Audi
Audi AG, (nota come Audi) ła ze una caza automobiłìstega todesca, fondada da August Horch inte'l 1909 co'l nome August Horch Automobilwerke GmbH, ma che za da'l 1910 ła ga adotà ła nova denominasion Audi.
Da'l 1964 ła ghe partien a'l Grupo Volkswagen.[1]
Ła ze menbro de l'Istituto europeo par łe norme de tełeconunegasion (ETSI).[2]
Ła storia[canbia | canbia el còdaxe]
Nasita de l'azienda[canbia | canbia el còdaxe]
Łe orìzene de l'Audi łe roda datorno a ła parsona de August Horch,[3] considarà uno dei pionieri e prinsipałi costituenti de ła nasita e de'l zviłupo de'l setor automobiłìstego in Europa. Inte'l 1899 el ga fondà a Cołonia ła dita A. Horch & Cie, spesiałizada in reparasion de cuełe che łe jera łe prime autoveture de ła storia, ma che de łì a poco asè ła ze devenjùa na vera e propia Caza costrutora. Ma August Horch el zera na parsonałità instancabiłe e piena de idèe inovative, che'l provava de volta in volta a concretizar e ad aplegar za so i primi modełi Horch. E par questo, na gran mota dei só cołeghi mal tołerava 'sta só nova połìtega inovadora.
I rezvolti i se ga fato infati sentir in poco tenpo. Horch el se catava a èsar speso escluzo da łe riunion de'l Consejo de Aministrasion (che'l se jera costituìo parché ła Horch ła jera presto devenjùa n'azienda de dimension considerevołe), portando come pretèsto el fato che'l “spendacaiva” masa fondi aziendałi par i só esparimenti. Inte'l 1909, August Horch el ga łasà l'azienda: par njente frustà, ma a'l raverso uncora co na gran voja de far, Horch el sunà sù in poco tenpo na dicreta cuantità de danaro, grasie anca a'l juto de serti só amighi e cołeghi che da ła Horch & Cie i gaveva prozetà de seguir August non apena st'altro el gavese trovà modo de recostruir da zero ła só Caza automobiłìstega.[3][4]
Co'l danaro sunà sù, August Horch el ga cronpà un teren a poche sentinere de metri da dove sorzeva ła só ex-azienda e el ga fato costruir un novo stabiłimento in pochi mezi, dando a ła łuze ła dita August Horch Automobilwerke GmbH: A ze stà łà che'l ga scumisià a costruir łe "só" Horch, convinto che'l gavarìa da ałora podesto ausumer łe só desizion in maniera autonoma. Poco dopo parò, ze nasùo un primo problema: i vertisi de ła prima Horch, fondada inte'l 1899, i ghe gavea vietà ad August Horch de uzar cuel nome in cuanto marchio rezistrà (in derito A se parla de concorensa zleałe). Ła cuestion ła ze stà sołevada a'l tribunałe siviłe, dove August Horch el ze stà costreto a non utiłizar pì el só conjome come marchio.[5]
August Horch no'l ga mancà de esprimar el só dezaponto verso i só veci cołeghi. Tra i proponenti de ła cauza ghe zera stà Paul e Franz Fikentscher, zio e nevodo, entranbi amisi asè de August, nonché cołeghi de łaoro. El cazo el ga vołesto che Franz el gavese un fio de dieze ani studente de łatin, el cuało, venjùo a conosensa de'l problema de August Horch, el ga proponesto a 'st'ùtlemo de tradùzer el só conjome in łatin par recavarne na nova paroła da doparar come marca. In todesco antigo, infati, ła paroła "horch" ła ghe coresponde a l'inperativo de'l verbo "horchen" ("scoltar", in itałian). In łatin, cuindi, "horch" el pol corespóndar a l'inperativo de'l verbo "audire", cioè "audi". Ze stà cusì che inte'l 1909 ga nasesto ła "Audi-Werke", a Zwickau, in Sasonia (dove inte i ùltemi ani, ła Horch ła se jera inte'l fratenpo trasferìa).[6]
I primi ani e ła prima guera mondiałe[canbia | canbia el còdaxe]
Łe Audi łe ga otenjùo ben presto boni consensi: ła zente ła saveva che dadrìo a st'altra nova azienda no ghe jera che el fondador de cueła Horch, che za da calche ano el se jera inposto de métar l'atension so ła cuałità de łe só veture. Par i só novi modełi, August Horch el ga sełiesto come denominasion łe łétare de l'alfabeto.[7]
Ła prima Audi de ła storia, nasùa inte'l 1910, ła ze stà ła Typ A, sostituìa l'ano drio da ła Typ B, a ła cuała A se ga afiancà ła Typ C, e cusì via. Propio ła Typ C ła zera stà ła vetura co ła cuała ła Audi ła ga ezordìo inte'l mondo de łe gare, riusindo a procurarse, co'l tenpo, na serta notorietà inte'l palcosenico automobiłìstego europeo.[7] A darghe major rełevansa a ła caza, A ze stà seguramente ła masacrante gara de ła Österreichische Alpenfahrt (in itałian, "Corsa Alpina dell'Austria"), vinsesta par tre
de fiła da ła Typ C, inte łe edision 1912, 1913 e 1914.[8][9]
Inte'l corimento de chełi ani, intanto, ła gama Audi ła se ga zlargà ultariormento co'l rivo de altri do modełi, uno consepìo cofà “utiłitario” e l’altro che'l gavarìa dovesto èsar a'l vertise de ła gama stesa. A se ga tacà par zota a prozetar autocari.[10] Łe Audi ła piazeva par ła cuałità costrutiva, ma anca pa'ła só robustesa ed afidabiłità.
