Vałanga

Na vałanga.

Protesion par le vałanghe.

Ła vałanga o slavina o sgiaoro xe un fenòmeno che se verifica co na masa de neve o giaso inprovisamente ła se mete corar xo pa un versante, e ła score inte na vałe a cauxa de ła rotura del equiłibrio prexente a l'interno del manto nevoxo, par efeto de un stress interno che el porta al ragiungimento de ła carga de rotura, o sia co ła forsa de gravità che ła vien aplicà so un versante ła sùpara ła forsa de coexion del manto nevoxo.

Durante sto fenòmano ła masa nevoxa ła por rivar a na vełosità de 300 km/h. Łe cauxe provocatorie połe èsare dovude a efeti antròpeghi (de sòłito siatori) o naturałi. Co scumisia parte e dopo ła rancura suxo pi neve devegnendo granda e ingrosandoxe senpre pi.

Pericołoxità

Łe vałanghe łe xe tanto pericołoxe e sovente łe copa i malcapitadi che i se cata drento ła neve. Esiste varie scałe de pericołoxità de vałanga, standardisade anca a łiveło eoropeo. Ghe xe cani che juta i socorsi a tirar fora i homani intrapoladi inte ła neve, come i San Bernardo. Co alto ris-cio de vałanghe xe sconsejà ndar fora co scii o altro material pa i versanti nevoxi. Par ciò bixogna senpre vardar el bołetin nivołògico prima de organixar escursion sua neve co inclinasion de pendio ełevà.

Tipi de vałanghe

• In baxe a ła cauxa 'naturałi o artifisiałi.
• In baxe a ła morfołojia de i versanti łe pol èsar de versante o de cołatojo.
• In baxe a ła dinàmica distinguimo aeree, nubiformi, radenti, terestri.
• In baxe al distaco ghe xe vałanghe a fronte, a łastroni (o a łastre), pontiformi.
• In baxe al tipo de percorso łe se clasìfega come de versante o incanałade.