Ànema

Siche, personifegasion del'ànema inte ła mitołogia greca

L'ànema (dal łatin anima, łigà al griego ànemos, «supio», «vénto»), in paréce rełigion, tradision spirituałi e fiłoxofie, ła xe ła parte spiritual ed eterna de un èser vivénte, in xenere ritegnua łìbera dal corpo, in quanto destinta da ła parte fìxica. De sòłito se pénsa che ła consista de ła consciensa e de ła personałità de un èser uman, e ła pol èser sinònimo de «spìrito», «ménte» o «mi». Se crede che l'ànema ła vaga vanti a vìver daspò ła morte fìxica de ła persona, e algune rełigion łe propon che el sia Dio a crear o generar łe àneme. In algune culture, se dixe che i èseri vivénti miga umani e, qualche volta, altri ogeti (come i fiumi) i gabia n'ànema, na credénsa cognosùa come animismo.

Łe parołe «ànema» e «spìrito» i vien spéso doperai come sinònimi, anca se'l primo el xe maxormente łigà al conceto de individuałità de na persona.

Anca łe parołe «ànema» e «siche» łe poderia èser considerae come sinònimi, anca se «siche» ła gabia un signifigà in tendénsa più fìxego, mentre l'ànema ła xe cołigada in manièra più streta a ła metafìxica e a ła rełigion. Inte ła Gresia antiga se faxeva a volte riferimento al'ànema co ła paroła psyche, da cołigar co psychein, «respirar», «supiar». 'Ntel'Induismo in xeneral se fa riferiménto al'Ātman.

Ła cexa catòłica ła consìdera ła persona umana, creada a imàxene de Dio, n'union de corpo e ànema. Sti dó i xe cusì łigai che se ga da considerar ła secónda come ła "forma" del primo. Ła parte spiritual no ła xe creada da mare e pare, ma da Dio, e no ła finise co ła morte: in quel momento ła se staca dal corpo e ghe tornarà inte el dì del Giudisio Universal. Inte el fraténpo ła finise inte el Paradixo (anca daspò un ténpo de łiberasion dal pecà inte el Purgatorio) o inte el Inferno, in baxe a łe asion fate in vita. Ła cexa ortodosa ła propon na dotrina somegiante.

Revardo ai protestanti, el teòłogo Cullmann el ga dito che ła morte ła definise un periodo de sòno inte el qual łe àneme łe speta na nova creasion da parte de Dio; ła teoria del'imortałità, secondo łu, ła saria un prèstio da ła rełigion greca.

L'Abraismo el sostien che anca i pecai più gravi fati da łe àneme i posa èser perminìi, perché sta qua ła xe n'èser del sieło e ła mantien na serta puresa. Sto proceso de purifegasion el se fa inte el Teshuvah.

L'Islam el dixe che łe àneme, daspò ła morte, łe va inte n'universo parałeło ciamà Barzakh, indove ła reposa. Co Allah el gavarà finio de giudegar łe àneme, algune łe 'ndarà inte un paradixo ciamà Jahannam, méntre łe altre łe sarà destrigae.