Doze de ła Repùblega de Venèsia

Doxe de Venessia, XVI secolo

El Doxe el xera ła màsima carga de governo de ła Serenisima Republica de Venesia. No 'l gavéa mìa el potere de un prinsipe o de un re, ma 'l jera pitosto un "primus inter pares". Ła só funsion ła xera pì che altro quea de raprexentante uficiałe de la Republica de Venesia inte łe serimonie pùbliche e inte łe rełasion diplomateghe coi altri Stadi (in pratica el gavéa un conpito che ghe someja un póco a queło del moderno Presidente de ła Republica). En pì el gavea da guidar el esersito e 'a flota en tenpo de guera.

Tiziano, Ritrato del Doxe Andrea Griti (1540)

I grandi doxi de ła Republica

'Ntei mie e sento ani de existensa de l'istitusion dogaƚe a Venesia ghe xe stà in tuto 120 doxi. Tra sti qua ghe ne xe serti che i merita particołarmente de èsar ricordà, o par quel che i gà fato o par quel che xe suceso durante el so dogado:

• Paoluccio Anafesto, primo duca bizantin de ła Venetia maritima;
• Orso Ipato, che gà invià el proceso de independensa da Costantinopołi;
• Teodato Ipato, primo doxe di na Venetia indipendente, pienamente libera de sieliarse el proprio capo;
• Angelo Partecipazio, che'l gà portà ła cavedal dogałe inte ła sità de Venesia;
• Giustiniano Partecipazio: durante el so dogado xe riva in sità łe spòlie de l'evangelista Marco, e xe scominsià l'indisołubie łigame tra el santo e ła sità.
• Piero II Orseolo, che co ła sotomision de ła Dalmazia el gà dato inisio al dominio veneto su l'Adriatico;
• Sebastiano Ziani: co lu xe stà firmà in San Marco ła pase tra Federico Barbarossa, papa Alessandro III e i comuni de ła Liga Lonbarda;
• Enrico Dandolo, che a otant'ani el gà portà Venesia al dominio su l'Oriente bizantin, fondando el Stato da Mar;
• Pietro Gradenigo, soto el cui dogado se afermò ła definitia forma oligarchica del Stado co ła Serà del Major Consejo;
• Marin Falier, che el voea trasformar ła Republica in na Siniorìa, e par sta roba i ga tajà ła testa;
• Michele Morosini, che gà visù l'asedio de ła sità durante ła guera de Cioxa contro ła Republica de Genoa;
• Tommaso Mocenigo, che gà sercà de frenar l'espansionismo venesian in teraferma;
• Francesco Foscari, che invese el xe stà l'artefice de ła conquista dei Domini de Teraferma;
• Lunardo Loredan, soto el qual Venesia ła ga tegnù bota a ła coałision de l'intera Europa contro de ea, ła Liga de Cambrai;
• Francesco Morosini el Peloponnexìaco, che el gà otegnù łe ulteme grandi vitorie venesiane contro i Turchi, riconquistando ła Morea;
• Lodovico Manin, ultimo doxe de Venesia, che el gà deposto łe insegne insieme al Major Consejo nel 1797, metendoghe fine ała storia miłenaria de Venesia independente.

Varda anca

• Ełenco dei Doxi de ła Republica de Venessia