Partenon

Partenon
El Partenon de Atene, fasada ovest
Nome inte ła łéngua orizenałe	(grc) Παρθενών
Dati
Sorte	Ténpio grego, sito archeologico greco antico (it) , atrasion turìstega e resti de edifiso rełijozo
Parte de	acropoli di Atene (it)
Architeto	Ictino (it) Callicrate (it) Fidia (it)
Costrusion	sèculo V v.C.
Dedicà a	Atena (it)
Caraterìsteghe
Stato de dòpara	verto al pùblego
Stiłe architetònego	dòrego periptero (it)
Materiałe	marmo pentelico (it)
Mezurasion	13,72 () × 30,8 () × 69,61 () × 69,5 () m
Pozision
Stato	Gresia
Pozision	Atene
37°58′17.5″N 23°43′35.76″E37°58′17.5″N, 23°43′35.76″E
Patrimonio de l'umanità
Sorte	Patrimònio culturałe  → Eoropa-Nordamèrica
Data	1987 (11a Sesion), Critèrio PH: (i), (ii), (iii), (iv) e (vi)
Identifigadore	404-001
Listed archaeological site in Greece (en)
Atività
Rełijon	mitologia greca (it)
Propietàrio	Gresa

Na parte sentral del frixo est: Ìride, Era e Zeus.

El Partenon (in greco: Παρθενώνας) el xe un tenpio greco de órdene dòrico dedicà a ła dea Atena, chel se cata sul'Acròpołi de Atene.

El nome del Partenon el vien fora da ła monumental statua de culto che ła figura Atena Parthenos ospitada inte ła stansa oriental del'edifisio. Sta statua qua ła xe stada scolpìa 'ntel'avolio e 'ntel'oro (per sta raxon ła vien dita "crixoelefantina", da χρυσός, "oro" e ἐλέφας, "ełefante" e par metonimia "avorio"), da Fidia; l'epìteto de Atena (παρθένος) el se referise al stato de vèrxene de ła dea e anca al mito de ła sóa nàsita, par partenogènexi da ła testa de Zeus. Pol anca darse chel nome el vegna fora da τῶν παρθένων(de łe (toxe) vèrxene) perché drénto regase vèrxene łe cuxeva un peplo par ła dea in ocaxion de łe feste.

Sto ténpio el xe el più famoxo monumento del'antiga Grecia chel ne sia rivà in parte intrego, e'l xe stato lodà come ła megio reałixasion del'Architetura greca clàsega. Ghe xe sóe decorasion che łe xe considerae màsima espresion del'arte greca. El Partenon el xe un sìnboło del'antiga Gresia e de ła democrasia ateniexe, e'l raprexenta sens'altro un dei più grandi monumenti culturałi del mondo.

El Partenone el xe stà tirà su un più antigo ténpio de Atena chel gera stà butà xó dai Persiani inte el 480 a.C., al ténpo de Serse (guere persiane). Come ła magioransa dei ténpli gresi, el Partenon el xe stà doperà come texoreria e, par qualche ténpo, el xe servìo come casa de ła łiga de Deło, che ła xe deventada, daspò, l'Inpero ateniexe.

Inte el VI sècoło, el Partenon el xe stà convertìo inte na céxa cristiana dedicada a ła Vèrxene Maria; daspò ła conquista turca, el xe deventà na moschea. Inte el 1687, durante l'asedio de Atene da parte dei venesiani, el Partenon el xe stà colpìo da na canonada che ła ghe ga fato saltar in aria ła pólvere da boto che ghe gera depoxitada; l'esploxion ła ga danegià parecio el Partenon e łe sóe sculture.

Inte el XIX sècoło, Lord Elgin el ga levà qualche scultura che ghe restava e'l ee ga portà in Inghiltera. Ste sculture qua, conosue ancuo come màrmari de Elgin, i xe in mostra al British Museum. El governo greco e parte de ła comunità internasional da paréci ani i ee xe drio domandar indirio.

El Partenon, insieme ai altri edifisi sul'Acròpołi, el xe ancuo un dei siti archeołòxici più vixitai in Gresia. El Ministero greco de ła cultura, grasie ai finansiamenti par i Xoghi Olìnpeghi del 2004 e ai finansiamenti rivai dal'UNESCO, el ga decixo n'inportante progeto de consada, che ancuo el xe drio 'ndar vanti.

El novo Muxeo del'Acròpołi, chel xe stà verto inte el zugno 2009, ai pie del'Acròpołi, el sunarà tuti i frammenti del frixo in poseso del governo greco, asieme a altri che i xe drio colger, in no spasio architetònego tirà su co łe xuste dimension e'l giro del Partenon.

Altri projeti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Partenon
• el detien schemi gràfeghi so