Varda el testo de Gipuzkoa

__HIDDENCAT__

{| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9fb; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
! colspan="2" style="color: #FFFFFF; background: #00CD00; padding: 4px; font-size:150%;" align="center" |
<small><big>'''Gipuzkoa'''</big></small>
|-
| align=center colspan="2" |
{| style="background:#f9f9f9;" border="0" cellpadding="2" cellspacing="0"
|- align=center
| {{#if:{{{bandera|}}}|[[Imàjine:Gipuzkoa flag.svg|150px|Bandiera de Gipuzkoa]]
| [[Imàjine:Gipuzkoa coat of arms.svg|80px|Scudo de Gipuzkoa]]
|}
|-
| bgcolor="#D5DDF5" | '''Teritorio'''
| {{Euskal Herria}}
|-
| bgcolor="#D5DDF5" | '''Caitałe'''
| [[Donostia-San Sebastián]]
|- align=center
| colspan="2" style="background:#ffffff;" | [[Imàjine:Gipuzkoa Kokapena.gif|200px]]
|-
| bgcolor="#D5DDF5" | '''Stato'''
| {{ESP}}
|-
| bgcolor="#D5DDF5" | '''Comunità autonoma'''
| [[Comunità autonoma dei Paexi Baschi|Paexi Baschi]]
|-
| bgcolor="#D5DDF5" | '''Superfiçie'''
| 1&nbsp;909&nbsp;km²
|-
| bgcolor="#D5DDF5" | '''Abitanti'''
| 691&nbsp;895 ab. <small>(2006)</small>
|-
| bgcolor="#D5DDF5" | '''Densità'''
| 346 ab/km²
|}
'''Gipuzkoa''' (in [[Łéngua spagnoła|spagnoło]] '''''Guipúzcoa''''') l'è el nome [[łéngua basca|basco]] utiłixà par indicar un teritorio storico dei [[Euskal Herria|Paexi Baschi]] oltre che na [[province spagnołe|provincia spagnoła]]. Ła so caital l'è [[Donostia-San Sebastián|Donostia]] (''San Sebastián'' in spagnoło). Ła confina a nord-est co el departemento [[fransa|francexe]] dei [[Pirenei Atlantici]], a est co ła [[Navara]], a ovest co ła [[Bizkaia]], a sud co l' [[Araba-Álava|Araba]] e a nord col [[golfo de Bizkaia]].

Situà <nowiki>tra i 42º 58' 10'' e i 43º 8' 5'' de łatitudine nord e tra lº 5' 13'' e 1º 56' 47'' de łongitudine ovest</nowiki>, ła ga n'area de 1&nbsp;980&nbsp;km², che ła ghe ne fa ła più picenina de łe 47 province de ła Spagna. Ła so popołasion l'è de quaxi 692&nbsp;000 anime ([[Instituto Nacional de Estadística de España|INE]] [[2006]]), de cui sirca un quarto łe vive inte ła caital.

El [[clima atlantico]] el dà un cołor verde intenso a sta tera co na minima osiłasion termica, mentre l'oseano el xonta el cołor axuro a un paexajo atrativo par i turisti. Ła so gente l'è fortemente radicà a ła so cultura, a łe so tradision e al so antico idioma, el [[łéngua basca|basco]]. Ła Gipuzkoa l'è el teriotorio ndoe l'uxo del basco tra ła popołasion l'è più estexo, prinsipalmente soto forma de ła variante łocałe, el [[gipuzkera]], parlà anca in parte de ła [[Navara]].
[[Imàjine:Tolosa Oria 2009-09-09.JPG|thumb|left|250px|El fiume Oria che atraversa Tolosa.]]

== Geografia ==

=== Idrografia ===
I fiumi gipuzcoani i'è tuti a breve corso e de conche idrografiche picołe. Ła so portata l'è rełativamente abondante e stabiłe, dovúo al ełevà indexe pluviomentrico e a ła persistensa de łe precipitasion in sta xona.

Da est a ovest, el primo fiume l'è el [[Bidasoa]], che el nase a Porto Izpegi ([[Navara]]) a 710 m de altitudine e che el entra in Gipuzkoa par Endalartza, parcorendo par nóve kilometri el teritorio provincial funsionando come frontiera natural tra [[Spagna]] e [[Fransa|Francia]], prima in na vałe angusta e dopo xlargandose in na pianura costiera ndoe se coloca [[Irun]] e [[Hondarribia]]. El termina el so corso in tel [[golfo de Bizkaia]] visin al cao Higer.

