Repùblega Democràtega Todesca

Repùblega Democràtega Todesca

Deutsche Demokratische Republik (de)
Bandiera Stema
Ino	Auferstanden aus Ruinen (1989)
Bomò	«Workers of the world, unite!»
Pozision
52°03′07.2″N 12°23′20.4″E
Continente
Teritòrio reclamà da	Zermània Òvest
Capitałe
Popołasion
Totałe	16 111 000 (1990) −564 000 (1988)
Densità	ab/km²
Demònemo	tedesco orientale o tedeschi orientali o tedesca orientale, tedesche orientali ,
Idioma	todesco
Zeografia
Àrea	108 179 km²
Mezurasion
Rente a
Dati istòreghi
Desolvimento
Prima mesion documentada	Reich todesco, Zona di occupazione sovietica (it) e Commissione alleata di controllo (it)
Organizasion pułìtega
Forma de goerno	ditatura, repùblega parlamentària e repùblega
Òrgano ezecutivo	Consejo dei Ministri de ła Repùblega Democràtega Todesca
Òrgano lejislativo	Volkskammer
Presidente de ła Zermània Est	Wilhelm Pieck (11 de otobre del 1949)
Cao de goerno	Otto Grotewohl (it) (7 de otobre del 1949)
Menbro de	Organizasion de łe Nasion Unie, Union econòmega, monedària e Sociałe, Pato de Varsàvia e COMECON
Economia
Moneda	marco de ła RDT
Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1	nisun vałore e DD DDR 278
Domìnio de primo liveło	.dd
Prefiso tełefònego	+37
Istòrego
← Reich todesco (1949) Zona di occupazione sovietica (it) (1949–) Commissione alleata di controllo (it) (1949–) Zermània →

La Repùblega Democràtega Todesca (RDT) (in todesco Deutsche Demokratische Republik, scursà in DDR), comunemente dizesta Zermània Est o Zermània Orientałe (Ostdeutschland), ła ze sta un Stato sociałista ezistio dal 1949 al 1990 sul teritòrio corispondente a ła zona de ocupasion de ła Zermània data a l'Union Soviètega inte ła fin de ła seconda guera mondiałe.

Nasesta in contrapozision a ła Repùblega federałe de Zermània (anca conosesta cofà che Zermània Ovest), ła cuała ła zera nasesta da łe altre trè zone de ocupasion, ła RDT ła ze sta parte del Pato de Varsàvia e del Comecon.

La capitałe ła zera ponesta inte el setore orientałe (soviètego) de Berlin.

Istòrego

Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Istòrego de ła Repùblega Democràtega Todesca.

La RDT ła zera stada proclamada inte el setore soviètego de Berlin el 7 de otobre del 1949, fazendo sèvito a ła proclamasion de ła Repùblega Federałe de Zermània par man del bloco osidentałe pochi mezi dopo de ła fin del Bloco de Berlin atuà dai sovièteghi, ste do proclamasion łe ghea sancio ła partensa de ła divizion de ła Zermània. Inte el 1953 na revolta tacada da łe revendicasion econòmeghe prołetàrie ła ghea sercà de roversare el goerno comunista, el cuało parò el ghea tegnesto saldo el podere. Inte el 1957 ła RDT ła zera stada reconosesta formalmente da l'URSS e declarada totalmente sovrana, ma trupe sovièteghe łe zera restae drento inte ła Zermània Est par controłarla, in baze ai acordi de ła Conferensa de Potsdam, motivando ła so prezensa cofà che protesion de ła nasion da ła menasa statunitense inte el ndar de ła guera freda.

La RDT ła ghea aderio al Pato de Varsàvia fin dal 1956. Ła ze stada ametesta a l'ONU insieme a ła Zermània Ovest solché inte el 18 de setenbre del 1973.

Fin ai ani setanta, in Zermània Ovest ła DDR ła vegneva denomenada Mitteldeutschland ("Zermània sentrałe"), ponesto che ła locusion "Zermània Orientałe" ła dezignava łe rejon de ła Prùsia Orientałe, de ła Pomerània e de ła Slèzia, aneteste ai stati de ła Połònia e URSS dopo de ła seconda guera mondiałe. La DDR ła zera de frecuente nomenada cofà "SBZ" (Sowjetische Besatzungszone, "Zona de ocupasion soviètega").

