Costitusion de ła Repùblega Italiana

Ła Costitusion de ła Republica Itałiana xe ła lexe fondamentałe del Stato italian e ła ocupa el vertixe de ła xerarchia de łe fonti ne l'ordinamento xuridico de ła Republica. Ła xe considerada na costitusion scrita, rixida, longa, votada, conpromisoria, laica, democràtega e programatica.

Aprovada da l'Asenblea Costituente el 22 de diçenbre del 1947 e promulgada dal cao provisorio del Stato Enrico De Nicola el 27 de diçenbre che vegneva, ła xe sta publicada so ła Gaxeta Ufisałe n. 298, edision straordinaria, del steso dì, e la xe deventà lexe el 1º de xenàro del 1948. Ła ga 139 articołi (anca se xe sta abrogà i articołi 115, 124, 128, 129, 130) e 18 dispoxision transitorie e finałi.

Ghin existe tre de orixinałi, una de queste conservada inte l'archivio storico de ła Presidensa de ła Republica Itałiana.

Storia de ła costitusion Itałiana prima de l'asenblea costituente

Itàlia preunitaria

Costitusion del Regno de Napołi del 1848

El primo exenpio in Itàlia de statuto costitusionałe se gavea a Pałermo, cuando el 19 de lulio del 1812 el Parlamento sicilian del Regno de Sicilia borbonico riunio in sentada straordinaria, gavea promulgà ła Costitusion siciliana del 1812, na carta sol modeło inglexe. Ła Costitusion prevedea on parlamento bicamerałe formà da na Camara dei comuni, conposta da raprexentanti del popoło co carica ełetiva, e na Camara dei Pari, costituia da eclexiastisi, miłitari e aristocratisi co carica vitałisia. Łe do camare, convocae dal sovran almanco na 'olta a l'ano, łe detegnea el podere lexislativo, ma el re detegneva podere de veto so łe lexi del parlamento. Ła xe sta sarada de fato inte el disenbre 1816, dato che nasea el Regno de łe Do Sicilie.

Ntel 1848, co łe rivolusion s-ciopae durante ła primavera dei popołi xe stai concesi dai sovrani de alguni stati itałiani alguni statuti: queło napoletan, quełi del ducà de Parma e del Stato de ła Cexa, queło siciłian (no otrià, dal francese octroyée, inte el senso, no conceso dal sovran) e, in Piemonte, queło albertin. El statuto Napołetan, so ispirasion de ła Seconda Republica fransexe, prevedea che el podere lexislativo el gavea da esar condivixo tra re e Parlamento. In Sicilia, invese, se jera formà on regno autonomo che ła so Costitusion rendea par ła prima 'olta łe do camare ełetive co ła conferiva el podere executivo al re che lo exersitava par mexo dei ministri responsabiłi, da eło nominai, che i sotoscriveva ogni so ordine. Vegnea riconosua ła libartà de paroła, de stanpa e anca de insegnamento. Sta carta costitusionałe jera "rixida", co quanto par far modifighe jera necesaria na prosedura agravada che ła prevedea el concorso de dó tersi dei votanti prexenti de ciascuna camara.

Anca el Statuto del Stato de ła Cexa contegneva norme scuaxi conpagne a chel'altre carte coeve. Salvando ła dichiarasion de ła relijion catołica come rełixon de Stato e el podere de censura eclexiastica preventiva so łe publicasion rełixioxe, łe jera recepie łe libartà fondamentałi del sitadin: la maxistratura jera indipendente dal podere pułitego, i tribunałi spesałi i jera abołii, jera garantìa ła tuteła de ła libartà personałe e l'inviołabiłità de ła proprietà. Par ła prima 'olta inte el Stato de la Cexa, i laisi i jera acetai sia inte el ramo executivo che in quel lexislativo. L'inisiativa lexislativa la apartegneva ai ministri, che i jera de nomina pontefisa. Łe lexi łe jera formae tramite on sistema bicamerałe perfeto, costituio da l'"Alto Consilio" e dal "Consilio dei Deputai". I menbri del primo i jera nominai a vida dal pontefise, sensa limitasion de numaro, quełi del secondo i jera ełeti. Łe lexi, dopo l'aprovasion, łe gavea da esare controfirmae dal pontefise. Inte el exercisio de łe so funsion i menbri de łe dó Camare łe jera "inviolabiłi" e, se condanai, i podea esare arestai soło co el consenso del Consejo de apartenensa.

