Wikipedia:Grafie venete

Xonta lingambo
Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.
Ocio! Sta pajina no ła ga njancora vuo el consenso de ła comunidà
Ła xè par sto motivo soło che no spigaso en faxe de laorasion e discusion.

El veneto no'l ga gnancora na grafia uficiałe, existe invese racuante grafie, in sta pàjina xe elencae łe pì note.

Łe grafie[canbia | canbia el còdaxe]

Grafie documentae, storeghe o tradisionałi[canbia | canbia el còdaxe]

  • Ła Grafia Veneta Unitaria (scursà: GVU) ła xe el rexultà del laoro de na comision sientifega incaricà da ła Rejon Veneto. El manuałe el xe sta publicà inte el 1995.
  • Ła grafia de Veneto Arkivio, ła xe na GVU rasionałixà. Ła vien doparà da el Galepin.
  • Ła Gràfia Vèneta Clàsega ła xe ła grafia doparà pa' scrivare i ninsiołeti de Venesia. Ła se cata anca so'l disionario del Boerio.

Grafie proposte[canbia | canbia el còdaxe]

  • Ła Grafia Veneta Reformada (scursà: GVR), dita anca JGY (da lexarse: JeGeYe) o strogòt. Ła xe na grafia fonedega.
  • Ła Grafia de Dino Durante, doparà anca dal famoxo mensiłe "Quatro Ciàcoe". In seguito 'l autor el ga cołaborà a ła scritura del manual de ła GVU.
  • Ła grafia proposta da Luciano Canepari. In seguito 'l autor el ga cołaborà a ła scritura del manual de ła GVU.
  • Ła Grafia Veneta Silvestri, proposta inte el 2005 da Marco Silvestri. Pensà soratuto par esar doparà so internet o pa' scrivar i SMS ła xe na grafia senplifegà, che no ła prevede serti carateri tipo ła ele tajà, parché ła prevede soło che letare prexenti inte łe normałi tastiere. Senpre pa' un discorso de senplificasion no ła prevede 'l uxo de i acenti, vien invese uxà 'l apostrofo anca par 'l acento grafego che se mete, co'l serve, so l'ultema letara de na paroła. Calche ano dopo anca 'l autor el ga abandonà sta grafia. D'ogni modo ła vien riportà isteso so sto elenco.
  • Ła Grafia 'storega reformà, proposta da Loris Palmerini.
  • El DECA (che'l sta par Drio El Costumar de l'Academia), bazà so ła LGU de Alessandro Mocellin e adotà da l'Academia de ła Bona Creansa, integrà de un algoritmo de acentasion e de norme de apostrofasion. Ła vien insenjà inte i Corsi de Veneto de l'Academia. A desenbre 2017 ła Rejon Veneto ła ga aprovà na grafìa ofisiałe so ła baze de i prinsipi de 'sto mètodo sientìfego.

Grafie "unitarie"[canbia | canbia el còdaxe]

Ghe xe po de łe grafie che łe ga dei carateri che se lexe in modo difarente a seconda de ła variansa vèneta che se parla. In pratica el obietivo de ste grafie el saria cueło de far scrivar tuti conpagno, anca se se pronuncia in modo difarente.

  • Ła grafia de łe Parlade Venete Unificae proposta da Michele Brunelli, ła jera doparà tenpo indrio come convension de scritura so sta wiki.
  • Ła grafia proposta da Mauro Trevixan, el AVN (che 'l staria par Alfabeto Vèneto Natural), che ła se baxa so na łetura unega infra pì varianti de ła łengua veneta. In sta maniera cuałuncue parlante di cuałuncue variante el pol skrìvar e łèxar cueła de tute chełaltre co poco sforso. Respeto a łe altre grafie ła reduxe l'opasità e l'alfabeto el xe scuaxi fonetego.

Tabèłe de confronto[canbia | canbia el còdaxe]

Òcio, serte grafie łe propone segni alternativi par raprexentar el steso sono, in che'l caxo i xe separai da na /. I segni separai da un tratin invese i xe segni no alternativi che i vien doparai insieme. Se invese ghe xe soło che un tratin łora vol dir che cheła grafia no ła prevede un segno pa' chel sono. Ndove che manca 'l informasion se cata un ? roso.