Co ła scałada al podere de Erich Honecker e ła cuazi contenporànea ełesion a cancełiero Willy Brandt in Zermània Ovest, ghea tacà un perìodo de novo-visinamento intrà łe do Germànie (Ostpolitik) co ła creasion de raprezentanse diplomàteghe permanenti e co vìzite ufisałi de cai de Stato e primi ministri, intrà i cuałi cheła del presidente del Consejo Italian Bettino Craxi. L'Ostpolitik ła zera stada continuada co manco pezo dal so sostituto Helmut Schmidt e ła zera stada metesta da parte col rivo al podere del conservator Helmut Kohl.

Dopo de ła vertura de łe frontiere intrà Ungaria e Austria (l'11 de setenbre del 1989) e de ła sucesiva cascada del Muro de Berlin sevitada da łe ełesion libare e democràteghe, ła ze sta reunifegada a ła Zermània Ovest el 3 de otobre del 1990 inte l'atuałe Zermània.

De fati, dal 9 de novenbre del 1989 el Muro de Berlin, trato-sù in pie dal goerno comunista inte el 1961 par evitar che ghe podese èsar movimenti de masa verso ła parte Ovest dei so sitadini in serca de mejo condision de vita, el podea par ła prima volta èsar traversà sensa perìcułi.

Ordenamento pułìtego

L'ordenamento de ła Zermània Est el zera in parte similàbiłe a cheło de chełi altri Stati sociałisti, ma caraterizà da signifegative spesìfisità determinae dal contesto todesco e da ła magnera inte ła cuała el Stato el gaveva avesto orìzene.

La pozision domenante inte el sistema pułìtego el zera fidà a ła Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED, Partio de Unità Sociałista de Zermània), formà da ła fuzion forsada dei comunisti de ła KPD coi sociałisti de ła SPD, col fin de ła costitusion de na società sensa clase. Sto partit parò, al contrario de come che costumava inte i altri rezimi comunisti, no el se vedeva atribuio da ła Costitusion el roło de partio guida. Eło no el zera l'ùgnoło partio consentio. La SED ła zera de fati fiancà da altri cuatro partii: i democràtego-cristiani de l'Union Cristian-Democràtega, i agrari del Partito Democràtego Rurałe, i libaraldemocràteghi del Partito Libaral-Democràtego de Zermània e i nasionaldemocràteghi del Partito Nasional-Democràtego.

El roło de sti cuatro partii el zera cheło de ingrupare łe clase picenin-borgheze e contadine da torno del projeto pułìtego opararo de ła SED. Un deputà de ła CDU el ghea gavesto, par ezénpio, par pì de sete ani ła presidensa del Parlamento; un funsionàrio del partio el ghea presiedesto par ani el Tribunałe Superiore. Muciai inte el Fronte Nasionałe, i sìncue partii i controłava ogni parte de ła vita pułìtega, econòmega e sociałe, sentrałe e locałe, del Paeze.

La Costitusion, aprovada el 30 de majo del 1949 e entrada in vigore el 7 de otobre de l'isteso ano, ła istituiva un Parlamento co bicamerałismo inperfeto dividesto intrà ła Volkskammer (Càmara del Pòpoło), fata de 400 menbri ełezesti ogni 4 ani, a ła cuała ghe spetava el podere lejislativo, e ła Länderkammer (Càmara dei Länder), che ła ga funsion consultiva e de veto inte łe cuestion revardanti i Land. Sei ani dopo ła trasformasion dei Land in Bezirk (1952), distreti provinciałi sojeti a un racuanto pì streto controło da parte del podere sentrałe, ła Länderkammer ła zera stada abołia e el Parlamento el zera divegnesto monocamarałe.

