Arma

Armeria che ła ga arme par defènderse e tacar, de vari ténpi stòreghi

N'arma (pl. arme) ła xe n'ogeto col qual n'omo el pol danegiar n'altra o defènderse in caxo de agresion. En xeneral, comunque, squaxi ogni ogeto el pol èser doprà come arma, anca se ciaramente ghe xe ogetti chei xe più bóni de altri: giuridicamente se fa desferénsa intrà arme propie e arme inpropie, dónca intrà ogeti studiai e creai giusto par èser doprai come arme e ogeti in orìxene destinai invese a altre funzion, che in na ocaxion determinada i vien doprai come arme.

Storia

Ła clava sénbra che ła sia stada ła prima e adónca ła più antiga arma fata dal'omo. Ghe xe daspò rivai ła maza a pónta o baston pontìo co corno o de natura, e daspò łe manère, i cortei, le aste tirae su co selce łavorae, i archi e łe frese. Co l'uxo dei metałi ła varietà, cusì par tacar, come par defènderse, ła xe cresua parecio e ghe xe nasua ła prima divixion in difensive e ofensive, łe qual łe ga tólto desférente forme nomi.

Da tacar e defènderse da visin, se ga pasà a farlo anca da łontan, co màchine corasae e łe armi da lanso.

Col'invension de ła pólvere da boto inte el XIV sècoło, łe xe nasue łe arme da fógo portàtiłe e łe artiłiarie, a łe qual se xonta robe da lansar a man, come bonbe e granade. Łe arme da fógo portàtiłe łe ga tólto fin che łe xe saltae fora, desferénti nomi, a seconda dei ténpi de costrusion, de ła forma, de come łe gera fate. Ła stesa roba ła xe capitada par łe artiłiarie. El primo s-ciopo el xe stà creà in Spagna inte el 1450.

El nùmero de łe arme par tacar, inte ła crésita del'umanità, dai prinsìpi a ła storia ła xe sénpre 'ndà vanti e ste qua łe xe stà sénpre più pericołoxe. L'invension de łe arme da fógo e el łoro uxo inte ła guera el ga fato desminuir e squaxi conpletamente łasiar pèrder łe arme defensive personałi, łe qual łe se divide in antighe e moderne.

Ła diféxa (personal, dei propi béni e del propio teritorio) e l'ataco (per vadagnar béni e teritori) łe xe sénpre stae un travagio ciave inte ła storia del'umanità, portando sénpre a doprar, par ła costrusion de armi e difexe, łe megior tecnołogie e i megiori materiałi disponìbiłi: inte el ben e inte el mal, el łiveło sientìfego e tecnołòxico de na siviltà el se pol ben mixurar da ła quałità e dal tipo de arme che ła crea.

Altri progeti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so arma
• el detien schemi gràfeghi so