Pàscue Veronezi
Campaigns of 1797 in the French Revolutionary Wars (en)   | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tipo | rebelion | ||
| Data | 17 de apriłe del 1797 | ||
| Liogo | Verona | ||
| Càuxa | Sopruzi e tentativi de rovesiamento de l'aministrasion locałe da parte dei soldati fransezi. | ||
| Schieraminti | |||
| |||
| Comandanti | |||
| |||
| Efetivi | |||
| |||
| Pèrdite | |||
| |||
Le Pascue veronezi l'è stà un epizòdio de insuresion de la sità de Verona e dei so dintorni contro le
trupe de ocupasion fransezi, comandà da'l zenerałe Napołeon Bonaparte. I ze stà cusì ciamà anca par asonansa co i Vespri sisiłiani.[1] Ła revòlta, sciopà par via de l'opresion franseze in sità (durando el só sodì a Verona gh'è stà fiscà de beni ai sitadini e conplòti par proàr de roversàr l'aministrasion local) gà scomisià ła matina de'l 17 apriłe 1797, Łuni de l'Ànzoło: ła popołasion ezasperà el ghe ła ga fata a méter fora conbatimento pì de miłe soldà fransezi, sorauto inte łe prime ore de ła bataja, mentre i miłiti fransezi i sercava de refujarse inte i castełi de ła sità, indrioman ciapà d'asalto. L'insuresion ła ze finìa el 25 apriłe 1797 co l'inserciamento de ła sità da parte de 15.000 soldà: łe conseguense a cui ła sità e i sitadini i ga dovesto far fronte łe ze stà prinsipalmente el pagamento de inzenti some e łe rasie de òpare d'arte e de beni.
Cuadro stòrego
[canbia | canbia el còdaxe]Łe Pascue veronezi l'è stà l'episodio pì inportante de'l pì vasto movimento de łe insorzense antifransezi e antijacobine, che'l ze sciopà in tuta ła penizoła itałiana da'l 1796 a'l 1814: łe pì inportanti, oltra a łe Pascue veronezi, łe jera stà ła łota del'Armada (de l'Ezèrsito) de ła Santa Fede che, guidà da'l gardinàl Ruffo, ła ze riusìa inte ła reconcuista de'l renjo de Napułi, łe asion de łe bande Viva Maria in Toscana e Liguria, e łe vitorie de Andreas Hofer in Trentìn e Alto Àdeze.[2] 'Sti moti i jera stà numarozi, se ga tratà cuindi de fenòmeno vasto: łe stime, da parte de stòreghi de area catòłega, łe parla de almanco 280.000 insorti e 70.000 morti.[3]
'Ste revòlte contro ła dominasion franseze, segondo ła storiografia de parte catòłega itałiana, łe ga avudo come prinsipal mìcia ła pułìtega relijosa franseze de ispirasion jacobina, roversa donca ai vałori sentìdi come fondamentałi da ła conponente pì łigà a la Cieza catòłega inte ła sosietà itałiana de cuel parìodo.[4] łigà a ła influente prezensa ativa, anca in anbito sivìl, de la Cieza catòłega[5].
Antefati
[canbia | canbia el còdaxe]
L'obietivo de Napoleon, zà da ła primavera de'l 1796, el jera conpletar ła concuista de ła rica Łombardia[6], zontandoghe łe provinsie de Berghem e Bresa (a l'epoca parte de ła Repùblega de Venesia). In efeti le trupe fransezi, a'l prinsipio acołieste co l'inpenjo de na breve sosta, łe zera za prezenti a ła fine de l'ano a Bresa e Verona: in tal modo anca se łe do sità łe jera oncora soto el dominio veneto, se ze creà łe premese par i avenjimenti de l'ano drìo. A Verona in partegołar i fransezi i ze zonzesti el 1º znjo 1796, ocupando i forti miłitari e alguni edifisi par el restòro de łe trupe, anca se ła Repùblega Veneta ła gavea declarà ła propia neutrałità. I raporti tra ła popołasion e i reparti veneti da na parte, e łe trupe fransezi da cheł'altra, i ze stà difisili insìn da'l scominsio par el conportamento pì da ocupanti che da "ospiti" de łe trupe fransezi. Berghem invese ła rezisteva oncora a ła tacada franseze.
Democratizasion de Berghèm
[canbia | canbia el còdaxe]Alessandro Ottolini, podestà de Berghem e patriota che'l gheva oferto 10.000 omeni par ła defeza de ła Nasion Bergamasca,[7] a ła fine de desenbre ła ga dovùo acetar ła rechiesta de'l zeneral Louis Baraguey d'Hilliers de inprontar dei ałozi par łe só trupe a l'interno de ła sità, dao che sendo sensa soldà no'l gavarìa podesto rezisterghe a łe forse fransezi e poiché ła neutrałità veneta, oviamente, no ła consentiva na tacada.