Co'l sciopar de ła prima guera mondiałe, ła produsion Audi no ła ga subìo grose modifeghe: ciò che'l ze canbià revardo ai destinadari de łe veture Audi, deso no i ze pì privà, ma miłitari, in cuanto łe veture łe ghe venjea destinàe a l'ezèrsito de l'Inpero todesco.[11] August Horch el ga dezvolzesto tałe conpito co anbision. Man man che ła guera ła prosedea, August Horch el ze venjesto senpre pì ciamà dai cai de l'ezèrsito a dezvólzer mansion aministradive, dezvoltando cuindi cueła creatividà che inte i ani presedenti ła ło gavea cusì marcadamente caratarizà.
El primo dopoguera e i ani '20[canbia | canbia el còdaxe]
Daspò ła fine de'l conflito, prategamente tute łe Caze automobiłìsteghe łe se ga visto costrete a mantenjer ła gama pre-bełica a cauza de l'inflasion gałopante che ła ghe gaveva inpedìo a łore de investir par alguni prozeti novi.[12] Anca l'Audi ła gaveva resentìo de tałe difisiłe condision econòmega.
Durando i primi ani de'l primo dopoguera, jera stà reproponesti modełi cofà ła Typ C, ła Typ E e ła Typ G. Per cuanto tecnołòzegamente antighi, zera stà propio 'st'altri modełi che i ghe ga parmeso a l'Audi de pasar scuazi indene el difisiłe parìodo de ła cusìdita iparinflasion de inisio ani vinti, e de procurarse resorse sufisienti par l'ancor pì difisiłe parìodo che'l ghe zera drìo pararse danansi.
Cuando ch'A ze stà posibiłe, A se ga tacà investir par modełi pì moderni: el primo de 'st'altri modełi ad ezordi el ze stà ła Typ K, dotada de sołusion moderne cofà el monobloco in łiga łezera co cane in ghiza e l'inpianto frenante so tute e cuatro łe rode. Tanta inovasion no ła ze stà òpara de August Horch: eło, infati, daspò ła fine de ła guera, el ga sevità a èsar inpiegà da l'autorità todesco par conpiti aministradivi che njente i gaveva a che intrigarse co'l spirito orizenario de'l stòrego fondadore de Horch ed Audi.[13] Finìo l'ano 1920, Horch el ga zbandonà l'Audi par trasferirse a Berlino, ndove el ga podesto mejo ocuparse dei conpiti che ghe ze stà asenjà. A Zwickau, intanto, ła situasion no ła zera rozea: ła Typ K ła se ga revełà un fiasco, e cusì anca ła pì granda Typ M.
Notasion[canbia | canbia el còdaxe]
- ↑ (FR)Georges Lewi e Caroline Rogliano, Mémento pratique du branding, Pearson Education France, 2006, ISBN 978-27-44-06208-7, p. 20.
- ↑ (EN) List of All ETSI Full Members - ETSI Associate Members - Observers - Counsellors
- ↑ 3,0 3,1 (EN)Daniel Mai, Organizational Cultures of Remembrance, Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 2015, ISBN 978-31-10-42082-1.
- ↑ (EN)Brazendale, Classic Cars, Bookthrift Company, 1983, ISBN 978-06-71-05103-7, p. 129.
- ↑ Biografia di August Horchwheels.iconmagazine.it.
- ↑ (EN)Christian Williams; James Stewart; Neville Walker, The Rough Guide of Germany, Rough Guides UK, 2012, ISBN 978-14-09-35924-1.
- ↑ 7,0 7,1 (EN)Basem Wasef, Legendary Race Cars, Motorbooks, 2009, ISBN 978-07-60-33548-2, p. 92.
- ↑ (DE, EN) Thomas Riegler, Motor-Klassiker: Herzstücke der großen Autolegenden, Franzis Verlag, 2019, ISBN 978-36-45-20510-8, p. 31.
- ↑ L’evento della corsa in Austria in immagini stilizzate
- ↑ Come ch'A ze avenjesto anca durando e poco dopo ła segonda guera mondiałe: (EN)Bruce Quarrie, Encyclopaedia of the German Army in the 20th Century, Patrick Stephens Limited, 1989, ISBN 978-08-50-59922-0, p. 372.
- ↑ (EN) James Michael Laux, The European Automobile Industry, Twayne, 1992, ISBN 978-08-05-73800-1, p. 44.
- ↑ Ła sconfita inte ła Granda Guera, ła gaveva cauzà fonde trasformasion sosio-econòmeghe par i Inperi sentrałi.
- ↑ (EN)Autoweek (numero 19), "Nomi Dietro le Compagnie: August Horch". 30 novembre 2009.