L'[[Oarso]] l'è un picoło fiume de 15&nbsp;km de longhesa che nase in tel [[Aiako Harria]], a 680 m de altesa, l'atraversa [[Errenteria]] e el sfocia inte ła baia de [[Pasaia]]. L'è un fiume co frequenti piene che, dovúo a ła so pendensa (45,3/mil), el trasina numaroxi sedimenti detritici che se depoxita inte ła baia.

El [[Urumea]] el nase a nord-est de [[Leiza]] ([[Navara]]) a 710&nbsp;m de altesa, el ga n'alveo de 53&nbsp;[[chiłòmetro|km]] e el bagna [[Hernani]], ndoe el riceve łe aque del so unico afluente, el fiume Anarbe, par finalmente sfociar tra i monti [[Ulia]] e [[Urgull]] a [[Donostia-San Sebastián]].

El fiume [[Oria]] l'è el major e el piasè longo dei fiumi gipuzcoani, el nase a in tel Porto de San Adrián a 660&nbsp;m de altesa. Al principio el se considera formà da łe tre ramificasion che pasa par [[Idiazabal]], [[Zegama]] e [[Zumarraga]], e a partir da qua el continua co un alveo unico che el riva a sirca 80&nbsp;km de longhesa ndoe el cata su łe aque dei so afluenti [[Leizaran]], [[Berastegi]], [[Amezketa]], [[Araxes]], [[Amundarain]], [[Agauntza]] e [[Ursuaran]], bagnando i comuni de [[Zumarraga]], [[Beasain]], [[Ordicia]], [[Legorreta]], [[Aleria]], [[Tołoxa|Tolosa]], [[Villabona]], [[Andoain]] e [[Usurbil]]. El sfocia infine in tel mar a [[Orio]] formando a ła foce na pericołoxa bara.

El [[fiume Urola]] el nase visin a [[Legazpia]], in tel versante nord del [[Aitzgorri]] a 720 m de altesa, come afluenti el ga i fiumi [[Urrestilla]] e [[Regil]] e el bagna [[Legazpia]], [[Zumarraga]], [[Urretxu]], [[Azkoitia]], [[Azpeitia]], [[Zestoa]], [[Aizarnazabal]]. El sfocia in te'l oseano a [[Zumaia]].

El [[fiume Deva]] el nase in tel monte [[Eizmendi]], in ła [[sierra de Elgueta]], a 825&nbsp;m de altesa. El prexenta un leto de 58&nbsp;km de longhesa e come afluenti el ga i fiumi [[fiume Ego|Ego]], [[Aramaiona]] e [[fiume Aranzazu|Aranzazu]]; l'atraversa [[Leintz-Gatzaga]], [[Aretxabaleta]], [[Eskoriaza]], [[Arrasate]], [[Bergara]], [[Soraluze]], [[Elgoibar]], [[Alzola]] e [[Mendaro]], sfociando a [[Deva (Gipuzkoa)|Deva]].

Inoltre bixogna mensionar i fiumi che provien da łe xone carsiche existenti a [[Arno (Gipuzkoa)|Arno]], [[Lastur]], [[Aizarna]], [[Vidania]], [[Aintzarga]], [[Alotza]], [[Inurritza]], [[Ubedi]], [[Urbia]], [[Escaraz]], [[Gezaltza]] e [[Deguiza]].

=== Clima ===
[[Imàjine:Costa Guipuzcoana.JPG|right|thumb|300px|Vista generałe de ła costa gipuzcoana.]]
Fatore determinante del clima gipuzcoano l'è ła so łocałixasion geografica: ła poxision tra i [[Pirinei]] e ła [[cordigliera Cantabrica]] e tra el mar e l'altopian Castiglian, ła dona a ła Gipuzkoa un clima oceánico co sfumature mediteranee, caraterixà da na modesta escursion termina anuałe, co istà fresche e inverni moderè e co precipitasion abondanti durante tuto l'ano anca se łe predomina in autuno e a i inisi de l'inverno. La temperatura mèdia l'è de 8,1&nbsp;°C in inverno e 18,2&nbsp;°C in istà.

