Clima

El clima el xe ła condision carateristega de'l atmosfera in prosimità de ła superfise terestre su na data rejon jografica. A diferensa de'l tenpo atmosferego, che el se riferise a łe condision atmosfereghe atuałi e a łe variasion de łe stese inte'l arco de un par de setimane, el clima el se riferise a'l longo periodo: dixemo che 'l xe na media de łe condision atmosfereghe che vien oservae so un dato posto durante svariati ani.

Ła siensa che studia el clima xe ła climatołogia.

Clasifegasion de'l clima

Cofà baxe par clasifegare i climi vien doparà varie variabiłi atmosfereghe. Data ła disponibiłità de i dati de tenperadura, racolti da łe varie stasion de oservasion prexenti in tuto el mondo, uno dei sistemi de clasifegasion de'l clima pì difuxi el gheva come baxe propio łe medie mensiłi de ła tenperadura. In sto modo se sudivide i climi in tri grupi prinçipali:

• climi sensa inverno o climi de ła base latitudini, overosipia in nesun mexe de'l ano ła tenperadura media xe inferiore a i 18°C;
• climi sensa istà o climi de łe alte latitudini, overosipia in nesun mexe de'l ano ła tenperadura media xe superiore a i 10°C;
• climi de łe medie latitudini, overosipia i climi có na stajon estiva e una invernałe che i se trova in mexo a i primi do (fra i sensa inverno e i sensa istà).

In sto maniera ogni emisfero de ła tera el vien sudivixo in tre da do ixoterme: cueła de i 18°C de'l mexe manco caldo e cueła de i 10°C de'l mexe pì caldo. L'area dełimità da ste do ixoterme xe aponto cueła de i climi de łe medie latitudini.

Altra variabiłe climatega uxà pa clasifegare i climi xe łe precipitasion, anca par sta variabiłe ghe xe gran disponibiłità de dati dato che i vien tirai su senpre da łe stasion meteo che tira xo anca ła tenperadura. Có sto sistema se połe sudividare el globo, stavolta có łe ixoiete in sete rejon.

• Ła xona ecuatoriałe umeda, cueła có pì de 2000 mm anui de precipitasion (soratuto convetive);
• Łe coste de i ałixei o coste tropicałi sora vento, có precipitasion tra 1500 mm e 2000 mm anui (soratuto precipitasion orografiche);
• Ła xona de i dexerti tropicałi, có manco de 250 mm de precipitasion (in gran parte convetive);
• Ła xona de i dexerti e de łe stepe de łe medie latitudini', có precipitasion minori de 100 mm inte łe aree pì aride e 500 mm inte łe stepe;
• Łe rejon subtropicałi umede, có 1000-1500 mm de precipitasion anue;
• Łe coste oçidentałi de łe medie latitudini, có abondanti precipitasion (soratuto orografiche) che łe supera i 2000 mm;
• Ła xona de i dexerti aritici e połari, có manco de 300 mm.

Inte'l 1918 Wladimir Köppen de'l università de Graz ga inventà un sistema de clasifegasion baxà so le medie mensiłi de tenperadure e precipitasion.

Uxando łe precipitasion e 'l evapotraspirasion el climatołogo merican C. W. Thornthwaite el ga idea un modo pa clasifegare el clima drio el biłancio de'l acua a'l teren.

Werner H. Terjung, inte'l 1970, ga proposto na clasifegasion de i climi baxà so ła insołasion e so ła radiasion neta.