Trìplega intendesta
| Sorte | tratà internasionałe coałision miłitare multinasionałe  |
|---|---|
| Parte de | alleati della prima guerra mondiale (it)  e civiltà occidentale (it) |
| Conflito | Prima guera mondiałe |
| Formà da | |
|
| |
El Triplo intento o ła Trìplega intendesta (in franseze Triple Entente IPA: [ɑ̃tɑ̃t] ) ła ze sta un sistema de acordi pułìtego-miłitari intrà el Regno Unio, ła Fransa e ła Rùsia culmenà inte l'acordo anglo-ruso del 1907. El pì inportante de sti acordi ła ze sta ła liansa franco-rusa, zenarà sia da łe tension inte i Balcani intrà Rùsia e Austria-Ungaria sia dal rearmo de ła Zermània.
La Trìplega intendesta ła se gavea oponesto a ła Trìplega liansa de Zermània, Austria-Ungaria e Itàlia (che ła se ga liada dopo co ła Trìplega intendesta inte ła prima guera mondiałe), e el ghea costituio uno dei du schieramenti a desmontar in canpo inte ła prima guera mondiałe. Defarentemente de ła Trìplega Liansa, ła Trìplega Intendesta no ła zera na liansa de defeza resìproca; de facto ła Gran Bretagna ła se ghea sentia lìbara de tore łe so decizion pułìteghe inte el ndar de ła crize de lujo inte el 1914.
I prodromi[canbia | canbia el còdaxe]
La fine de ła pułìtega bismarckiana[canbia | canbia el còdaxe]
|
Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Sistema bismarckian. |
La decizion del Kaiser Gulielmo II, rivà inte el trono inte el 1888, de licensiare Bismarck (inte el 1890) e de no renovare el Tratà de controsegurasion co l'Inpero Ruso ła ghea segnà el scumìsio de ła fin del sistema bismarckian. Convinto de l'inpusibiłità de evitare un novo arentamento franco-ruso, el Kaiser el ghea decidesto de dasar cascar l'acordo parché el pensava che sto cuà el fuse in contrasto co łe despozision prevedeste inte ła Trìplega liansa.
Liansa franco-rusa[canbia | canbia el còdaxe]
|
|
Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Liansa franco-rusa. |
Intrà el 1891 e el 1894, Fransa e Rùsia i ghea oparà un graduałe novo arentamento diplomàtego, culmenà inte l'liansa miłitare e econòmega.
I du paezi, siben profondamente dividesti soto de ła parspetiva ideołòzega (ła Fransa ła zera ła pàtria de ła revołusion democràtega, mentre el Zar el se pensava èsar el màsimo guardian del lejitimismo dinàstego), i ghea catà-fora na motivasion de acordo inte ła decizion dei fransezi de acetare ła dimanda rusa de grandi investimenti verso l'Inpero zarista, juti che i zera stai refudai dal Kaiser e che i ghea servio a ła retrazesta Rùsia par tacar un desviłupo indùstriałe su modeło osidentałe e par portar a finimento ła titànega costrusion de ła ferovia transiberiana.
La liansa econòmega che ła ligava Parize e San Pieroburgo ła zera devegnesta suito anca de tipo miłitare par contrastare el perìcuło stratèzego raprezentà da l'agresività de ła Zermània gulielmina. Sta liansa ła raprezentava cuel perìcuło de inser-ciamento dal cuało Bismarck el zera senpre ndà in serca de protèzar ła Zermània.
Intendesta anglo-franseze[canbia | canbia el còdaxe]
|
|
Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Entente cordiale. |
Un secondo fondamentałe pasajo ła ze sta raprezentà da ła firma del'Entente cordiale intrà Fransa e Gran Bretagna. Le du potense, grande rivałe par pì de un secoło, specialmente inte el contesto de ła corsa al domìnio cołòniałe, łe se ghea novamente arentizà progresivamente e, dopo gaver sorpasà ła crize de l'«insidente de Fascioda» (1898), ła zera rivada un'"intendesta cordiałe", firmada l'8 de apriłe del 1904, che ła sołusionava i contrasti cołoniałi in Àfrica. In sta magnera, ła Fransa ła ndazeva fora da l'izołamento diplomàtego inte el cuało el ła gaveva costrinzesta l'àbiłe diplomasia de Bismarck finmente dal 1871.
Acordo anglo-ruso[canbia | canbia el còdaxe]
|
|
Par savèrghene de pì, vardarse ła voxe Acordo anglo-ruso par l'Àzia. |
Inte el 1907 anca Regno Unio e Rùsia i ghea sołusionà i so contrasti in Àzia (el denomenà Grando Zugo) co l'acordo de San Pieroburgo. L'acordo, firmà inte el 31 de agosto 1907, el sołusionava i eventuałi contrasti inte łe tre lìnee de espansion prinsipałi de l'Inpero Ruso, dezidarae fin dai tenpi de Piero el Grando: Pèrsia (l'atuałe Iran), Afghanistan e Cina (Tibet). L'Afghanistan e ła Pèrsia sud i vegneva asegnai a l'Inghiltera, mentre ła Pèrsia nord ła vegnea tolta da ła corona zarista. L'intieresa tibetana ła ze sta invese in magnera formałe respetada, anca se el Paeze el ze sta sudividesto in zone de influensa de łe du potense.
L'Intendesta[canbia | canbia el còdaxe]
Łe se ghea avesto de consevensa łe seventi nasion inte l'Intendesta:
.svg){kind=small}
Fransa
L'Inpero britànego, l'Inpero ruso e ła Fransa col so Inpero Cołoniałe i controłava insieme un teritòrio de 70 milioni de km², ła metà dei teritori abitàbiłi de ła Tera, e i contava 600 milioni de abitanti. se bè che łe tre potense łe controłase un teritòrio cusita grando nisun gavero franseze e britànego el confinava co l'Inpero Ruso e no ła ghe zera de consevensa na continuità teritoriałe intrà i tre stati.
Reasion[canbia | canbia el còdaxe]
A Berlin ła notìsia ła vegnea acetada co preocupasion, tanto che ła zera partia na forte canpagna inte ła stanpa a screditamento de l'Intendesta, a zudìsio dei todeschi, volta a l'inser-ciamento e a l'invazion de l'Inpero Todesco, strinzesto inte ła morsa verso est de ła Rùsia, verso òvest de ła Fransa e dal mar del Regno Unio. Anca inte ła Viena ła notìsia ła ga inalsà preocupasion soratuto par i débołi ecuiłibri inte i Balcani, andove i intaresi austrìaghi i urtava co cuełi rusi.
Notasion[canbia | canbia el còdaxe]
Altri projeti[canbia | canbia el còdaxe]
Linganbi foresti[canbia | canbia el còdaxe]
- Triplice IntesaTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
- Triplice intesa, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
- (EN) Triple EntenteEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
| Controło de autorità | LCCN (EN) sh85137897 |
|---|