Unità de mezura
Na unità de mezura[1] ła ze na cuantità standarizada de na determenada grandesa fìzega, che ła vien doparada cofà rifarimento condividesto par ła mezura de cueła grandesa[2], definia e adotada par convension o par leje[3]. Łe unità de mezura łe ga da ver dei nomi e dei sìnbołi condividesti da ła comunità[2]. Calsìase vałore de na cuantità fìzega ła połe vegner esprimesta cofà un mùlteplo o sotomùlteplo de ła unità de mezura doparada.
Na unità de mezura ła tołe el so vałore partendo da un sistema de refarensa o da un conponimento de altre unità previamente definie. Łe prime unità łe se conose cofà unità bàzeghe o de baze (fundamentałi), mentre che łe seconde łe se ciama unità derivae.[4]
L'union de unità de mezure inte el cuało nisuna grandesa ła gàpia pì de na unità asociada el ze denomenà sistema de unità.[5]
Tute łe unità łe ga cuantità scałari. Inte el cazo de grandese vetoriałi, se intèrpreta che ogni uno dei conponenti el sìpia esprimesto inte ła unità indicada[3].
Inte ła istòria i se ga desviłupà vari sistemi de mezurasion, canbiando dipendendo da ła pozision zeogràfega. Col tenpo ła ze nasesta ła nesesità de poder convertir i vari sistemi de mezura de na determenada locałità inte i vari sistemi de mezura de un'altra locałità. Par tal motivasion, el ze sta adotà un stàndar globałe denomenà Sistema Internasionałe (SI), el cuało el ze un ponto de rifarimento zenerałe e che el ze ła evołusion del sistema mètrego.
Sistemi de mezurasion
[canbia | canbia el còdaxe]Ghe ze vari sistemi de mezurasion, doparai par vàrie motivasion:
- el Sistema internazionałe de unità de mezura (metro-kilogramo-secondo)
- łe unità de mezura de Planck
- el Sistema tradisionałe statunitense
- el sistema inperiałe britànego
- łe unità de mezura CGS (sentìmetro-gramo-secondo)
- altri sistemi locałi atuałi e antighi:
- le unità de mezura cinezi
- le unità de mezura japonezi
- le unità de mezura norvejezi
- le unità de mezura turche tradisionali
Sibè che el Sistema Internasionałe el sìpia in vigor inte ła majorparte dei stati del mondo, se fa dòpara oncora de serte vècie unità de mezure locałi prèvie a l'acetasion del Sistema Internasionałe, racuante de ste vècie mezure łe ze acetae dal SI, altre no łe vien reconoseste.
Mezure del Sistema Internasionałe de Unità de Mezura
[canbia | canbia el còdaxe]El Sistema Internasionałe de Unità de Mezura, racuante volte confondesto co l'obsołeto sistema mètrego dezemałe, el stabiłise łe unità che łe ga da vegner doparae internasionalmente. El ze sta creà da ła Confarensa Zenerałe dei Pezi e Mezure, soto proposta del Comità Internasionałe dei Pezi e Mezure co sede in Fransa. El stabiłise 7 unità bàzeghe o fondamentałi e el ga creà i modełi par mezurarle. Łe 7 unità bàzeghe łe ze:
- Longhesa
- Masa
- Tenpo
- Intensità de corente ełètrega
- Tenperatura
- Intensità lumenoza
- Cuantità de sostansa
Par de pì el stabiłise tante grandese derivae, che no łe necèsita de un nomenadivo, parché łe vien definie partindo da ła grandesa fondamentałe.
Notasion
[canbia | canbia el còdaxe]- ↑ sevente altre varianse e grafie anca mixura, mexura, misura, mesura,
- ↑ 2,0 2,1 (EN) IUPAC Gold Book, "unit of measurement"
- ↑ 3,0 3,1 JCGM (2008), «Unit of measurement (unité de mesure)», p. 6.
- ↑ JCGM (2008), «Base unit - Derived unit (Unité de base - Unité dérivée)», p. 7
- ↑ JCGM (2008), «System of units (Système d'unités)», p. 8.
Altri projeti
[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so unità de mixura
Linganbi foresti
[canbia | canbia el còdaxe]- (EN) unitEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
| Controło de autorità | LCCN (EN) sh85141054 · GND (DE) 4074617-3 · BNF (FR) cb119419023 (data) · NDL (EN, JA) 00572651 |
|---|