Varda el testo de Łéngua cineze

{{łéngua|cołore=#EFC5AB|sub6=Xiang|sil=|nominativo={{lang|zh-cn|中文}}, ''Zhōngwén''|trasliterasion=Rénrén shēng ér zìyóu, zài zūnyán hé cuánlì shàng yīlǜ píngděng. Tāmen fùyǒu lǐxìng hé liángxīn, bìng yīng yǐ xiōngdì guānxì de jīngshén xiāng duìdài.|estraesto={{lang|zh-cn|人人生而自由，在尊严和权利上一律平等。他们赋有理性和良心，并应以兄弟关系的精神相对待。}} (mandarin)|didascałia=Destribusion zeogràfega del cineze.|mapa=[[Imàjine:New-Map-Sinophone World.PNG|290px]]|iso3=zho|iso2=(B)chi, (T)zho|iso1=zh|sub10=Ping|sub9=Yue|sub8=Hakka|sub7=Min|sub5=Gan|nome=Cineze|sub4=Huizhouh|sub3=Wuwo|sub2=Jino|sub1=[[łéngua mandarina]]|fam3='''Cineze'''|fam2=[[Łéngue sinìteghe]]|fam1=[[Łéngue sinotibetane]]|tipołozia={{SVO}} [[Łéngua tonałe|tonałe]]|clasìfega=1|persone=|stati={{CHN}}<br/>{{Bandiera|Taiwan}} [[Taiwan]]<br />{{BUR}}<br />{{CAM}}<br />{{PHI}}<br />{{IDN}}<br />{{MYS}}<br />{{SIN}}<br />{{THA}}<br /> '''Menoransa in:'''<br/>{{ARG}}<br/>{{ESP}}<br/>{{CRC}}<br/>{{PAN}}<br/>{{VEN}}<br/>{{COL}}<br/>{{USA}}<br/>{{CUB}}<br/>{{CAN}}<br/>{{PER}}<br/>{{JAM}}<br/>{{ECU}}<br/>{{BRA}}<br/>{{CHI}}<br/>{{MEX}}<br/>{{DOM}}<br/>{{RUS}}<ref>http://etnic.ru/etnic/narod/tazy.html</ref>|rejon=Estremo oriente aziàtego|nomenativo=汉语 (Hànyǔ)|còdaze=zh}}

La '''łéngua cineze''' ({{Cineze|汉语|hànyǔ|漢語}}), anca dito '''łéngua cina''', inte ła so acesion pì zenèrega (e no par refarirse al [[Łéngua cineze stàndar|cineze moderno stàndar]] o un ze particułare diałeto cofà el [[shanghaineze]] o na fameja de diałeti cofà el [[Łéngua cantoneze|cantoneze]], l'[[Łéngua hakka|Hakka]] e i [[Łéngua min nan|Minan]]), el ze na granda e variegada [[fameja linguistega]] fazesta da sentenari de [[Varietà (linguistega)|varietà linguisteghe]] locałi difarenti e de frecuente no [[mutuamente intełizìbiłi]] (cofà par ezénpio el [[diałeto de Pechin]] e el [[Łéngua cantoneze|diałeto cantoneze]]).

Ste varianti łe fa parte de ła fameja de łe [[Łéngue sinotibetane|łéngue sino-tibetane]], evolveste partindo da ła fin del [[III secoło a.C.]] inte l'àrea zeogràfega corispondente sirca a ła [[Cina continentałe]] inte el ndar de l'afermasion, espansion e sevente decadensa de łe Dinastie Qin e Han (racuanti lenguisti, intrà i cuałi [[Bernhard Karlgren]], i ga ipotizà che ła diversìfegasion dei vari diałeti sìpia avegnesta dopo l'VIII secoło d.C.)<ref name="Norman_conclusione">Jerry Norman, ''The Chinese dialects:phonology'' in {{Cita|Graham|p. 80}}</ref>.