Vocałi[canbia | canbia el còdaxe]

IPA

[a]

[e]

[e̞]

[ɛ]

[i]

[o]

[o̞]

[ɔ]

[u]

GVU a e - é - è i o - ó - ò u
Clasica a e - è i o - ò u
Veneto Arkivio a e - é - è i o - ó - ò u
GVR a e - é ê è i o - ó ô ò u
Durante a e - é - è i o - ó - ò u
Canepari a e - é - è i o - ó - ò u
Brunelli a e - é[1] - è[1] i o - ó[1] - ò[1] u
AVN de Trevixan a - à e - é - è i - í o - ó - ò u - ú
Silvestri a e - e i - y[2] o - o u
Storega Reformà ? ? ? ? ? ? ? ? ?
DECA a - à e - é - ê - è i - í o - ó - ô - ò u - ú

Consonanti[canbia | canbia el còdaxe]

IPA

[b]

[t͡ʃ]

[k]

[d]

[ð]

[f]

[d͡ʒ]

[g]

[ɲ]

GVU b c[3] - c'[4] / ċ c[5] - ch[3] / k d dh / đ f g[3] / ġ g[5] - gh[3] gn / ñ
Clasica b chi c - che – chi[6] d - f g[3] g[5] – gh[3] gn
Veneto Arkivio b c c - ch - k[4] d dh f g g - gh gn
GVR b c k d dh f j g ny[7]
Durante b c c - ch d ? f g g - gh gn
Canepari b c c - ch d ? f g g - gh gn
Brunelli b c c[5] - ch[3] d - z[8] z[8] f g - j[9] g[5] - gh[3] gn
AVN de Trevixan b c k d - đ / dh[10] đ / dh[11] f ɉ / jh - j[12] g ñ / nh
Silvestri b c c - ch - k[2] d - f g g - gh gn / j
Storega Reformà ? ? ? ? ? ? ? ? ?
DECA b c - ci c - ch d dh f g - gi g - gh nj
IPA

[h]

[j]

[l]

[ɰ]

[m]

[n]

[ŋ]

[p]

[r]

GVU h[13] j[14] l ł[15] m n n / ṅ p r
Clasica - ? l l m n n - m[16] p r
Veneto Arkivio fh j[14] l ł m n n p r
GVR fh y l ł[17] m n n p r
Durante ? ? l ? m n n p r
Canepari ? ? l 'l m n ? p r
Brunelli ? j[9] l - ł[17][18] ł[17] m n n p r
AVN de Trevixan fh j l ƚ / lh - l[19] m n n p r
Silvestri - j l l m n n - m[16] p r
Storega Reformà ? j ? £ / ł ? n n ? ?
DECA h j l ł m n n p r
IPA

[s]

[z]

[t]

[v]

[θ]

[d͡z]

[t͡s]

GVU s - ss[20] s / ṡ / x[21] t v zh / ẑ ż - z zz - z
Clasica ss[20] - s[22] - c[3] - zz - z - x[23] z - s - x[24] t v - z c[3] - z - zz
Veneto Arkivio s x[21] t v zh z ç
GVR s x[25] t v th z zh[26]
Durante s - ss s - z t v ? ? ?
Canepari ? 's t ? ç ? ?
Brunelli s[27] - ç[28] x[27][21] - z[8] t v ç[28] z[8] ç[28]
AVN de Trevixan s - ŧ / th[29] x - đ / dh[30] t v ŧ / th[29] đ / dh[30] ŧ / th[29]
Silvestri s x – z[31] t v - w[2] - - -
Storega Reformà ? x ? ? ? ? ?
DECA s z t v th dz ts

Conbinasion particołari[canbia | canbia el còdaxe]

IPA [g] + [l] [k] + [w] [s] + [t͡ʃ] [l] + [j] [n] + [j]
GVU gl qu s-c / sċ ? ?
Clasica gl qu schi ? ?
Veneto Arkivio gl cu sc ? ?
GVR gl ku sc ? ?
Durante gl qu ? ? ?
Canepari ? ? s'c gl gn
Brunelli gl cu[32] sc[33] ? ?
AVN de Trevixan gl ku[34] sc li ni
Silvestri gl qu sc ? ?
Storega Reformà ? ? ? ? ?
DECA gl cu sc li ni

Soni foresti[canbia | canbia el còdaxe]

IPA

[ʌ]

[ʎ]

[ʃ]

[ʒ]

GVU â gl š ž
Clasica - - - -
Veneto Arkivio ? ? sh ?
GVR - - sh xh
Durante ? ? ? ?
Canepari ? ? sc' ?
Brunelli ? ? ? ?
AVN de Trevixan ? ? sh xh
Silvestri - j / gl sc -
Storega Reformà ? ? ? ?
DECA (mutuati LGU) - lj sj zj

