamento teritorial ===
⚫
Tute łe rejoni łe gà un sistema de voto magioritario (fora che el Trentin-Alto Àdeze e ła Val d'Aosta che łe gà ancora un sistema proporsional par ła question de łe menoranse) e łe xe formà da na '''Zonta Rejonałe''' con sora tuti el ''Presidente de ła Rejon'' (o anca ''Guvernador'') che ła xe el 'guverno' e da un '''Consejo Rejonałe''' che'l xe el 'parlamento'.


⚫
Cuazi tute łe rejoni łe xe almanco divize, oltre che in Comuni, in Provinsie (sensa ła Val d'Aosta) e senpre cuazi tute łe xe ła forma più granda de autoguverno łocal (sensa el Trentin-Alto Àdeze, 'ndo che łe do provinsie łe xe autònome ł'una co chel'altra e łe costituise asieme ła rejon).
⚫
Tante rejoni del Setentrion łe dimanda a gran voze più autonomia e rispeto par łe rejon.

⚫
L'Itałia ła xe formà da 20 rejoni e 5 de cueste ([[Friul-Venesia Julia]], [[Trentin-Alto Àdexe|Trentin-Alto Àdeze]], [[Vałe d'Aosta|Val d'Aosta]], [[Sardegna]] e [[Siciłia]]) łe gà avù derito a na particułare [[Rejon autonoma a łegislasion speciałe|łegislasion speciałe]] par motivasion culturałi, giografiche, stòreghe o grasie a ła prezensa de na menoransa łenguistica. Łe altre 15 rejoni con statuto normal ("ordenario") łe ga podùo scominsiar el sò laoro sol che a partir da 'l [[1970]], mentre cuełe speciałi łe laorava dezà 'nte'l periodo tra el [[1945]] e 'l [[1948]] (ła rejon Friuli-Venesia Julia ła xe stà creà invese 'nte'l [[1963]]).

== Istitusion e caràteri połìteghi ==
=== Sistema de voto ===

Tute łe rejoni łe gà un sistema de voto magioritario, fora che el Trentin-Alto Àdeze e ła Val d'Aosta che łe gà ancora un sistema proporsional.

In tute le Rejon (a parte T-AA e VdA) se vota par el candidado Presidente, jutà da ła sò coalision połitega o partìo, e ghe vien dà un premio de majoransa dito de "guvernabiłità" a ła coalision (o partìo) che ła sostegneva 'l candidado che 'l ga ciapà pi' voti de tuti i altri.
I premi de majoransa e 'l sistema de voto e de elesion de i consejeri e de 'l Presidente, oltre al nùmaro de i stesi consejeri, i xe definìi co Lege Rejonałe, su ła baze de ła Lege Statałe "Tatarella", n. 43/1995.

In Trentin-Alto Àdeze (Provinsia de Bolzan) e in Val d'Aosta no se vota mìa par el Presidente, ma propio par el Consejo, do che el Presidente el vien ciólto da i consejeri de i partìi ełezesti.

=== Istitusion de ła Rejon ===

⚫
I organi istitusionali i xe ła '''Zonta Rejonałe''' con sora tuti el ''Presidente de ła Rejon'' (o anca ''Guvernador'') che ła xe el 'guverno' e 'l '''Consejo Rejonałe''' che'l xe el 'parlamento'.

El Presidente el xe el rapresentante de tutta ła rejon, el nòmena ła Zonta, el promulga łe legi rejonałi, el indize i referendum su łe materie de conpetensa rejonal, el xe responsabile par ł'atuasion de'l federałismo fiscal.
Ła Zonta ła para vanti ła Rejon e ła derize e coordena el laoro de'l Consejo.
El Consejo Rejonal el xe l'organo legislativo de ła rejon, l'aprova łe legi e i regołamenti su łe materie de conpetensa rejonałe. L'aprova e modìfica el statudo rejonal.

Consejo e Presidente i xe łigà conforme el prinsipio "simul stabunt, simul cadent"('asieme i sta, asieme i casca'), che 'l vol dir che no i połe star in carga se no asieme.
Co łe dimisione de'l Presidente donca, anca el Consejo "el casca" e se indize nove ełesion.

=== Dimande par na pi' granda autonomìa ===

⚫
Tante rejoni del Setentrion łe ga dimandà e łe dimanda 'ncora ancò più autonomia e rispeto par łe rejon.
Sta quistion ła xe causà da 'l senso de 'discriminasion' che ghe sarìa tra łe rejon a statudo ordenario e łe rejon speciałi, dovesto anca a ła pi' larga autonomìa fiscal che ste ultime łe ga e a łe sò pi' grande conpetense.

Se ga provà a risolvar sto problema co ła reforma costitusional de 'l 2001 (l. Cost. n. 3/2001), indo' se ga volesto dar pi' conpetense a łe rejon a statudo ordenario, lasando a'l Stato sol che materie de intarese nasional (cofà Difesa, Polìtega èstara, Moneda, Raporti co l'UE, Justisia, Sicuresa e órdene pùblico,...) e dàndoghe a łe Rejon potestà o concorenta co 'l Stato, o "residual"(sol de le Rejon), par le materie no scriveste in Costitusion come de'l Stato o concorente tra Stato e Rejoni.