Da l'Unità d'Itàlia a ła prima guera mondial

Firmà da Carlo Alberto de Savoia, l'avixo ai sitadini su ła promulgasion del Statuto Albertino

Ła continuità tra el Regno de Sardegna e cheło d'Itàlia la vegnea co l'estension del Statuto albertin, conceso da Carlo Alberto de Savoia inte el 1848, a tuti i teritori del regno d'Itàlia pian pianeo mesi drento al regno sabaudo inte el corso de łe guere d'indipendensa. El stato italian el nasea, da on punto de vista istitusional, co la lexe 17 de marso 1861 n. 4671, che atribuise a Vittorio Emanuele II, «re de Sardegna», e ai so sucesori, el titoło de «re d'Itałia». Xe ła nasua xuridica de on Stato italian (anca se altri stati i gavea xà portà sto nome inte el pasà, dal regno longobardo par finir col regno napoleonico). El Statuto albertin xe restà in vigore squaxi 100 ani cuando xe vegnua in vigore ła Costitusion republicana.

El Statuto albertin jera simiłe a łe altre costitusion rivołusionarie che ghe jera inte el 1848 e la gavea fato devegnere l'Itàlia na monarchia costitusionałe ereditaria secondo ła lexe sałica, co concesion de poderi al popoło su baxe rapresentativa. Ła sovranità apartegneva al Re che da sovrano asołuto, se trasformava in prinsipe costitusionałe par so ciara volontà e concesion, limitandose inte i so poderi. Jera na tipica costitusion vosua, o sia concesa dal sovran, e da on punto de vista xuridico se caraterixava par ła so nadura flesibiłe, cioé derogàbiłe e che xe posìbiłe canbiarla in forsa de on ato lexislativo ordinario. Poco tenpo dopo la so entrada in vigore, proprio par colpa de ła so flesibiłità, jera posìbiłe portare l'Italia da na forma de monarchia costituzionałe pura a cheła de monarchia parlamentare, sol modo de oparare tradisionałe de łe istitusion inglexi.

El statuto corisponde a chel che se definise na "costitusion curta", limitandose a dire i diriti e a individuare ła forma de goerno. Tra i diriti vegnea riconosuo el prinsipio de ugualiansa, ła libartà individuałe, l'inviolabiłità de ła caxa, la libartà de stanpa e la libertà de riunion. El cao supremo del Stato jera el Re e la so persona jera "sacra e inviolabiłe", i ministri i rispondea xuridicamente par i ati rexi. El Re jera tegnuo a rispetar łe lexi ma no'l podea esare ojeto de sansion penałi. Elo el exersitava el podere executivo traerso i ministri, ciamava łà le Camare, sgełava cheła dei Deputati e ghea el podere de sansion de łe lexi, istituo difarente da cheła che uncò ciamemo promulgasion presidensiałe, visto che jera el Re che vałutava inte el merito e podea respinxarle. In pì, el Re nominava da soło el Consejo dei ministri e el Parlamento se limitava al podere lexislativo; ła prasi de aplicasion, senpre pì de frecuente vołeva che el Consejo dei ministri se rifiutase de stare in carica co nol jera vosuo a ła camara ełetiva, cusì che el re fuse considerà pì come raprexentante de l'unità statałe che come cao de l'executivo.