A l'arivo de łe miłisie fransezi Ottolini el gavea fato seràr l'entrada a'l castèl, ma Baraguey d'Hilliers el ga referìo che'l gavea resevesto l'órdene de presidiar el castèl e ła fortesa, e che de conseguensa el gavarìa dovesto conséderghe ai só soldài l'ingreso in cuei edifisi: come zà i podestà de Bresa e Verona, anca Ottolini l'era stà obligà a acosentir. El zenarałe franseze no'l ga cavà i vesiłi de San Marco, dao che ofisialmente anca 'sta sità ła sevitava a star soto el controło veneto.
Ła faze drioman de'l piùn de Napoleone ła prevedea el canbiamento de rezìme in tuta ła rejon tramide l'afidamento de l'aministrasion ai jacobini łonbardi, che drioman i gavarìa dovùo crear na repùblega (che ła gavarìa conprezo i teritori fin a Verona, o adiritura fin a Padoa) łigà a ła Fransa.[8] Co l'informasion segreta l'è zonzesta a łe recie de Ottolini, 'st'ùltemo el ga provedesto suìto a infomar el provedidor. Fransesco Battaia, parsona da'l caratere ezitante inte'l conpìr asion de forsa, el ga respondesto che'l gavea da segurarse che l'informasion ła fuse vera. Ottolini grasie a na spia l'è riusì in tenpo curto a 'ver ła conferma de łe intension de Napoleon, ma ciononostante Battaia no'l ga fazesto njente.
L'òpara de "democratizasion"[9] de Bèrgamo l'è stà scumisià da Fransois Joseph Lefebvre, sucedùo a Baraguay d'Hilliers, in cuanto i jacobini locali i zera masa pochi. Napoleon el ghe ga recordà a'l zeneràl che ła democratizasion ła dovea aparìr vołontà de ła popołasion: el zeneral, ałora, co'l jera drìo tenjer ocupà Ottolini, el ga ciamà na raprezentansa de sitadini perché i declarase decadùo el goerno de ła Serenisima. Costóri i ha protestà ma l'è stà obligà a firmar.[10] Ottolini inte'l contenpo l'avea reciamà algune conpanjie miłitari da ła provinsia, e 'sta só asion l'è venjù doparà cofà pretèsto par l'ocupasion de ła sità. Bèrgamo ła deventea ofisialmente la prima sità veneta sotrà a'l dominio de Venesia, e Ottolini l'è stà obligà a łasàr ła sità.
"Democratizasion" de Bresa
[canbia | canbia el còdaxe]
El passo drìo dovèa esser la "democratizasion" de Bresa. In sto caso, anca se la sità jera za soto el parzial controlo franseze, l'operasion l'avarìa dovesto esser condota, almanco in aparensa, dai jacobini, dao che inte el caso bergamasco l'asion franseze jera stà masa evidente. El 16 marzo colone de soldà conponeste in parte da jacobini lombardi e in parte da soldà fransezi i ze partìdi a in diresion de Bresa. El podestà, Giovanni Alvise Mocenigo, l'avarìa volesto portàr un ataco a la colonna nemiga, ma l'è stà fermà dal Battaia, preocupà da l'eventuale uso de la forza.
Du dì drìo dusento omeni i ze intrà a Bresa, co l'juto dei jacobini locali, i ga vinsesto le poche rezistense. El primo provedimento l'è stà la cassà de Battaia, che se ga refujà a Verona. Anca se mancava la mancansa de favor inte ła popołasion [11], i giacobini i ze riussidi, co l'juto franseze, a "democratisàr" el contado, ed el 28 marzo anca la sità de Crema. No i ze riusìdi invese in Val Tronpia e soratuto in Val Sabbia e su la Riviera ocidental del Garda, che se preparea a rezister armà contro i fransezi e i jacobini de la sità.
Le insuresion e la canpagna veroneze
[canbia | canbia el còdaxe]El proveditor Battaia l'è zonzesto a Verona el 22 marzo, e subito el ga fato riunìr el consejo, al cual partesipea anca alguni cai miltiari (el conte Ponpei, Ernesto Bevilacqua, Antonio Maffei, Marcantonio Miniscalchi, Ignazio Giusti, Fransesco Emilei) e Alessandro Ottolini. Durante el consejo Maffei, Ottolini ed Emilei se gà batùo par convinser i altri membri de l'inportansa de la riconcuista dei teritori persi, sensa renderse conto che in cuel momento jera pì inportante provédar a la difesa de la Nasion Veroneze,[7], prevedìbiłe obietivo sucesivo dei jacobini. Battaia el ga invità a la prudensa, ma el conte Emilei ghe el ga ricordà che la rezistensa passiva gheva za portà a la perdita de Bresa, e i sitadini veronezi zera pronti a tor le armi contro i jacobini lombardi. Battaia, 'pena capìo che i prezenti jera de l'opinion de Emilei, ga canbià idea, e l'è stà dònca deciso a l'unanimità de provédar a la difesa dei confini verone<i.[12]
S'à passà suìto a l'opera: Miniscalchi el ga ciapà el comando de le defeze logno la ligna del Garda, mentre a Bevilacqua l'è stà asegnà cuel de la ligna tra Villafranca de Verona e 'l confìn ferareze. Tra le dù ligne l'è stà posisionà Maffei.