I venti i'è tanto frequenti, predominando quei del nord-nordest e sud. Soło un 2% dei dì i'è tranquiłi. Łe precipitasion i'è abondanti (50% de dì piovoxi e na quantità anua par metro qudro che va dai 1&nbsp;200 ai 1&nbsp;700 litri) par via del regime dei venti e de l'orografia de ła provincia. Anca ła nuvołoxità l'è alta (con soło el 10% de giornade totalmente serene), co na mèdia de 1&nbsp;830 ore anuałi de sołe (equivalente a 5 al dì). Considerà globalmente ła situasion climàtega l'è bona in bixogno par parmetare condision favorévułi de vita e łaoro durante tuto l'ano.

== Economia ==
Łe industrie principałi i'è ła metałurgica, tesiłe, queła de fabricasion de łe armi e de arti grafiche. L'agricoltura ła consiste soratuto in ła produsion de ceroxo par l'ałevamento de bestiame, che el rifornise inportanti industrie ałimentari. De gran inportansa ghè ła pesca (Pasaia l'è el porto più inportante de tuto el litoral cantabrico par quanto riguarda ła pesca), e anca el turixmo, łocałixà soratuto inte ła region łitoral. Ła rete viaria e feroviaria i'è strategiche. A Hondarribia ghè n'aeroporto.

=== Turixmo ===
Ła prinsipal xona turistica del teritorio l'è ła costa, longa 92&nbsp;km, tra cui spica i comuni de [[Donostia-San Sebastián]], [[Zarautz]] e [[Hondarribia]]. Oltre a łe so spiaie, ła provincia ła prexenta un gran numaro de edifici de gran intarese cultural e storico. A l'interno se distingue çitadine cuałi [[Oñati]], [[Arrasate/Mondragón]], [[Azpeitia]] e [[Tolosa (Gipuzkoa)|Tolosa]].

== Demografia ==
Ła Gipuzkoa l'è stà una de łe rejoni grasie a łe cuałi se ga ripopoła ła Castilia medioeval; durante el Medioevo parte de ła popołasion de ste tere l'era emigrà inte łe tere castiliane ndoe ła s'era insedià. L'è a cauxa de sto fato storico se tanta gente de łe xone de Burgos, Valladolid e Palencia ła ga antenati nati in Gipuzkoa.

{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!bgcolor=black colspan=20 style="color:white;"|Evołusion demográfica de ła Gipuzkoa, <br />parsentuałe rifería al total nasionałe<ref>'''''Fonte''''': INE, [[Instituto Nacional de Estadística de España]]. Stime de ła popołasion, censi e cifre ofisiałi de ła popołasion.</ref>
|-
! !! [[1857]] !! [[1900]] !! [[1910]] !! [[1920]] !! [[1930]] !! [[1940]] !! [[1950]]
|-
|  Popołasion ||align=center| 156&nbsp;493||align=center| 195&nbsp;850|| align=center|226&nbsp;684|| align=center| 258&nbsp;557|| align=center| 302&nbsp;329|| align=center| 331&nbsp;753||align=center|374&nbsp;040
|-
|  Parsentuałe ||align=center|1,01%||align=center|1,05%||align=center|1,13% || align=center| 1,21%|| align=center|1,28%|| align=center| 1,28%|| align=center| 1,33%
|-
! !! [[1960]] !! [[1970]] !! [[1981]] !! [[1991]] !! [[1996]] !! [[2001]] !! [[2006]]
|-
|  Popołasio || align=center|  478&nbsp;337|| align=center|631&nbsp;003|| align=center|  692&nbsp;782|| align=center|676&nbsp;307|| align=center| 676&nbsp;208|| align=center| 680&nbsp;069|| align=center| 691&nbsp;895

|-
|  Parsentuałe || align=center|  1,56%||align=center| 1,86% || align=center|  1,84%|| align=center| 1,72%|| align=center| 1,70% || align=center| 1,65%|| align=center|1,55%
|}

{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=0 width=31% style="float:right; text-align:center;clear:all; margin-right:8px; font-size:90%;"
!bgcolor=black colspan=8 style="color:white;"|Comuni più popołè (2006) <ref>'''''Fonte:''''' INE, [[Instituto Nacional de Estadística de España]]. (01-01-2006)</ref>
|-bgcolor=#efefef
!width=4% |Poxision
!width=87% |Comune
!width=9% |Popołasion
|-
|1ª||align=left|'''[[Donostia]] ||align=right|183&nbsp;308
|-
|2ª||align=left|'''[[Irun]]||align=right|60&nbsp;261 
|-
|3ª||align=left|'''[[Erenteria]]||align=right|37&nbsp;853 
|-
|4ª||align=left|'''[[Eibar]]||align=right|27&nbsp;530
|-
|5ª||align=left|'''[[Zarautz]]||align=right|22&nbsp;323
|-
|6ª||align=left|'''[[Arrasate]]||align=right|22&nbsp;312
|-
|}

Ła popołasion ła se ga triplicà da i inisi del secoło XX a cauxa de ła forte cresita naturałe e de ła imigrasion.

{| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Evołusion de ła popołasion
! [[1900]] !! [[1910]] !! [[1920]] !! [[1930]]!! [[1939]] !! [[1959]] !! [[1961]] !! [[1963]] !! [[1970]] !! [[1981]] !! [[1991]] !! [[2006]]
|-
| align=center| 195&nbsp;850 || align=center| 226&nbsp;684 || align=center| 258&nbsp;557 || align=center| 302&nbsp;309 || align=center| 323&nbsp;192 || align=center| 468&nbsp;363 ||align=center| 488&nbsp;477|| align=center| 513&nbsp;500 ||  align=center| 631&nbsp;003 || align=center| 692&nbsp;782|| align=center| 676&nbsp;307 || align=center| 691&nbsp;079
|}

* [[Łista dei comuni de Gipuzkoa]]

== Diputación Foral de Guipúzcoa ==
Ogni quatro ani e in coincidensa co łe ełesion munisipałi, se ełexe i consejeri a sufragio universal direto. Sti qua i forma łe [[Giunte Generałi de ła Gipuzkoa]], che łe costituise l'organo łegixłativo unicamerałe del teritorio storico. El potere executivo el łe exercita el Deputato General, che l'è ełeto da łe Giunte Generałi e el dexigna i asesori, che i exercita funsion simiłi a quełe dei ministri. L'atual Deputato General de ła Gipuzkoa l'è Markel Olano ([[Partio nasionałista basco|PNV]]).

{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!colspan="5" bgcolor="#000000" style="color: white;"| Ełesion del 2007 par ła Diputación Foral de Guipúzcoa
|-
! align="center"|Partio
! align="center"|Segi
! align="center"|Parsentuałe
! align="center"|Voti
! rowspan="8"| 
|-
|[[Partio Socialista de Euskadi - Euskadiko Ezkerra|PSE-EE]] || 16 || 23,49 || 76&nbsp;865 
|-
|[[Partio nasionałista basco|PNV]] || 16 || 21,94 || 71&nbsp;800
|-
|[[Ezker Batua|EB]]-[[Aralar]] || 6 || 11,23 || 36&nbsp;738
|-
|[[Partio Popular|PP]] || 6 || 10,70 || 35&nbsp;027 
|-
|[[Eusko Alkartasuna|EA]] || 7 || 10,44 || 34&nbsp;172
|-
|Nułi || 0 || 22,17 || 72&nbsp;533
|-
|Altri || 0 || 3,13 || 10&nbsp;268 
|}

== Varda anca ==
* [[Comunità autonoma dei Paexi Baschi|Comunità Autonoma dei Paexi Baschi]]
* [[Hegoalde]]
* [[Łéngua basca]]

== Riferimenti ==
<references/>

== Ligamenti de fora ==
* [http://www.gipuzkoa.net/index-c.html Sito ofisiałe de ła Diputasion Forałe de Gipuzkoa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509103627/http://www.gipuzkoa.net/index-c.html |date=2008-05-09 }} {{eu}} {{es}} {{en}} {{fr}}
* [http://www.sc.ehu.es/Web_Campus/index.htm Sito ofisiałe de l'Università dei Paexi Baschi (Campus de Gipuzkoa)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051109212621/http://www.sc.ehu.es/Web_Campus/index.htm |date=2005-11-09 }} {{es}}
* [http://www.ficoba.org/ FICOBA: Recinto Ferial de Guipúzcoa] {{eu}} {{es}} {{en}} {{fr}}

{{Portałe|Paexi Baschi}}
{{province Spagnołe}}
{{Province basche}}
{{Interprojeto}}
{{Controło de autorità}}

[[Categoria:Paexi Baschi]]
[[Categoria:Province spagnołe]]
[[Categoria:Rejon istòreghe]]