El Parlamento jera formà da dò Camare: el Senato del Regno de nomina rexa e vitałisia, e ła Camara dei deputati, ełeta so baxe censitaria e de omani. I projeti de lexe i podea esare promosi dai Ministri, dai parlamentari e dal Re. Par devegnere lexe i gavea da esare aprovai intea stesa scrita da entranbe łe Camere e, dopo, esare munie de sansion rexa. Par quanto riguardava el podere xudisiario, el Re nominava i xudisi e gavea el podere de grasia. A garansia del sitadin stava el rispeto del xudise naturałe e el divieto de tribunałe straordinario, ła publisità de łe udiense e de łe discusion. I xudisi, dopo tre ani di servisio, i gavea garantia l'inamovibiłità, inte el contenpo ghe jera negada l'interpretasion de łe lexi co rilievo diretamente normativo.

El primo Parlamento del Stato unitario, al prinsipio del 1861, se conponea co on sufrajo ełetorałe strenxuo al 2% de ła popołasion (che corisponde a 600.000 sitadini) ciapando drento soło che i sitadini omani co na data capasità contributiva; co ła lexe del 22 de xenaro 1882, n. 999 el dirito de voto el xe vegnù dato anca a chi che gavea ła licensa scołastica ełementare rivando a ciapare el 7% dei itałiani, sirca 2.000.000 su de na popołasion de 28.452.000 sitadini. Co la Lexe eletorałe italiana del 30 zugno 1912 n. 666, ła persentuałe dei aventi dirito ła jera sałia al 23% de ła popołasion slargando el sufrajo a tuti i sitadini omani che i gavese conpiuo 30 ani o che, anca se minori de 30 ani ma maxori de 21, i gavesi on redito de almanco 19,20 lire, o ła licensa ełementare, opure che i se fuse prestai al servisio miłitare. In fine, al termine de ła prima guera mondiałe el xe sta introdoto, grasie a la lexe del 16 disenbre 1918, n. 1985, el sufrajo universałe par i omani maxori de 21 ani o chi gavese partesipà al servisio miłitare.

Anca se l'articoło 1 proclamava el catołiceximo rełijione de Stato, łe rełasion intrà la Santa Sede e el Stato łe jera stae praticamente sarae tra el 1870 e el 1929, par via de ła "question romana".

El ventenio fasista

El gran consejo del fasismo durante ła sentada del 9 de majo 1936, andove xe sta proclamà l'Inpero.

A ła fin de ła prima guera mondiałe e co i sconpajinamenti che ghe xe, in Eoropa se ga asistio a na evołusion del costitusionałismo che se ga reałixà in diverse esperiense pułiteghe come ła Seconda Republica Spagnoła o ła Republica de Weimar. In Itàlia sto qua no se ga reałixà. Anca a cauxa de ła mancansa de rixidità del Statuto, ritegnuo irevocàbiłe inte i prinsipi ma modificàbiłe tramite lexe in tante de łe so propoxision, co la vegnua del fasismo el Stato xe sta devià verso on rexime autoritario andove łe forme de libartà publica fin deso garantie łe njiea straolte; le opoxision łe njiea blocae o ełiminae, ła Camara dei deputai xe sta scanseada e sostituia da ła "Camara dei fasi e de łe corporasion", el diritto de votasion xe sta scansełà; diriti, come cueło de riunion e de libartà de stanpa, i jera piegai in garansia del Stato fasista, inte el contenpo el partio ùgnolo fasista no l'è funsionà come mexo de partecipasion, ma come mexo de intrupamento de ła società siviłe e de mobiłitasion pułitega piłotada da alto.

