Prunus persica

*Prunus persica*
	;
Dati
Fonte de	pesca (it) , peach pit (en) , peach juice (en) , persic oil (en) e peach wood (en)
Tasonomia
Superregno	Eukaryota
Rèǌo	Plantae
Órdene	Rosales
Fameja	Rosaceae
Tribù	Amygdaleae
Zènare	Prunus
Spece	Prunus persica; Batsch, 1801
Nomenclatura
Basònemo	Amygdalus persica

El persegaro o persegher (Prunus persica (L.) Batsch) el ze na spece de ła fameja Rosaceae^[1] che el produze on fruto comestìbiłe ciamà pèrsego.

El persegaro ła ze na àlbara orizenària de ła Cina, andove el ze stà considarà el sìnboło de ła imortałità, e che i so fiori i ze stai sełebrai da poeti, pituri, cantanti e diretori sinematogràfeghi. Da l'oriente el persegaro el ze rivà in Pèrsia, andove dopo el ze rivà in Eoropa. Da ła pèrsia infati ghe deriva el nome de ła spece. Inte l'Ezito el pèrsego el zera sacro a Apocrate, dio del siłénsio e de ła infànsia, tanto che oncora uncó łe masełe dei putełi łe njien paragonae ai pèrseghi, par ła so èsar mòrbide e carnoze.

Descrision[canbia | canbia el còdaxe]

El persegaro el ze na àlbara de dimension che ła połe rivar a na altura de 4-8 metri, co na scorsa na s-ciantina rùvida de cołor maron. I zóvanni buti i ze de cołor verdo, frecuentemente sfumà de roso. Łe foje łe ze lanseołae co ła ponta, alterne, i fiuri ermafrodii i ze portai inte na zona apegałe so łe rame pì zóvani, ma no inte i buti.

Tante parte de ła pianta, cofà scorsa, raize, foje e samese, łe contien base cuantità de sostanse da łe cuałe deriva cianuri, tòseghi, anca se par el modesto contegnuo de ste sostanse łe ze stae doparae inte ła tradision (soratuto łe foje) par darghe aroma ai licuori, par el so sapor gradévoło amaro. Łe foje łe połe ver na dimension de 6 – 12 cm. Ła pianta ła ga ła tendensa a ła stabiłizasion apegałe, o sia co ła se brusca ga da èsar rispetà ła prezensa de on àpeze dominante. Se l'àpeze el vien cavà o spontà ła pianta ła tente a afermar da novo ła domenansa de l'àpeze, produzendo mase de buti intermedi no produtivi.

I fiuri i buta in primavera. I ze de cołor roza, ma ghe ze na granda difarensa intrà łe varietà: i pètałi i połe èsar picenini e streti o grandi e larghi; se i ga l'interior dei pètałi de cołor pì scuro-naranson, se garà fruta de polpa zała, se l'interior dei pètałi, anca se senpre roza, i ze sfumai de ciaro, i fruti i garà ła polpa bianca.

Distribusion e Habitat[canbia | canbia el còdaxe]

El persegaro el ga bizogno de caldo par vìvare e ełora ła so distribusion in Eoropa el ze isteso de cheło de l'ua.

El nome deriva dal fato che i eoropei i credea chel vegnese da ła Persia (atuałe Iran), da dove el ze stà ciapà da Sandro Magno. Inte el I secoło el persegaro el ze rivà a Roma.

El pèrsego cofà sinboło[canbia | canbia el còdaxe]

Da nialtri i fiori de persegaro i ze sinboło del spozałìsio. In Cina el pèrsego el ze sìnboło de imortałità. Inte ła mitołozia taoista ła rezina mare de l'osidente (ziwangmu) ła cultiva i persegari in na vałe de montagna distante e sconta, andove che i pèrseghi i maùra solché na volta ogni miłe ani.

Produsion[canbia | canbia el còdaxe]

I 10 majori produtori de pèrsego inte el 2018^[2]
Stato	Produsion (tonełae)
Cina	15.195.291
Itàłia	1.090.678
Gresa	968.720
Spagna	903.809
Turchia	789.457
Stati Unii	align=right\|700.350
Iran	645.499
Ciłe	319.047
Ìndia	278.417
Ezito	246.742
Mondo	24.453.425

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

↑ (EN) Prunus persica, in The Plant List. entrada il 24 maggio 2016.
↑ (EN) Food and Agriculture Organization of The United Nations, FAOSTATfao.org. entrada il 7 de agosto 2020.