Le ełesion par ła Volkskammer łe vegneva fate bazàndose so na Lista ùgnoła fata dal Congreso del Fronte Nasionałe. La sudivision de łe càreghe parlamentari ła zera prefisada, so ła baze de na concesion drip ła cuała i deputai no i raprezentava el òopoło, cofà che inte ła tradision osidentałe, parché dotai de un mandà pułìtego esprimesto dai sitadini ełezitori, ma parché respecianti socialmente el pezo numèrego dei ceti conponenti l'ełetorà. Al SED i zera donca insegnai de ufiso el 25% de łe càreghe parlamentari, a chełi altri cuatro partii el 10,4% cadauno, ai sindacai (FDGB) el 13,4%, l'8% sia a l'organizasion zovaniłe de ła Lìbara Zoventù Todesca (FDJ) sia a l'Asociasion Democràtega de łe Done (DFD), mentre i restanti incarghi i zera par l'Union de łe Asociasion Culturałi, ciapando drento artisti, siensiai e profesuri universitari.

I poderi del cao del Stato i ghe spetava al Staatsrat, el Consejo de Stato, òrgano de diresion pułìtega conponesto da 24 menbri dal cuało ghe dipendeva el Consejo dei ministri e el Consejo Nasionałe de Difeza. La funsion ezèmona del SED ła se manifestava inte un Derito de Diretiva, prategamente vincołante, del Politbüro del partio verso el Staatsrat e sora-tuto inte el costumar de l'unifegasion dei incarghi de Segretàrio Zenerałe del SED, de Presidente del Staatsrat e de Presidente del Consejo de Difeza inte ła istesa persona, che in situasion d'emerzensa el podeva intrà l'altro emanar provediminti e leji sensa l'autorizasion parlamentare.

Zeografia antròpega

Sudivizion aministrative

Aministrativamente ła Zermània Est ła zera dividesta, dal 1952 al 1990, in 14 distreti (Bezirke): La capitałe ła zera Berlin Est.

Da nord a sud i distreti i zera:

Mapa	Distreto	Superfície in km²	Abitanti ante-1989	Densità ab./km²	Matrìcuła	Divizion aministrativa	Munisipi
	Rostock	7.075	916.500	130	A	10 distreti rurałi, 4 distreti urbani	360
	Nou Brandenburg	10.948	620.500	57	C	14 distreti rurałi, 1 distreto urban	492
	Schwerin	8.672	595.200	69	B	10 distreti rurałi, 1 distreto urban	389
	Potsdam	12.568	1.123.800	89	D, P	15 distreti rurałi, 2 distreti urbani	755
	Frankfurt del Óder	7.186	713.800	99	E	9 distreti rurałi, 3 distreti urbani	438
	Magdeburg	11.526	1.249.500	108	H, M	19 distreti rurałi, 1 distreto urban	655
	Cottbus	8.262	884.700	107	Z	14 distreti rurałi, 1 distreto urban	574
	Trobi	8.771	1.776.500	203	K, V	20 distreti rurałi, 3 distreti urbani	684
	Leipzig	4.966	1.360.900	274	S, U	12 distreti rurałi, 1 distreto urban	422
	Érfurt	7.349	1.240.400	169	L, F	13 distreti rurałi, 2 distreti urbani	719
	Dresden	6.738	1.757.400	261	R, Y	15 distreti rurałi, 2 distreti urbani	594
	Karl-Marx-Stadt / Chemnitz	6.009	1.859.500	309	T, X	21 distreti rurałi, 3 distreti urbani	601
	Gera	4.004	742.000	185	N	11 distreti rurałi, 2 distreti urbani	528
	Suhl	3.856	549.400	142	O	8 distreti rurałi, 1 distreto urban	358
	Berlin	403	1.279.200	3174	I	(11 distreti aministrativi)	1
	RDA	108.333	16.669.300	154	–	191 distreti rurałi, 27 distreti urbani(+ Berlin Est)	7570

Forse armae e de polisia

Par savèrghene de pì, vardarse łe voxe Nationale Volksarmee, Stazi e Volkspolizei.

Le forse armae de ła RDT łe ghea el nome de Nationale Volksarmee, chełe de polisia Volkspolizei. Dopo ghe zera anca ła Staze, ła polisia pułìtega segreta e ła ajensia de spiociajo e controspiociajo.

Società

Popołasion

La popolasion todesco-orientale ła zera netamente inferiore a cheła de ła Zermània Ovest, data anca ła so menor estension (sirca i 2/5).El 72% dei abitanti i vivea in sentri co pì de 2 000 abitanti (el 21% in sentri co pì 100 000 abitanti).