El fasismo no'l se ga mai tolto ła briga de farse na propia costitusion e el Statuto albertin no l'é mai sta in maniera formal scansełà, anca se łe lexi e łe asion del goerno ditatoriałe ło svodava conpletamente inte el ła sostansa. Alguni i sostien che el Statuto l'é sta viołà xà co ła nomena de Mussolini a primo ministro, otegnesta co ła forsa, visto che, al tenpo, el jera soło che on raprexentante de na minoransa parlamentare. I raporti co ła Cexa catołica i vegneva invese riconposti e regołai traerso i Pati Lateranensi del 1929, che i restabiłise grandi rełasion pułitego-diplomateghe tra ła Santa Sede e el Stato itałian.

Inte el 25 de lulio 1943 Benito Mussolini el xe vegnesto cavà da ła so carica, e el re Vittorio Emanuele III el ga nomenà el maresiało Pietro Badoglio par far el presidente de on goerno che gavea repristinà, in parte, łe libartà del statuto; Scuminsiava cusì el cusita dito: "rexime tranxitorio", de sincue ani, che el finìa co l'entrada in vigore de ła nova Costitusion e le elesion dopo, quełe del Apriłe 1948, łe prime de ła storia republicana. Cusì i ritornava farse vedar i partii cusì diti "antifasisti" che i jera costrinxui fin deso a esar clandestini, riunii inte el Comitato de Liberasion Nasionałe, decixi a editare radicalmente łe istitusion co l'obietivo de repristinar el Stato democratego.

Co el ndar vanti del tenpo e el dełinearse de ła situasion, co i partii antifasisti che i scuminsiava ndar drento inte el goerno, no jera pusìbiłe al re de ridomandare on Statuto albertino eventualmente modificà, e ła stessa monarchia, xudegada conpromesa co el pasà rexime, fuse mesa in discusion. Ła diverxensa, in clima oncora de fogo, ła ga catà na sołusion tenporanea, na «tregua istitusionałe», drento a sto qua se stabiłiva na necesità de trasferire i poderi del re a l'erede al trono (par l'ocaxion, ghe xe sta un reclamo del re el 2 de apriłe del 1944), elo el gavea da asumare ła carica provisoria de "logotenente del regno", metendo pal momento da parte la question istitusional; quindi, inte el zugno 1944, vegneva decixa la prima de on'Asenblea Costituente ełeta a sufraxo universałe, incaricada de scrivare na nuova carta costitusionałe. Dopo xe sta dà el voto a łe femane (febraro 1945), co dl D.L.L. 2 febrato 1945, n. 23 scrita dal Goerno Bonomi III.

Ełesion e l'asenblea costituente

Ła nasita de ła republega

Dopo che xe el tenpo de ostiłità, xe sta indo el referendum par ła selta tra republega e monarchia (2 de zugno 1946) che a ła fin xe sta sielta el nasare de ła republega Itałiana

Dopo sie ani da l'inisio de ła seconda guera mondiałe e vinti ani da l'inisio de ła ditatura, el 2 de zugno 1946 se ga fato contenporaneamente el referendum istitusionałe e l'elesion de l'Asenblea Costituente, co ła partisipasion de el'89% de quełi che ghea dirito co l'escluxion de ła provincia de Bolzano e de ła circoscrision eletorałe Trieste-Venezia Giulia-Zara, faxendo vegnere manco 17 deputati dei 573 previsti.El 54% dei voti (pí de dodaxe miłioni) jera par el stato republicano, superando de dò milioni i voti de favore ai monarchisi (che i ga contestà l'exito).

L'asenblea costituente

L'Asenblea ła xe sta eleta co on sistema proporsionałe e xe sta asegnà 556 careghe, distribuie in 31 cołeji ełetorałi.