Ła Lege 42/2009 po' ła gaveva stabilìo na autonomìa anca finansiaria de łe Rejoni (e de Provinsie e Comuni), ma ła xe rimanesta inatuada par el cascare de 'l guverno poco pi' vanti.

Inte ła reforma de'l 2001 invese xera stà anca stabilìo che łe Rejon łe podese dimandar "forme e condisione particołar de autonomìa" inte'l novo articoło 116 c.3.
Sto proceso el xe stà fato scominsiar da serte Rejoni sol inte'l 2017, ma no ancora atuà fin in fondo.


== Storia ==
== Storia ==

Version de le 13:45, 2 avr 2019

Ła forma de desentralizasion selta in Itałia ła xe cuela de dividar el teritorio nasional in Rejoni, che asieme a Comuni, Provinsie e Stato "łe costituise ła República" (art. 114 Cost.).

Caràteri zenarałi

Łe rejoni tute (a statudo ordenario e speciałe) łe ga autonomìa legislativa, de aministrasion e finansiaria conforme a ła Costitusion, in particołare a i articołi 116 (par le rejon a statudo speciałe), 117, 118, 119 (par łe rejon a statudo ordenario). Łe połe legiferar su łe materie atribuìe lore da ła Costitusion o da i sò propi statudi speciałi. Łe dispone de conpartecipasion a 'l getito fiscal de 'l sò propio teritorio su ła base de łe materie gestìe e aministrade.

Ordenamento teritorial

Cuazi tute łe rejoni łe xe almanco divize, oltre che in Comuni, in Provinsie (sensa ła Val d'Aosta) e senpre cuazi tute łe xe ła forma più granda de autoguverno łocal (sensa el Trentin-Alto Àdeze, 'ndo che łe do provinsie łe xe autònome ł'una co chel'altra e łe costituise asieme ła rejon).

L'Itałia ła xe formà da 20 rejoni e 5 de cueste (Friul-Venesia Julia, Trentin-Alto Àdeze, Val d'Aosta, Sardegna e Siciłia) łe gà avù derito a na particułare łegislasion speciałe par motivasion culturałi, giografiche, stòreghe o grasie a ła prezensa de na menoransa łenguistica. Łe altre 15 rejoni con statuto normal ("ordenario") łe ga podùo scominsiar el sò laoro sol che a partir da 'l 1970, mentre cuełe speciałi łe laorava dezà 'nte'l periodo tra el 1945 e 'l 1948 (ła rejon Friuli-Venesia Julia ła xe stà creà invese 'nte'l 1963).

Istitusion e caràteri połìteghi

Sistema de voto

Tute łe rejoni łe gà un sistema de voto magioritario, fora che el Trentin-Alto Àdeze e ła Val d'Aosta che łe gà ancora un sistema proporsional.

In tute le Rejon (a parte T-AA e VdA) se vota par el candidado Presidente, jutà da ła sò coalision połitega o partìo, e ghe vien dà un premio de majoransa dito de "guvernabiłità" a ła coalision (o partìo) che ła sostegneva 'l candidado che 'l ga ciapà pi' voti de tuti i altri. I premi de majoransa e 'l sistema de voto e de elesion de i consejeri e de 'l Presidente, oltre al nùmaro de i stesi consejeri, i xe definìi co Lege Rejonałe, su ła baze de ła Lege Statałe "Tatarella", n. 43/1995.

In Trentin-Alto Àdeze (Provinsia de Bolzan) e in Val d'Aosta no se vota mìa par el Presidente, ma propio par el Consejo, do che el Presidente el vien ciólto da i consejeri de i partìi ełezesti.

Istitusion de ła Rejon

I organi istitusionali i xe ła Zonta Rejonałe con sora tuti el Presidente de ła Rejon (o anca Guvernador) che ła xe el 'guverno' e 'l Consejo Rejonałe che'l xe el 'parlamento'.

El Presidente el xe el rapresentante de tutta ła rejon, el nòmena ła Zonta, el promulga łe legi rejonałi, el indize i referendum su łe materie de conpetensa rejonal, el xe responsabile par ł'atuasion de'l federałismo fiscal. Ła Zonta ła para vanti ła Rejon e ła derize e coordena el laoro de'l Consejo. El Consejo Rejonal el xe l'organo legislativo de ła rejon, l'aprova łe legi e i regołamenti su łe materie de conpetensa rejonałe. L'aprova e modìfica el statudo rejonal.

Consejo e Presidente i xe łigà conforme el prinsipio "simul stabunt, simul cadent"('asieme i sta, asieme i casca'), che 'l vol dir che no i połe star in carga se no asieme. Co łe dimisione de'l Presidente donca, anca el Consejo "el casca" e se indize nove ełesion.

