Varda el testo de Eukaryota

{{Tassobox
|nome = Eucarioti
|immagine = Entamoeba histolytica 01.jpg
|didascalia = ''[[Entamoeba histolytica]]''
|dominio = '''Eukaryota'''
|suddivision = [[Regno (tasonomia)|Regni]]
|suddivisione_testo =
<div style="background:lightgreen">[[Plantae|Plantae (Piante)]]</div>
<div style="background:lightblue"> [[Funghi|Fungi (Fonghi)]]</div>
<div style="background:pink"> [[Animalia|Animalia (Animałi)]]</div>
<div style="background:khaki"> [[Protista|Protista (Protisti)]]</div>
<div style="background:orange"> [[Chromista|Chromista (Cromisti)]]</div>
}}

I '''eucarioti''' ('''''Eukaryota''''', dal [[Łéngua grega antiga|grego]] εὖ ''eu'' «bon» e κάρυον ''káryon'' «nùcleo»<ref>''I principi di biochimica di Lehninger'', de David L. Nelson e Michael M. Cox, 5ª ediz. 2010 cap 1 pag.3</ref>) i ze uno dei do [[Domìnio (tasonomia)|domini]] de ła [[clasifegasion sientìfega|clasifegasion]] [[Tasonomia|tasonòmega]] dei [[Organismo vivente|èsari viventi]]. I costituise el domìnio pì conpleso e i include sìncue [[Regno (tasonomia)|regni]]: [[Plantae|piante]], [[Fungi|fonghi]], [[Animalia|animałi]], [[Protista|protisti]] e [[Chromista|cromisti]].

El critero par ła distinsion da l'altro domìnio, i [[Prokaryota|procarioti]], ła ze ła prezensa de un [[nùcleo sełułare]] ben definio, izolà dal resto de ła [[sèłuła]] tramite na [[menbrana nucleare|menbrana]] e che ła contien ła major parte del materiałe zenètego raprezentà dal [[DNA]] (na parte menor ła ze contegnesta inte i [[mitocóndrio|mitocóndri]]). I eucarioti i ga par de pì un [[sistema endomenbranozo]].

== Altre difarense intrà eucarioti e procarioti ==
I eucarioti i se destìngue dai procarioti anca par numeroze caratarìsteghe a liveło mołecolar. Par ezénpio:
* Difarenti propietà de łe secuense [[Zenoma|zenòmeghe]] regoładore;
* [[Zene|Zeni]] organizai in [[introni]] e [[ezoni]] co consevente procesamento (''[[splicing]]'') del trascrito primàrio;
* [[Trascrision (biołozia)|Trascrision]] e [[tradusion]] de un trascrito i ze avegnimenti separai inte el spàsio e inte el tenpo;
* I trascriti eucariòteghi no i ze cuazi mai [[Połisistrònego|Połisistròneghi]], o sia i porta na soła [[Open Reading Frame|ORF]];
* Parsentuałe de DNA no codifegante tanto pì ełevada;
* DNA asociò a [[iston]]i;
* Difarente parsentuałe de [[guanina|G]]-[[Citozina|C]] inte el [[zenoma]];
* Prezensa de [[cołesteroło]] inte ła [[menbrana sełułare]], a parte che inte i fonghi, inte le piante e in calcheduni protisti.

Soło inte i eucarioti se ga ła [[riprodusion sesuałe]], che ła prezenta do modałità de divizion: ła [[mitozi]] e ła [[meiozi]]. La mitozi el ze el procedimento de divizion che el serve prinsipalmente a l'incresimento e al renovo dei tesui, mentre la meiozi ła ze spesìfega de łe sèłułe destinae a ła riprodusion, dite [[Gamete|gameti]]. Par mezo de ła mitozi na sèłuła ła fa na còpia de eła istesa col isteso nùmaro de cromozomi, formando cusita du sèłułe [[Diplòidia|diplòidi]]. Ła meiozi ła se fa invese in do secuense, andove na sèłuła diplòide, co na modałità caratarìstega, ła se sdópia in do sèłułe [[Aplòidia|aplòidi]] (o sia co na soła còpia de cadaun cromozoma) e dopo, durante ła segonda secuensa, ste do sèłułe łe se divide formando a ła fin cuatro sèłułe aplòidi.
[[File:Tree of Living Organisms 2.png|thumb|La teoria pì creditada so l'orìzene eucariota ła ipotiza ła fuzion biołòzega intrà almanco due organismi procarioti: un [[archaea]] e un [[batterio]].<ref>M. Rivera & J. Lake 2004, [https://www.nature.com/nature/journal/v431/n7005/abs/nature02848.html The ring of life provides evidence for a genome fusion origin of eukaryotes] Nature 431, 152-155</ref>]]

==Sistemàtega dei eucarioti==
De resente (par ez. Sina ''et al''.,'' ''2005<ref>{{cita pubblicazione |cognome=Adl |nome= Sina M. |etal=s |anno=2005 |mese=ottobre |titolo=The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis un the Taxonomy of Protists|rivista=Journal of Eukaryotic Microbiology |volume=52 |numero=5 |pp=399-451 |url=http://www.fpl.fs.fed.us/documnts/pdf2005/fpl_2005_adl001.pdf}}</ref> Keeling ''et al., ''2005), so ła baze de caràtari struturałi e mołecołari, ze sta proponesto de divìdar i organismi eucarioti in sie grandi grupi (ciamai supergrupi) acetai universalmente ma che łe so rełasion e la so monofilia no łe ze oncora totalmente declarie:
* [[Amoebozoa]]
* [[Opisthokonta]] che el ciapa drento i veci regni [[Animalia]] e [[Fungi]]
* [[Rhizaria]], un grupeto de protisti co similarità inte el [[DNA]] che łe rezalta ma co basa somejansa morfołòzega. Ghene fa parte, par ezénpio, i [[foraminìferi]] e i [[radiołari]]
* [[Archaeplastida]] (che el ciapa drento el regno [[Plantae]], le alghe rosse, le alghe verdi)
* [[Chromalveolata]] (che el ciapa drento, intrà chełi altri, alghe unisełułari acuàteghe conponenti del fitoplancton, [[eteròtrofi]] parasiti de animałi, [[diatomee]], [[alghe brune]], [[Oomycota|oomiceti)]].
* [[Excavata]] che el ciapa drento difarenti [[protisti]] flazełai, par ezénpio, le [[Euglenozoa|Euglena]].

On altra proposta de clasifegasion<ref>{{cita pubblicazione|autore=Burki F.|coautori= Pawlowski J. |titolo=Monophyly of Rhizaria and multigene phylogeny of unicellular bikonts |rivista=Mol. Biol. Evol. |volume=23 |numero=10 |pp=1922–1930 |anno=2006 |mese=ottobre |pmid=16829542 |doi=10.1093/molbev/msl055 |url=https://mbe.oxfordjournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=16829542}}</ref> ła sujerise che i organismi eucarioti i posa vegner sudividesti in do grandi cladi so ła baze de ła so derivasion da organismi ansestrałi co uno o do flazełi:
* [[Unikonta]] (che el ciapa drento [[Amoebozoa]] e [[Opisthokonta]] de ła clasifegasion presedente)
* [[Bikonta]] (che el ciapa drento tuti chełi altri cladi)

== Notasion ==
<references/>

==Altri projeti==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{controło de autorità}}

[[Categoria:Eucarioti]]