Ła distribusion de łe careghe inte el'Asenblea Costituente. Lexenda:      Partio Comunista Italian      Partio Sociałista Italian      Partio d'Azione      Partio Republican Italian      Movimento par l'Indipendensa de ła Sicilia      Partio Sardo d'Asion      Democrasia Cristiana      Union Democratega Nazionałe      Bloco Nazionałe de ła Libartà      Fronte de l'Omo Calsiasi

Deso i partii del Comitato de Liberasion Nasionałe łe ga finio de considerarse conpagne, e se podea finalmente vedere łe difarense e łe poxision pułiteghe. Tre grandi partii i ga dominà ste ełesion: ła Democrasia Cristiana, che ga ciapà el 35,2% dei voti e 207 careghe; el Partio Sociałista, 20,7% dei voti e 115 careghe; el Partio Comunista, 18,9% e 104 careghe. Ła tradision liberałe (riunia inte ła coałision Union Democratega Nazionałe), protagonista de ła pułitega Itałiana pre-fasista, ga ciapà 41 deputati, col 6,8% dei consensi; el Partio Republican, anca eło de ispirasion liberałe ma poxà so difarenti temi sociałi, 23 careghe, pari al 4,4%. In contenporanea el Partio d'Asion, nonostante on roło de primo pian inte ła Rexistensa, ga vuo soło el 1,45% che corisponde a 7 careghe.

Fora dal coro, in opoxision a ła pułitega del CLN, i ga ciapà i voti de quełi che rinpianxea el rexime fasista, co ła coałixasion de l'Omo calsiasi, che ga ciapà el 5,3% co 30 careghe asegnae, e el Bloco Nasionałe de ła Libartà, lista eletorałe d'ispirasion conservatrise e monarchega, costituia in ocaxion de łe Elesion pułiteghe itałiane del 1946 da Partio Democràtego Italian (PDI), Concentrasion Nasionałe Democràtega Liberałe (CNDL) e Sentro Democratego (CD) che ga ciapà 637 328 voti (pari ai 2,77%) e 16 careghe su 556, e xa prima de ła fin dei laori de ła Costituente se vedea i menbri dividarse tra el Partio Liberałe Italian, el Fronte del'Omo Calsiasi e el in nasare Partio Nazionałe Monarchego.

Durante el periodo de costituente, l'Asenblea gavea ła facoltà de revocar o acordar ła fiducia ai vari goerni che dopo i gavea la funsion lexislativa. Inoltre, l'Asenblea stesa ga nominà el cao de stato provixorio, on avocato Napołetan: Enrico De Nicola.

Storia de ła costitusion durante e dopo l'asenblea costituente

Divixion dei rołi,
el vołere dei pari costituenti e l'atuasion

Pena ełeta, l'Asenblea ga nominà al so interno na Comision par ła Costitusion, conposta da 75 anime incaricae de far el projeto de ła costitusion. La comision ła se ga sudivixo in altre tre sotocomision qua ełencae:

• diriti e doveri dei sitadini

(presentada da Umberto Tupini de ła DC),

• organixasion costitusionałe del Stato

(presentada da Umberto Terracini del PCI)

• raporti economisi e sociałi

(presentada da Gustavo Ghidini del PSI).

Giorgio La Pira ga sintetixà łe do concesion costitusionałi e pułiteghe alternative che grazie a queste se intendeva diferensiare la prosima carta che nase, distinguendo una "atomista, individualista, de tipo ocidentałe, rouseauiana" e na "statałista, de tipo hegeliano". Secondo i costituenti, riferio da La Pira, se pensava de diferensiarla inte el prinsipio che "par el pien sviłupo de ła persona umana che a sto qua ła nostra costitusion gavea da vardare, jera nesesario no afermar sołamente i diriti individuałi, ma anca l'existensa dei diriti de łe comunità intermedie che łe va da ła fameja fin a ła comunità internasionałe.".