Łe ze de consevensa conoseste anca cofà "[[łéngue sinìteghe]]", naseste da na proabiłe divizion del Proto-Sino Tibetan/Trans-[[Himalaya|Himałayan]] respetivamente in cepo sinìtego (łéngue de łe culture neołìteghe e [[Cineze antigo]]/OC, atestà inte el periodo intrà ła Dinastia Shang e Han e del cuało ghe ze racuante recostrusion, e.g. Baxter-Sagart, 2014, e evołesto in [[Primo Cineze Mèdio]]/EMC, dal cuało łe deriva granda parte dei diałeti a parte che par łe łéngue Bai e el Min, che łe deriva dal Vècio Cineze) e in [[Łéngue tibeto-birmane|Tibeto-Birman]] (Proto-Tibeto-Birman, del cuało ghe ze na recostrusion proponesta da James Matisoff. Da sto cuà i deriva el birman antigo e l'Old Tibetan, dal cuało divien łe łéngue tibèteghe). Le łéngue sinìteghe łe ze par de pì sudividìbiłi in vari grupi de diałeti (e.g. el Min al cuało ghe fa parte l'hokkien, i diałeti Wu a cuało ghe fa parte el [[shanghaineze]], el Yue al cuało ghe fa parte el [[Łéngua cantoneze|cantoneze]] stàndar/varietà prestijoza de Hong Kong...). Zà inte el ndar de l'Old Chinese se rezistra na sudivizion in varietà locałi. El stàndar [[ISO 639#ISO639-3|ISO 639-3]] el identìfega el cineze cofà un macrołenguajo<ref>[http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=zho documentazione relativa alla classificazione del cinese nello standard ISO 639-3]</ref>.

Cadauna [[Varietà linguistega|varietà locałe]] del cineze el ga in tuti i cazi de łe carateristeghe in comun co łe altre: ła ze caraterizada dal fato de èsare na [[łéngua tonałe]], [[Łéngua ìzołante|ìzołante]] (ła ga perdesto ła morfołozia dopo l'Old Chinese), inte el cuało ze in vigor l'órdene dei costituenti SVO, ła cuała evołusion ła ze stada influensada e determenada in magnera stra-inportante da l'èsarghe de un sistema de scritura stàndar bazà sui [[caràtari cinezi]].

El cineze el ga ła granda particułarità de no vere un alfabeto, ma de èsare scrivesto co un corpus de dezene de milaja de caràtari dizesti "[[Caràtari cinezi|sinogrami]]" o "caràtari cinezi" (i pì difondesti in tuti i cazi i ze dai 3000 ai 3500 caràtari) nasesti in prinsìpio par èsare incidesti so i [[osi oracołari]] mesi a crepar inte el fogo par far divinasion (1250 a.C., [[Dinastia Shang]]). I ze bazai su un sistema de unità mìneme, i radegałi, del cuało ghe ze do version/liste/sistemi fondamentałi: i 214 [[radegałi Kangxi]] (康熙部首; 1615, 1716), che i ze el stàndar anca inte łe łéngue sino-xèneghe, e i so avi, i 540 [[radegałi Showen]] (说文解字部首, 100 d.C.). Co ste unità mìneme, ła scritura, ła reserca inte i disionari de carta e dizitałi e memorizasion ła ze tanto pì zestionàbiłe, cofà anca ła [[Recostrusion fiłołòzega dei sinogrami pì difondesti|reserca fiłolòzega e pałeogràfega]] partindo dai osi oracołari e dai bronzi del perìodo Shang e Zhou. La pronunsa ła vien uncó scrivesta co un sistema de romanizasion, el [[pinyin]], che parò no el ze un alfabeto. I carateri cinezi i ze stai anca esportai in [[Corea]], [[Japon]] e [[Vietnam]] ([[hanja]], [[kanji]] e [[Chữ Nôm|chu' Nom]] doparai raramente in [[łéngua coreana]], oncorauncó doparai in [[łéngua japoneze]] e in dezòpara in [[łéngua vietnamita]]). Ste tre łéngue, łe [[łéngue sino-xèneghe]] (łéngue de ła sinosfera), łe vede tante carateristeghe de ła pronunsa in [[Primo Cineze Mèdio]], cofà i stop sensa dełìbaro udìbiłe de sono *-p, *-t e *-k e ła coeta nazałe *-m.

El cineze, stando a Ethnołogue 2020, el ze parlàda 1,3 miłiardi de persone e ła varietà mandarina/setentrionałe ła ga 1,12 miłiardi de parlanti (granda parte parlada cofà łéngua nadiva); st'ùltema ła ze ła prima fameja linguìstega co major nùmaro de parlanti nadivi inte el mondo. Cofà parlanti totałi, ła ze al secondo posto, pena soto de l'ingleze.

== Notasion ==
<references />

== Altri projeti ==
{{Interprojeto}}

== Linganbi foresti ==
{{linganbi foresti}}

{{controło de autorità}}

[[Categoria:Łéngue sinotibetane|çineze]]
[[Categoria:Łéngue SVO|cineze]]