Notasion[canbia | canbia el còdaxe]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Co ła se cata a fine paròła no xe obligatorio lexerla. Uno che parla na variansa che tronca ła finałe no ła lexarà, uno che invese no ła tronca ła lexarà
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Da doparar soło che par la trascrision de parołe foreste
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 Soło che davanti e e i
  4. ↑ 4,0 4,1 Soło che come ultima letera de ła paroła
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Soło che davanti a, o e u
  6. ↑ Soło che in serte parołe, in tute łe altre chi vałe [t͡ʃ]
  7. ↑ Al inisio ła GVR ła prevedeva nh, cofà in portoghexe
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Soło che par łe parołe che prexenta sia na forma co /d͡z/, che na forma co /z/, che na forma co /ð/. Se trata cuindi de na conbinasion de carateri co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
  9. ↑ 9,0 9,1 Soło che par łe parołe che ga sia na forma co /d͡ʒ/ che co /j/. Par exenpio ogio/ojo se scrivarà ojo (anca in venesian). Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno. Co existe soło che ła forma /d͡ʒ/ se scrivarà g, co existe soło che ła forma /j/ se scrivarà i.
  10. ↑ In certe varianti, tra vocałi, ła pol pronunciarse come /d/
  11. ↑ Soło che in serte parołe che in serte varianti łe xe pronunciae co /ð/. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno.
  12. ↑ Soło che in serte varianti łe xe pronunciae co /d͡ʒ/. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
  13. ↑ Soło che inte el feltrin rustego
  14. ↑ 14,0 14,1 Soło che par łe parołe che ga sia na forma co /d͡ʒ/ che co /j/. Inte i altri caxi doparar i.
  15. ↑ Al inisio de paròła se seguìa da a, o e u. In mexo a ła paròła se infrà a, o e u
  16. ↑ 16,0 16,1 Soło che davanti a P e B
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Vien consentìo 'l uxo del caratere £ parché xe pì fasiłe catarla so łe tastiere
  18. ↑ Inte łe parołe che pol esar lete co ła ele evanesente in altre varianse. Un belumat el ga cuindi da scrivar Bełun, anca se łu el dixe Belun, parché in altre varianse se dixe co ła ele evanesente. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
  19. ↑ Soło che in serte varianti łe xe pronunciae co /l/, in altre la se pronuncia come evanesente. Se trata cuindi de un caratere co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
  20. ↑ 20,0 20,1 Soło che infrà vocałi
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Mai prima de na consonante, in chel caxo se dopara s
  22. ↑ Soło che a inisio paroła
  23. ↑ Soło che par scrivar Venexia a l'antica, xe però da preferir ła pì moderna forma Venessia, che ła juta a no far confuxion co ła pronuncia
  24. ↑ Soło che in poche parołe come par exenpio xe
  25. ↑ In tute łe poxision, anca prima de na consonante
  26. ↑ Al inisio ła GVR ła prevedeva de doparar el caratere ç
  27. ↑ 27,0 27,1 Da doparar soło che so łe parołe che ga senpre sto sono in tuto łe varianse venete
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Soło che par łe parołe che prexenta sia na forma co /ts/, che na forma co /θ/,che na forma co /s/. Se trata cuindi de na conbinasion de carateri co na pronunsa dopia, ognun se regoła in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Na difarente pronuncia de la /θ/ doparàa in serte varianti
  30. ↑ 30,0 30,1 Na difarente pronuncia de la /ð/ doparàa in serte varianti
  31. ↑ Da doparar soło che par scrivar i cognomi e i toponimi che i ła contien e par ła trascrision de nomi foresti. In tuti i altri caxi doparar ła x
  32. ↑ Al inisio par chełe poche parołe che prexenta sia na forma co /kw/ che na forma co /ki/ o /ke/ el Brunelli el consejava de doparar qû. Par exenpio qui/chi se scriveva qûi; queło/cheło se scriveva qûeło e vanti cusì. Se tratava cuindi de na conbinasion de carateri co na pronunsa dopia, ognun se regołava in baxe a come che'l parla de sołito, ma se scrive tuti conpagno
  33. ↑ Al inisio el prevedeva s·c
  34. ↑ Al inisio jera prevista ła conbinasion kw
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Grafie_venete&oldid=1165519"