El projeto costitusional el xe njiesto prexentà a l'Asenblea inte el Febraro 1947 e cusì se scuminsiava el dibatito in parlamento, che el l'è ndà vanti fin al disenbre dopo, rivardo sia a l'inpianto xeneral sia ai singołi titołi e norme. Sto procedimento ga dato corda a numaroxe modifighe, algune olte anca grose, a ła carta portada in discusion, anca se no ła xe mai stada modificada inte ła so strutura de esensa. Carada finalmente na unanimità tra łe varie ideoloxie pułiteghe, el testo finałe el xe vegnù aprovà el 22 de disenbre 1947 co 458 voti favorevoli, 62 contrari e nisun astegnuo, so on totałe de 520 votanti. La maxoransa che ga laorà e che ga vltà la costitusion, xe sta on conpromeso intrà ła Sanca e i Catołisi sui prinsipi fondamentałi anca se i łiberałi i ga influensà desixivamente su ła machina istitusional e in particołare su ła separasion dei poderi. Ła costitusion ła xe sta promulgada el 27 de disenbre 1947 e xe sta rexa efetiva el 1º de xenaro 1948.

Dopo ła promulgasion

Par chel che rivuarda el funsionamento del Goerno e del Parlamento, el roło del Prexidente de ła Republica e i raporti tra sti sojeti, łe norme prevedùe da ła Carta costitusionałe łe ga catà fin da suito l'aplicasion inte ła pena nasua Republica. L'asenblea Costituente, oltre a far ła costitusion, ła se ga ocupà anca de aprovar ła łexe so ła stanpa, ła lexe ełetorałe e i statuti de quatro de łe sincue rejon autonome. Dopo de sto qua, che altri istituti e altri diriti costitusionałi i ga dovuo spetar difarenti ani prima de catar un atuasion.

Ła Corte costituzionałe, prevista inte l'articoło 134, ga catà na atuasion soło che inte el 1955 de seguito de ła lexe costitusional 1/1953 e de ła lexe ordinaria 87/1953. Na fin simiłe, la ghe xe tocà anca al Consejo superiore de ła maxistratura che l'è entra in funsion soło che inte el 1958. Ła lexe necesaria a regołare l'istituto del referendum ła xe njiesta aprovada soło che inte el 1970, in ocaxion de ła lexe sol divorsio. Inte el 1975 xe sta promulgà ła lexe de ła riforma del dirito de fameja Italian e inte el 1990 queła de el sciopero. Fin a l'aprovasion de na lexe del 1984, ła corte costitusional ła xe sta pì 'olte ciamada a regołare i raporti tra el Stato e ła Cexa che i jera oncora baxai so i pati lateranensi.

Struturasion

Ła Costitusion ła xe fata da 139 articołi e i so comi (5 articołi i xe stai scancełai: 115; 124; 128; 129; 130), pì 18 dispoxision transitorie e finałi, sudivixi in quatro sesion:

• Prinsipi fondamentałi (articołi 1-12);
• Parte prima: "Diriti e Doveri dei sitadini" (articołi 13-54);
• Parte seconda: Ordinamento de ła Repubblica" (articoli 55-139);
• Dispoxision transitorie e finałi (dispoxision I-XVIII).

El testo conpleto el se verxe co on ceo preanboło (seguìo suito dai prinsipi fondamentałi): «EL CAPO PROVIXORIO DE ŁO STATO - Vedendo ła dełiberasion de l'Asenblea Costituente, che inte ła sentada del 22 de disenbre 1947 ga aprovà ła Costitusion de ła Republica Itałiana; - Vedendo ła XVIII dispoxision finałe de ła costitusion - PROMULGA- Ła costitusion de ła Republica Italiana inte el testo che vien deso».

La costitusion xe de nadura tenico-esplicativa e no pułitega. I preanbołi de tipo pułitego o culturałe, a exenpio quełi scriti da Giorgio La Pira ("In nome de Dio el popoło italian se dà a ła Costitusion che segue.") e Piero Calamandrei ("El popoło italian consacra a ła memoria dei fradełi cascai, par ridare a l’Italia libartà e onore, la prexente Costitusion"), no e l'é stae tolte in considerasion da l'Asenblea.

