Gipuzkera
El gipuzkera (guipuzcoano en castilian) l'è un diałeto del basco, anca conosuo come diałeto central, che se parla inte ła parte central de Gipuzkoa e inte ła vałe de Sakana (Navara), in tel Paexe Basco spagnoło.
Estension
[canbia | canbia el còdaxe]El gipuzkera no l'è mia parlà en tuta ła Gipuzkoa. In tel bacin del fiume Deva, da Leintz Gatzaga fin a Elgoibar, se parla el bizkaiera (diałeto de ła Bizkaia), e a Oiartzun e in tel bacin del fiume Bidasoa se parla alto-navaro. Tutavia ła frontiera tra el gipuxcoan e el alto-navaro l'è drio canbiar a favor del gipuxcoan, sicuramente a cauxa del prestigio che el ga avù par tanto tenpo e par l'influensa de i mexi de comunicasion in Gipuzkoa.
Varianti del gipuzkera
[canbia | canbia el còdaxe]El gipuxcoan atual el ga quatro varianti principałi:
- Variante de Beterri (da ła xona de Tolosa a Donostia-San Sebastián).
- Variante del Goierri.
- Variante de ła xona de Urola (da Zarautz a Mutriku).
- Gipuxcoan de Navara (Burunda, Echarri-Aranaz).
Particołarità del gipuzkera
[canbia | canbia el còdaxe]Caratristiche fonetiche e morfołogiche:
- Alternansa: a/e (burua > burue).
- Iato marcà, intercałando na consonante: buruba, txoriya.
- Union de łe vocałi: zaharra > zarra.
- Pałatałixasion: oilo > oillo.
- No se distingue mia el nominativo plural -ak e el ergativo plural -ek, che i vien rexi con -ak.
- Se mete in evidensa tute łe fraxi subordinè: etorri den gizona nire aita da.
Inportansa
[canbia | canbia el còdaxe]El gipuzkera l'è stà uno de i principałi diałeti storici del basco, e l'è stà łéngua łeteraria dal secoło XVIII in avanti. Su de eło se baxa ła imensa majoransa del basco artificial (batua), el basco atualmente più parlà, specialmente in Araba-Álava.
Al dì d'ancó el gipuzkera, cosita come i st'altri diałeti del basco, e in general el basco che parla i gipuxcoani, l'è drio mutarse in batua, dovuo a ła forsa che ga i mexi de comunicasion e ła łeteratura.
Varda anca
[canbia | canbia el còdaxe]Ligamenti de fora
[canbia | canbia el còdaxe]
el detien schemi gràfeghi so