Le prinsipali sità, oltre che Berlin Est (1 088 000 abitanti inte el 1990), i zera Lìpsia (581 000 abitanti inte el 1990), Dresda (504 000 abitanti inte el 1990), Halle, Erfurt, Jena, Rostock e Karl-Marx-Stadt (Chemnitz).

Łéngue

La łéngua ufisałe ła zera el tedesco. In pì ghe zera na menoransa soraba.

Televizion e ràdio

La tełevizion e ła ràdio de ła RDT łe zera controłae dal Stato. Rundfunk der DDR (Radiodifuzion de ła DDR) ła ze stada l'òrgano ufisałe de radiodifuzion dal 1952 fin a ła reunifegasion todesca. La strutura ła gaveva sede arente de Funkhaus Nalepastraße a Berlin Est. Deutscher Fernsehfunk (DFF), partindo dal 1972-1990 conosesta cofà che Fernsehen der DDR o DDR-FS, ła ze stada l'emitente tełeviziva de Stato dal 1952.

Gran parte de ła DDR (ad ecesion de Dresda, l'ìzoła de Rügen e ła foze de l'Oder) ła podea védar łe TV pùbleghe de l'Ovest ARD e ZDF.

La DT64 ła ze sta na ràdio enblema de ła cultura dei zovani de l’ex-Zermània Est, nasesta inte el 1964.

La caza discogràfega de Stato, l'ùgnoła par-altro parché i LP e łe casete foreste no łe podea vegner inportae, ła zera ła Amiga, controłada diretamente da ła Rundfunk der DDR. Oltre a ła produsion discogràfega interna, soratuto mùziga clàsega e mùzica pop cantada solché n łéngua todesca, l'Amiga ła stanpava anca dischi de artisti e conplesi èsteri tanto conosesti, senpre su licensa, cofà che par ezénpio The Beatles, Pink Floyd, ABBA e Amanda Lear.

L'Amiga ła ghe ze oncora uncó ma ła ze stada privatizada inte el 1992, ła fa parte del grupo discogràfego BMG (Bertelsmann Music Group) che el ga reproponesto inte i ùltemi ani cuazi tuti i album muzicali de ła DDR in forma CD.

El problema de l'espàtrio

Za pochi ani dopo l'instaurasion del rezime, ła Zermània Est ła ze sta interesada da un notévoło fluso migratòrio verso ła Zermània Ovest. Inte el 1961, par sta motivasion, el SED, el ga sarà łe frontiere co ła RFT e procedesto a l'edìfegasion del muro de Berlin, par far-sì che no ghe fuse l'emigrasion verso ła parte osidentale de ła sità. L'art. 10 de ła Costitusion, che el garantia el derito de espàtrio, el zera sta abrogà, mentre l'espàtrio el ze sta ribatezà "fuga da ła Repùblega" e inserio cofà nova fatispece de reato inte el còdaze penałe, inte ła stesa sesion che ła tratava dei deliti contro el Stato. Le guàrdie de frontiera, (Grenztruppen der DDR), łe ghea l'órdene de inprezonar chi, no autorizà, el tentase de pasar a òvest.

Formalmente l'espàtrio no el zera vietà in magnera asołuta. L'inpedimento el revardava solché i confini terestri co ła Zermània Ovest e chełi maritemi inte el mar Bàltego co Danemarca e Svèsia. Se podeva invese espatriar verso i stati del Pato de Varsàvia, anca parché el divieto de espàtrio verso i sttai ocidentali el zera sta adotà da cadauno dei paezi sociałisti. I pensionai i podeva espatriar par vìvar inte l'Ovest łe vacanse o catar i parenti. Chi che vołea el dasar el Stato par trasferirse fora el ghea da sorpasar racuanti ostacułamenti: coreva de fati far dimanda al Ministero dei Esteri, el cuało difisilmente i ła aprovava. Par de pì chi che dimandava l'espàtrio el ris-ciava di èsar metesto inte łe liste de sospetai de ła połisia segreta, ła Stazi (Staatsicherheit). Dimandarlo pì volte, inte el cazo de mancada resposta o dopo de un refudajo, podea èsar ocazion de inprezonamento.

