Sicìlia

Sicìlia

Sicilia (it) Sicìlia (scn)
Bandiera
Pozision
38°06′56″N 13°21′41″E
Stato	Itàlia
Capitałe	Pałermo
Popołasion
Totałe	4 983 478 (2019)
Densità	193,83 hab./km²
Demònemo	siciliano o siciliana o siciliani, siciliane ,
Zeografia
Àrea	25 711 km²
Altitùdene	3 340 m
Ponto pì alto	Etna (3 357 m)
Rente a	nisun vałore
Dati istòreghi
Creasion	15 de majo del 1946
Organizasion pułìtega
Òrgano ezecutivo	Zonta rejonałe de ła Sicìlia (it)
Òrgano lejislativo	Asenblea Rejonałe Sicìliana
Presidente de ła Rejon Siciliana	Renato Schifani (it) (13 de otobre del 2022)
Còdazi de identifegasion
ISO 3166-2	IT-82
Fuzo oràrio	UTC+1 UTC+2
Còdaze NUTS	ITG1
ID ISTAT	19
Sito web	regione.sicilia.it

Ła Siçiłia (in siçiłian Sicìlia) ła xe na region (25 711 km², i abitanti i sùpara i 5 miłioni, caòłogo Pałermo) italiana.
Ła xe bagnada a nord dal Mar Tiren, a est dal Mar Jonio e a sudovest dal Canal de Siciłia; el Streto de Mesina ła separa a nordest da ła Całabria.

A łiveł aministrativo ła xe ła region pi estexa del stato itałian.

Ła Siciłia xe na tera piena de storie e difarenti culture che łe ga prodoto na identità forte, tìpega e caraterìstega de l'ìxoa.

Zeografia

Ła xe na ìzoła inte el sud de l'Itałia. Se trata de ła pi granda ìzoła del Mediteraneo.
Ła ga forma de triangoło, co łi tre vertisi rapresentai da Cao Boeo o Łilibeo a ovest, Ponta del Faro a nordest e Cao Ìxoła de łe Corenti a sudest.
Łe fa parte de ła rejon anca el arsipełago de łe Eolie a nordest, ła ìzoła de Ustica a nordovest, el arsipełago de łe Egadi a ovest e ła ìzoła de Pantełeria co el arsipełago de łe Pełagie a sudovest.

Ła xe in bona parte montagnoza e cołinar, co łi riłievi maxori inte ła banda nordoriental.
El pì inportante el xe el volcan Etna (3340 m.). Staltri łi fa parte del Apenin Sicuło, un łongo ałineamento de montagne co orientamento estnordest-ovestnordovest, che el va dal Streto de Mesina a ła vałe del Torto; el xe divixo inte łi grupi dei Pełoritani, dei Nebrodi e de łe Madonìe. Pì basi łi xe łi Monti Iblei, ìzołai inte el canton sudoriental, łi Monti Erei che łiocupa ła banda sental de ła ìzoła, e łi Monti Sicani inte ła banda sentro-oriental.
Łe pianura pì estexe ła xe ła Piana de Catania, intra el Etna a nord e e łi Monti Iblei a sud, e cheła de Geła, a sudovest dei Monti Iblei.

Łi corsi de acua łi ga carater torentisio, co piene inporovixe in inverno e łonghi periodi de magra.
Łi pì inportanti łi xe el Simeto, el Salso, e el Platani.

Ła ga clima de tipo mediteraneo, influensà da ła distansa dal mar e da ła altitudine.
Łe xone pì piovoxe łe se cata a nordest, chełe manco piovoxe a sudest.

Istòria

Na vecia mapa de ła Siciłia inte el XVII secoło.

Ła rejon, xa abitada inte el pałeołitego, ła xe abitada inte el età del fero da elimi, sicani e sicułi.
Inte el IX-VIII secoło vanti Cristo, ła vien cołonixada da fenici e cartaginexi inte łe coste osidentałi, da grèsi inte łe coste orientałi.
A partir dal III secoło vanti Cristo, co che tuta ła ìzoła ła vien concuistada da łi romani, el teritorio restarà senpre unifegà inte na ugnoła entità połitega, anca se sogeta a un mucio de difarenti goerni sia łocałi che foresti.
Inte el V secoło ła vegnarà ocupada da łi vandałi e inte el VI da łi bisantini.
Inte el IX łi arabi kalbiti łi forma el primo stato sovran, sevio inte el XI secoło da łi normani. Da el XIII al XIX secoło ghe sarà senpre al poter dinastie foreste: svevi, angioini, aragonexi, spagnołi, àustriaghi, savoiardi, e napołetani.
Inte el 1861 ła vegnarà anesa al Regno de Ìtałia.
A inìsio del XX secoło cofà molte altre rejon ìtałiane ła sara interesada da inportanti flusi de emigrasion.

Połitega

Ła Siciłia ła xe aministrà da l'Asenblea Regional Siciłiana, ła xe na region col Statuto Speciałe. I Deputai i xe 90.

Sudivixion aministrativa

Al di de ancuò inte ła Siciłia ghe xe 9 enti łivel paragonàbiłe a cheło de łe province itałiane:

• łe sità metropołitane de Catania (Catanìa), Mesina (Missina), e Pałermo (Palemmu)
• i łibari consorsi comunałi de Agrigento (Girgentu), Caltaniseta (Nissa), Ena (Castruggiuvanni), Raguxa (Rausa), Siracuxa (Sarausa) e Trapani (Tràpani).

Comuni prinsipałi

Łe sità prinsipałi łe xe Pałermo, Catania, Mesina, e Siracuxa.