Dimande par na pi' granda autonomìa

Tante rejoni del Setentrion łe ga dimandà e łe dimanda 'ncora ancò più autonomia e rispeto par łe rejon. Sta quistion ła xe causà da 'l senso de 'discriminasion' che ghe sarìa tra łe rejon a statudo ordenario e łe rejon speciałi, dovesto anca a ła pi' larga autonomìa fiscal che ste ultime łe ga e a łe sò pi' grande conpetense.

Se ga provà a risolvar sto problema co ła reforma costitusional de 'l 2001 (l. Cost. n. 3/2001), indo' se ga volesto dar pi' conpetense a łe rejon a statudo ordenario, lasando a'l Stato sol che materie de intarese nasional (cofà Difesa, Polìtega èstara, Moneda, Raporti co l'UE, Justisia, Sicuresa e órdene pùblico,...) e dàndoghe a łe Rejon potestà o concorenta co 'l Stato, o "residual"(sol de le Rejon), par le materie no scriveste in Costitusion come de'l Stato o concorente tra Stato e Rejoni.

Ła Lege 42/2009 po' ła gaveva stabilìo na autonomìa anca finansiaria de łe Rejoni (e de Provinsie e Comuni), ma ła xe rimanesta inatuada par el cascare de 'l guverno poco pi' vanti.

Inte ła reforma de'l 2001 invese xera stà anca stabilìo che łe Rejon łe podese dimandar "forme e condisione particołar de autonomìa" inte'l novo articoło 116 c.3. Sto proceso el xe stà fato scominsiar da serte Rejoni sol inte'l 2017, ma no ancora atuà fin in fondo.

Storia

L'Itałia ła ga metesto łe rejon drento el sò ordenamento zurìdego co ła Costitusion deła República Itałiana, 'nte'l 1º de zenaro de 'l 1948, che a i articołi 114 e 115 el prevedeva[1] in fati:

"Ła República ła se riparte in Rejon, Provinsie e Comuni." Costitusion Itałiana, art. 114.

"Łe Rejon łe xé costituie in enti autonomi co sò poderi e funsion secondo i prinsipi fisai nte ła Costitusion." Costitusion itałiana, art. 115


Łe rejon adotade co ła nàsita de ła República Itałiana, in númaro de 19, łe jera in gran parte enti teritoriałi del presedente Regno d'Itałia denominadi "sircoscrision de desentramento statistico-aministrative". Sołe difarense, el Friuli e ła Venesia Giulia che łe xé stà unie 'nte ła rejon Friułi-Venesia Giulia e i Abrusi e el Mołize inserii 'nte ła rejon Abrusi e Mołize. Inte'l 1963 ła rejon Abrusi e Mołixe xe stà da novo dividesta 'nte łe do rejon Abruso e Mołize portando a 20 el numaro de łe rejon.

Rejon e Cavedałi Rejonałi Itałiane

RejonCavidałe rejonal
1. Abruzo
(Abruzzo)		Ł'Aquiła
(L'Aquila)
2. Val d'Aosta
(Valle d'Aosta, (FR) Valleé d'Aoste)		Aosta
( (FR) Aoste)
3. Puje
(Puglia)		Bari
-
4. Baxéłegata o Łucania
(Basilicata)		Potensa
(Potenza)
5. Całavria
(Calabria)		Catanxaro
(Catanzaro)
6. Canpania
(Campania)		Napułi
(Napoli)
7. Emiłia-Romagna
(Emilia-Romagna)		Bułognia
(Bologna)
8. Friułi-Venesia Julia
(Friuli-Venezia Giulia, (FUR) Friul-Vignesie Julie, (SL) Furlanija-Julijska krajina)		Trieste
( (FUR) Triest, (SL) Trst)
9. Łasio
(Lazio)		Roma
-
10. Łiguria
(Liguria)		Xenoa
(Genova)
11. Łonbardia
(Lombardia)		Miłan
(Milano)
12. Marche
- 		Ancona
-
13. Mołixe
(Molise)		Canpobaso
(Campobasso)
14. Piemont
(Piemonte)		Turin
(Torino)
15. Sardignia
(Sardegna, (SR) Sardinna)		Cajari
(Cagliari, (SR) Casteddu)
16. Siciłia
(Sicilia)		Pałermo
(Palermo, (SCN) Palermu)
17. Trentin-Alto Ádexe
(Trentino-Alto Adige, (DE) Trentino-Südtirol, (LLD) Trentin-Südtirol)		Trento
-
18. Tuscana
(Toscana)		Firense
(Firenze)
19. Onbria
(Umbria)		Peruxa
(Perugia)
20. Vèneto
(Veneto)		Venesia
(Venezia)

Notasion

  1. ↑ Łe vegnarà modificae da ła lexe costitusionałe de el 18 de otobre del 2001, n. 3, "Modifighe al titoło V de ła parte seconda de ła Costitusion".
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Rejon_de_Itàlia&oldid=599495"