La serada dei confini ła zera durada fin al 1989. Inte el scumìsio gnente fea pensar a l'abrogasion del divieto de espàtrio: no-ostante ła glasnost' aviada dal presidente soviètego Michail Gorbačëv, el presidente todesco-orientale Erich Honnecker el ghea declarà che el muro el garia dividesto Berlin par altri 100 ani, mantegnendo saldamente el rezime so pozision totałitàrie. Ma al contenpo l'Ungaria ła ghea decidesto de vèrzare łe frontiere co l'Austria: sto avegnimento el permetea ai sitadini de ła RDT ei poder rivare a Ovest, pasando par Cecoslovàchia, Ungaria e Austria. Ze sta cusita che ła DDR ła ze stada costrinzesta a abrogar el divieto di espàtrio e el dasar interar, el 9 de novenbre del 1989, el muro.

Economia

Inaugurasion del monumento a Karl Marx a Karl-Marx-Stadt, uncó Chemnitz, el 9 de otobre del 1971.

Inte ła RDT el controło del rezime su l'economia el ze sta forse el pì forte intrà tuti i altri Paezi del Pato de Varsàvia. Davanti a un Paeze devastà da ła seconda guera mondiałe, el SED el zera sta bon fin da ła fin dei ani cuaranta de crear un sistema econòmego racuanto industriałizà e conpetitivo. Na agricultura autosufisente, na svilupada indùstria chìmega e siderùrzega inte un teritòrio pien de lignite e de potàsio, un sistema stradałe e feroviàrio, par cuanto limità in asołuto, senpre pì grando de cheło dei Paezi fradełi, i ghea fato de ła RDT inte i primi ani sesanta el ponto de forsa industriałizà del mondo comunista e el pì vansà inte el pian econòmego.

El derito al lavoro el zera sancio par leje. Par rivar a sto fin el zera el Stato a crear posti de lavoro. Ła majorparte parte de łe persone łe lavorava in na azienda statałe o in consorsi. I stipendi no i zera conpagni par tuti, ma łe diferense łe zera poche. Un comeso el ciapava 600-800 marchi al meze, un inzegnero el rivava màsimo a 1200 marchi. Racuanti artezani i ciapava pì de ła zente co un tìtulo de stùdio.

El sistema scolàstego (cofà cheło sanitàrio) el zera agràtis par tuta ła popołasion: sta situasion ła conportea che tuti i puteli i ghea ła pusibilità de ndar inte l'àziło nido. Le mari łe ghea el derito a ciapar na sovension econòmega par ła maternità inte el perìodo intrà łe sie setimane prima e sie setimane dopo de ła cronpa del puteło. I apartamenti i gaveva afiti de bon costo, ma sora-tuto no i ghea crésite par dezeni. Un apartamento de cuatro càmare el costava 94,80 marchi, includesto el costo del scaldamento. Inte ła mèdia un metro cuadrà al meze el costava 1 marco. Ghe zera racuante scomodità parò, cofà che el fato che ła cualità de costrusion ła fuse basa e ła manutension scadente. Difarente ła zera ła situasion par i condomigni reservai a łe famiie de łe alte figure pułìteghe. L'insegnasion dei apartamenti el vegneva fato da parte de l'aministrasion comunałe so baze de ła situasion familiare. I studenti no i se ciapava cuazi mai un apartamento ma i viveva in alojaminti comuni. Col maridauro na còpia ła gaveva el derito de ver un apartamento, pì picenin inte i primi tenpi, pì granda sucesivamente.

El liveło di benstar de ła popolasion ła zera tuta-via de gran longa inferior a cheło de ła arente Repùblega Federałe Todesca e forse el ze stato sto confronto coi "parenti" de l'Ovest a far-sì che ła dirizensa orientałe ła rinforsase el panorama econòmego.

Altri projeti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Zermània Est
• el detien schemi gràfeghi so

Linganbi foresti

• (IT, DE, FR) Repùblega Democràtega Todescahls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
• (EN) Repùblega Democràtega TodescaEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
• (EN) Repùblega Democràtega TodescaThe Encyclopedia of Science Fiction.