Varda el testo de Aves

{{Variansa|venesian}}
{{Tassobox
|colore= pink
|nome= Oxei 
|imagine=[[Imàjine:Parus major 3 (Marek Szczepanek).jpg|250px]]
|didascalia=[[Parùsoła]]
<!-- CLASSIFICAZIONE -->
|regno=|sotoregno=[[Eumetazoa]] [[Bilateria]]
|superphylum=[[Deuterostomia]]
|phylum=[[Chordata]]
|subphylum=[[Vertebrata]]
|superclase=[[Tetrapoda]]
|clase=Aves<br /><small>[[Carl von Linné|Lineo]], [[1758]]</small>
|suddivision= [[Superórdene|Superordini]]
|suddivision_testo= 
* [[Paleognathae]]
* [[Neornithes]]
}}

I '''oxei'''<ref>sevente altre grafie anca '''ozei'''</ref> (diti '''uxei''' inte łe [[triestin|varianti orientałi]]; ''Aves'', [[Carl von Linné|Lineo]] [[1758]]) i xe na [[clase (tasonomìa)|clase]] de [[vertebrai]].

Se parla de animałi [[bipedismo|bìpedi]], [[ała]]di, [[omeotermi]] e [[ovìpari]]. Łe sóe dimension łe se desferénsia dai 5&nbsp;cm del pìcoło e łexièro [[colibrì de Elena]] ai 2,7&nbsp;m del [[struso]], un oxeo african miga bon a [[zoło|zołar]].

Tuti i oxei i ga i dó [[arto|arti]] de vanti modifegai in a łe e sta caraterìstega qua ła permete, a squaxi tuti quei chei partegne a ła clase, de vołar. Propio sta capasità de vołar ła ga portà al'evołusion de particołari [[adatamento|adatamenti]] anatòmisi, intrà i quai se pol clasifegar anca el sistema digestivo ùnego e'l sistema respiratorio. Ła magior parte dei oxei ła ga da prova de granda [[intełigensa]], e spece come [[corvo|corvi]] e [[Papagà|papagai]] łe xe considerae infrà łe più intełixenti intrà łe bestie. Paréci penài i xe infati bóni a modifegar e doprar pìcołi ogeti par far łe propie robe, e ancuo xe seguro che in qualche spece ghe sia na trasmision de łe conosénse intrà łe generasion. I oxei i xe bestie socévołe che spéso łe vive in [[Cołonia (zoołogia)|cołonie]], parlando grasie a segnałi di tipo vixivo o uditivo. Spéso i partèsipa a conportaménti sociałi come ła casa e diféxa.

Łe caraterìsteghe comun più o manco a tuti i oxei łe xe:
* el [[bèco]] còrneo sénsa [[dente|dénti]]. Ghe xe desferénti tipi de beco, in baxe a łe abitùdene ałimentare de ła spece de oxeo: a scòtoła, a fòrbexe, a ancin...
* mancansa de un vèro [[naxo]]: le narixe łe se verxa sùbito su ła superfisie sóra al beco;
* prexensa de na [[pàlpebra acesoria]], ła "''Menbrana nititante''", par n'altra protesion del'[[ocio]];
* mancansa de na vèra [[récia]]. I oxei i ga verture ai lai de ła testa, inte el posto indove i mamìferi i ga łe réce, co ła funsion de ciapar i [[sóni]]. Ghe xe spece ([[ałoco|ałochi]], [[soèta|soete]], [[Dugo de montagna|dughi de montagna]]) che łe ga sti buxi qua miga simètrisi, ma desfaxai, in manièra da ciapar ła diresion dei sóni sul pian orixontal (come inte i mamìferi) e sul pian vertical, caraterìstega davèro ùtiłe par i presadóri de [[note]];
* ła depoxison e covada de [[vóvo|vóvi]] co ła scorsa dura fata de [[carbonato de calcio]];
* [[cuor]] a dó atri e dó ventrìcołi. Ła frequénsa del bàter del cuor ła xe più alta de quea dei mamìferi par perméter de produr bastansa energia par el voło;
* prexensa de [[pena|pene]] sul corpo. Łe pene łe fa che el [[całor]] no el vaga masa fóra dal corpo, propio come i pełi i fa par i mamifer. In qualche spece ([[cigno|cigni]], [[ànara|ànare]], [[oca|oche]]...) i serve anca par rènder inpermeàbiłe al'aqua łe pene che łe sta soto, ixołando n'altra volta el corpo de ła bestia da ła tenperadura de fora e far nuar più fasilmente;
* prexensa de pene più dure sora łe altre che łe permete un megior controło del voło;
* [[omeotermia]], che ła łasia mantegnir costante ła tenderadura del corpo, propio come i [[mamìfari|mamìferi]] e, drio qualche studio dei ùltimi ani<ref>[http://www.pikaia.eu/easyne2/LYT.aspx?Code=pikaia&IDLYT=425&ST=SQL&SQL=ID_Documento=5028 Dinosauri a sangue caldo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101112220748/http://www.pikaia.eu/easyne2/LYT.aspx?Code=pikaia&IDLYT=425&ST=SQL&SQL=ID_Documento=5028 |date=2010-11-12 }}</ref>, i [[dinosauri]].

Drio i sói [[conportamento]] o [[habitat]], i vegne comunemente sudivixi in
* [[Oxełi aquàteghi]] (p.es.: [[Anseriformi]]) 
** [[Oxełi marini]] (p. es.: [[Sfenisciformi]])
* [[Oxełi rapasi]] (p.es.: [[Falconiformi]])
* [[Oxełi migraturi]]
* [[Oxełi canori]]

== Notasion ==
<references/>

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Oxełi| ]]