Siciłia

Siciłia rejon a statuto speciałe
(SCN) Sicìlia
(Detaji) (Detaji)
Locałixasion
Stato	Itałia
Aministrasion
Presidente	Rosario Crocetta
Lengue ufisiałi	itałian
Data de istitusion	15 de majo 1946
Teritorio
Coordinae	38°06′56″N 13°21′41″E
Altitudine	391 m s.l.m.
Superficie	25 711km²
Abitanti	5049598
Densità	196,4 ab./km²
Province	9
Comuni	390
Rejon confinanti	gnanca una (ìxoła)
Altre informasion
Łéngue	siciłian Minori:albanexe, galo-italego, greco
ISO 3166-2	IT-82
Còdaxe ISTAT	19
Nome abitanti	siciłiani
PIL	(PPA) 68.741,0 mln €
Carte interative
Sito istitusionałe

Ła Siçiłia (in siçiłian Sicìlia) ła xè 'na region (25 711 km², i abitanti i sùpara i 5 miłioni, caołogo Pałermo) itałiana.
Ła xe bagnada a nord da el Mar Tiren, a est da el Mar Jonio e a sudovest da el Canal de Siciłia; el Streto de Mesina ła separa a nordest da ła Całabria.

A łiveł aministrativo ła xè ła region pi estexa del stato itałian.

Ła Siciłia xe na tera piena de storie e difarenti culture che łe ga prodoto na identità forte, tìpega e caraterìstega de l'ìxoa.

Giografia

Ła xè na ìxoła inte el sud de l'Itałia. Se trata de ła pi granda ìxoła del Mediteraneo.
Ła ga forma de triangoło, co łi tre vertisi rapresentai da Cao Boeo o Łilibeo a ovest, Ponta de el Faro a nordest e Cao Ìxoła de łe Corenti a sudest.
Łe fa parte de ła rejon anca el arsipełago de łe Eolie a nordest, ła ìxoła de Ustica a nordovest, el arsipełago de łe Egadi a ovest e ła ìxoła de Pantełeria co el arsipełago de łe Pełagie a sudovest.

Ła xe in bona parte montuoxa e cołinar, co łi riłievi maxori inte ła banda nordoriental.
El pi' inportante el xe el volcan Etna (3340 m.). Staltri łi fa parte de el Apenin Sicuło, un łongo ałineamento de montagne co orientamento estnordest-ovestnordovest, che el va da el Streto de Mesina a ła vałe de el Torto; el xe divixo inte łi grupi de łi Pełoritani, de łi Nebrodi e de łe Madonìe. Pi' basi łi xe łi Monti Iblei, ixołai int'el canton sudoriental, łi Monti Erei che łiocupa ła banda sental de ła ìxoła, e łi Monti Sicani inte ła banda sentro-oriental.
Łe pianura pi' estexe ła xe ła Piana de Catania, intra el Etna a nord e e łi Monti Iblei a sud, e cheła de Geła, a sudovest de łi Monti Iblei.

Łi corsi de acua łi ga carater torentisio, co piene inporovixe in inverno e łonghi periodi de magra.
Łi pi' inportanti łi xe el Simeto, el Salso, e el Platani.

Ła ga clima de tipo mediteraneo, influensà da ła distansa da el mar e da ła altitudine.
Łe xone pi' piovoxe łe se cata a nordest, chełe manco piovoxe a sudest.

Istòria

Na vecia mapa de ła Siciłia int'el XVII secoło.

Ła rejon, xa abitada int'el pałeołitego, ła xe abitada int'el età de el fero da elimi, sicani e sicułi.
Int'el IX-VIII secoło vanti Cristo, ła vien cołonixada da fenici e cartaginexi inte łe coste osidentałi, da grèsi inte łe coste orientałi.
A partir da el III secoło vanti Cristo, co che tuta ła ìxoła ła vien concuistada da łi romani, el teritorio restarà senpre unifegà inte 'na ugnoła entità połitega, anca se sogeta a un mucio de difarenti governi sia łocałi che foresti.
Int'el V secoło ła vegnarà ocupada da łi vandałi e int'el VI da łi bisantini.
Int'el IX łi arabi kalbiti łi forma el primo stato sovran, sevio int'el XI secoło da łi normani. Da el XIII a el XIX secoło ghe sarà senpre al poter dinastie foreste: svevi, angioini, aragonexi, spagnołi, àustriaghi, savoiardi, e napołetani.
Int'el 1861 ła vegnarà anesa a el Regno de Ìtałia.
A inisio de el XX secoło cofà molte altre rejon ìtałiane ła sara interesada da inportanti flusi de emigrasion.

Połitega

Ła Siciłia ła xe aministrà da l'Asenblea Regional Siciłiana, ła xe na region co'l Statuto Speciałe. I Deputai i xe 90.

Sudivixion aministrativa

Al di de ancuò inte ła Siciłia ghe xè 9 enti łivel paragonabiłe a cheło de łe province itałiane:

• łe sità metropołitane de Catania (Catanìa), Mesina (Missina), e Pałermo (Palemmu)
• i łibari consorsi comunałi de Agrigento (Girgentu), Caltaniseta (Nissa), Ena (Castruggiuvanni), Raguxa (Rausa), Siracuxa (Sarausa) e Trapani (Tràpani).

Comuni prinsipałi

Łe sità prinsipałi łe xe Pałermo, Catania, Mesina, e Siracuxa.