Inte el contenpo l'era tornà a Verona el conte Augusto Verità, el cual jera senpre stà in otimi raporti co i fransezi, e cuindi gà proponesto de sicurarse la neutralità franseze prima del scontro coi jacobini. L'è stà cuindi scrita e consegnà al zeneràl Antoine Balland (comandante de le trupe fransezi a Verona) la letera drìo:
«La Nazione Veronese,[7] in data 20 marzo 1797, par bocca dei legittimi rapresentanti i corpi della stesa, rapresenta al Cittadino Comandante le trupe fransesi in questa che attrovandosi pienamente felice sotto il paterno ed amoroso Veneto Governo, non può che raccomandarsi alla magnanimità della Nazione Fransese, onde nelle attuali circostanze sia preservata nella sua presente costituzione, dal quale sincero e costante sentimento ritirar giammai non la potrà che la forza.»
In sostansa se domandava l'autorizazion a defender i confini veronezi da i agresori, cuindi el zeneràl l'è stà costreto ad aconsentìr, poiché, in caso rovèrso, sarìa stà come ufisializàr la vengnùa manco autorità de la Serenissima so i so teritori. Bonaparte, che condivideva la sielta de Balland, gà informà el Senato venezian che le trupe fransezi no se gavarìa mis-ciàe e che se sustea de cuanto sucedesto a Bèrgamo e Bresa. La risposta de Balland el ga susità gran aprovasion tra i veronezi par la defesa del proprio teritorio.
Inizialmente i cai militari l'è stà mandà a defender i confini praticamente sensa omeni, parò le cernide gà podesto ofrir 6.000 omeni, in azonta xe rivà numerosi volontari, in particolar da la Valpolicela.
El 23 marzo a Verona l'è rivà la notizia che jera partìa da Bresa na spedision d 500 soldà jacobini direti a Peschiera del Garda o Valejo sol Mìncio: i uficiali e le trupe se ga destocolà cusi a ciapàr le posision. Miniscalchi se ga portà a Colà, borgo cen sòra le coline de Lazise, Giusti a Povejan Veroneze e Bevilacqua a Cerea, mentre Maffei el ze rivà a Valejio, da dove el ga podesto constatàr che i nemighi no jera gnancora in vista, podendo quindi ris-cerare co pì òrdene le so trupe. A lù se ga unìo anca 24 fanti provenienti da Bresa e 40 cavalezeri croati rivà da Verona (insieme a du canoni).[13] El 27 marzo el gà deciso de inviàr un corpo di esplorasion, mentre, inte el fratenpo, a Castelnuovo del Garda s'era riunidi 1.500 volontari.
La notizia dei movimenti de le trupe inte el veroneze l'era rivà insìn ne le vali bergamasche, dove i ze s-ciopà numarose rivolte contra i ocupanti. El 29 marzo s'a solevà deboto tuta la zona montagnoza bergamasca, tanto che i insorti, cazzà dai francési, gà decidesto de puntàr su Berghèm. In cuei dì, inte el bresàn bressàn, gà insorto la popołasion de Salò, sponcionà a la rezistensa dal steso Battaia, che gà sicurà par létera l'invio de munision e de 80 dragoni.
Siti da vardàr
[canbia | canbia el còdaxe]Note
[canbia | canbia el còdaxe]- ↑ C. Botta, Storia d'Italia: dal 1789 al 1814, Pisa, 1824. p.264
- ↑ Agnoli, op. cit., p. 13
- ↑ M. Viglione, La Vandea Italiana. Le insorgense controrivolusionarie dalle origini al 1814, Milano, Effedieffe, 1995.
- ↑ Agnoli, op. cit., p. 19
- ↑ Cfr. pag 186, in Giordano Bruno Guerri, Antistoria degli italiani.
- ↑ Agnoli, op. cit., p. 81
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Sotto la Repubblica Veneta co il termine Nasioni si indicavano le varie genti, accomunate da dialetto, storia e tradisioni, ma non necessariamente nell'amministrazione.
- ↑ Agnoli, op. cit., p. 83
- ↑ Par "democratizasion" A se intende, in referimento a'l parìodo revołusionario,l'insieme dei canbiamenti istitusionałi introduzesti dai republegani: produsion de còdezi normativi, organizasion teritoriałe rezesta dai prefeti, costitusion de un poter pùblego łàego distinto da cuel de ła Cieza, obligo de asistensa sanitaria non pì de ła Cieza ma de ła munisipałità.
- ↑ Agnoli, op. cit., p. 85
- ↑ Agnoli, op. cit., p. 90
- ↑ Agnoli, op. cit., p. 94
- ↑ Agnoli, op. cit., p. 101
| Controło de autorità | LCCN (EN) sh2002003751 |
|---|