I Prinsipi fondamentałi

I primi dodaxe articołi de ła Costitusion i xe i "Prinsipi fondamentałi", che no ghe jera inte i statuti de fondasion presedenti, che i fa vedare el spirito de ła Costitusion. In sti qua, xe prexenti alguni dei prinsipi supremi de ła Costitusion che i se ricata inte łe intension i tuto el testo. Altri prinsipi supremi, come evidensià da ła jurisprudensa costitusionałe, i se cata anca inte ła parte I e inte ła parte II de ła costitusion, come, par exenpio, el prinsipio de indipendensa de ła Maxistratura.

I prinsipi supremi de ła Costitusion no i połe esare ojeto de modifega traerso el prosedare de revixion costitusionałe preveduo dai articołi 138 e 139.

Enblema dell'Organixasion de łe nasion unie (ONU). Ła Costitusion Itałiana riconose e garantise i diriti inviolabiłi de l'omo come definii da ła dichiarasion universałe dei diriti umani promulgada da l'ONU el 10 de diçenbre 1948.

Ła Costitusion toe sù ła tradision liberałe e giusnaturałista inte el testo de l'articoło 2: sto qua infati dixe che "la Republica riconose e garantise i diriti inviołabiłi de l'omo" come definii da ła dichiarasion universałe dei diriti umani promulgada da l'Organixasion de łe Nasion Unie. Sti diriti i xe considerai diriti naturałi, no creai xuridigamente dal Stato, ma a sto qua preexistenti. Sta interpretasion xe riferia a ła paroła "riconosare" che el se sconde drento ła preexistensa de on calcosa. I diriti inviolàbiłi i xe cusì riconosui a le persone sia singolarmente e sia inte le informasion sociali adeguae al svilupo de la personalità col fin de la tutela dei intaresi comuni ai difarenti grupi che i se fa in forma asociada. La tipoloxia la toe rento difarenti grupi de difarenti forme e aspeti, ugalmenti rilevanti e degni de esar tutelai: asociasion puliteghe, sociai, relijoxe, culturali e famejari.

El prinsipio de laisità xe sta fato da la Corte Costitusionale co la sentensa n. 203 del 1989; in baxe a sto ordinamento, se atribuise valore e tutela a la relijoxità umana, come conportamento apresà inte la so xeneralità e astratesa, sensa alguna prefarensa par calsiasi fede relijoxa. Sto qua vien fora dal "prinsipio personalista", de l'articolo 2 e dal "prinsipio di ugualiansa articolo 3.

Art.2 de la Costitusion Italiana

«La Repubblica riconosce e garantisce i diritti inviolàbiłi dell'uomo, sia come singolo sia nelle formazioni sociali ove si svolge la sua personalità, e richiede l'adempimento dei doveri inderogàbiłi di solidarietà pułìtega, econòmega e sociale.»

Art.3 de la Costitusion Italiana

«Tutti i cittadini hanno pari dignità sociale e sono eguali davanti alla legge, senza distinzione di sesso, di razza, di lingua, di religione, di opinioni pułìteghe, di condizioni personali e sociali. È compito della Repubblica rimuovere gli ostacoli di ordine econòmego e sociale, che, limitando di fatto la libertà e l'eguaglianza dei cittadini, impediscono il pieno sviluppo della persona umana e l'effettiva partecipazione di tutti i lavoratori all'organizzazione pułìtega, econòmega e sociale del Paese.»

L'art.19, scrive che xe dirito de tuti profesar la propia fede relijoxa in calsiasi forma, individuale o asociada, spesifigando el riconosimento de la libartà relijoxa come dirito inviolàbiłe de l'omo:

Art. 19 de la Costitusion Italiana

«Tutti hanno diritto di professare liberamente la propria fede religiosa in qualsiasi forma, individuale o associata, di farne propaganda e di esercitarne in privato o in pubblico il culto, purché non si tratti di riti contrari al buon costume.»

Note

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Costitusion Itałiana
• el detien schemi gràfeghi so